Sagrada Familia

Sagrada Familia

Wat de Eiffeltoren voor Parijs is, is de Sagrada Familia voor Barcelona. Deze kerk is het visitekaartje van de stad en is hét meesterwerk van Gaudí geworden. De officiële benaming luidt Temple Expiatori de la Sagrada Família, wat de Verzoenende Tempel van de Heilige Familie betekent. Het was Gaudí’s laatste werk en tevens ook zijn levenswerk: hij spendeerde meer als 40 jaar aan de bouw van deze basiliek! De laatste jaren van zijn leven besteedde hij zelfs uitsluitend aan de Sagrada Familia Hij leefde heel die tijd als een kluizenaar op de werf en nam geen andere opdrachten meer aan.

De idee om deze tempel te bouwen kwam van Josep Maria Bocabella i Verdaguer, een boekhandelaar. Bocabella richtte in 1866 De Spiritual Association of Devout of Saint Joseph (De Geestelijke Vereniging van Vereerders van Heilige Josef) op, een organisatie om het Katholicisme meer te verspreiden, dit vooral als reactie op de nieuwe ideeën die gevormd werden in de Industriële Revolutie. Om zijn vereniging wat meer aan te moedigen, vertrok hij in 1872 naar Rome om een bezoek aan de Paus te brengen en in naam van de vereniging een zilveren beeld van de Heilige Familie (de Sagrada Familia) te schenken.


Toen hij terugkeerde van Rome kwam, passeerde hij onderweg langs de stad Loreto waar hij een kerk bezocht. Hierdoor kwam hij op de idee om ook zo’n kerk in Barcelona te bouwen. Hij gaf de opdracht aan de architect Fransisco de Paula del Villar maar vond niemand om het te financieren. Daarom besloot Bocabella om overal in Barcelona op zoek te gaan naar mensen die hun steentje wilden bijdragen.

Uiteindelijk begon del Villar in 1882 aan de bouw van de kerk in neogotische stijl. Op de Saint Joseph dag van datzelfde jaar, kwam de bisschop van Madrid (Morgades) de eerste steen leggen van de Sagrada Familia. Bocabella wilde er een kerk, school en opvangtehuis stichten voor de arbeiderskinderen. Daarom werd de kerk tot 1900 "de kathedraal van de armen genoemd, maar toen rond 1905 de middenklasse invloedrijker werd, maakte men de kathedraal tot het symbool van Barcelona.

Al snel kwamen er conflicten tussen de architect en de opdrachtgever. Villar zei dat, als zijn instructies niet gevolgd zouden worden, hij ontslag zou nemen. Bocabella nam dit wel heel letterlijk, en ontsloeg hem. Als nieuwe architect werd in november 1883 Gaudí aangesteld, die toen nog maar 31 jaar oud was.

De vorige architect, Villar, had al een klein gedeelte gebouwd waaronder de ingang van de crypte. De rest van de crypte was nog niet helemaal af maar Gaudí heeft deze volgens de originele ontwerpen afgemaakt. Het neogotische ontwerp werd door Gaudí afgewezen. Hij behield wel de gotiek als inspiratiebron. Pilaren en luchtbogen, die typisch waren voor deze stijl, liet hij echter achterwege. Gaudí heeft zijn eigen ideeën erop losgelaten en begon een kerk te bouwen in zijn eigen, excentrieke stijl. Het ontwerp ging uit van een basilica met een hoofdschip en een driebeukig dwarsschip, zodat het totale grondplan een Latijns kruis zou vormen.

In de kathedraal is de invloed van de opdrachtgever duidelijk terug te zien. Jozef is neergezet als de beschermheer van de kerk. De hoofdkapel in de grafkelder is aan Jozef gewijd, en in veel afbeeldingen loopt Jozef voorop. Dit in tegenstelling tot de meeste bijbelse voorstellingen, waarin Jozef veelal een ondergeschikte rol heeft.

In deze tempel, die ondertussen het symbool is van de modernistische architectuur in Barcelona, heeft Gaudí al zijn opvattingen over architectuur samengevat. Tijdens de bouw stond Gaudí erop dat hij van alles op de hoogte gehouden werd, de gelovige architect was zeer betrokken met de ontwikkeling van de kerk. De ambachtslieden leidde hij zelf op, hij hield alle details in de gaten en bleef zijn ideeën steeds veranderen tot de stijl niet gotisch meer te noemen was.

Zijn planning was echter niet realistisch. In 1886 dacht hij de kerk in 10 jaar te kunnen voltooien indien hij over voldoende financiële middelen kon beschikken. Voor de financiering van de bouw was men volledig gewezen op schenkingen. Soms ging Gaudí zelf langs de deuren om geld op te halen voor de bouw ervan.
Deze kolossale kerk verslindt dan ook veel geld, middelen en arbeidsuren. Toen hij bij een ongeval onder een tram belandde, stierf hij enkele dagen later. Sindsdien ligt hij begraven in de crypte van deze kerk.

De Sagrada Familia staat nu al 120 jaar in de steigers en in 2007 zal (enkel) de binnenruimte klaar zijn om er de eerste misvieringen op te dragen. Maar de katholieke kerk heeft niet gewacht op de opening van de kerk om Gaudí te huldigen. In maart 2000 zette het Vaticaan het licht op groen voor de zaligverklaring van de vrome kunstenaar, die fervent katholiek was en zijn Sagrada Familia beschouwde als een ode aan zijn geloof.

De bouw van de Sagrada Familia is nog steeds volop in gang. De bouw van de "verzoeningskerk" wordt betaald door donaties, de kerk mocht dan ook uitsluitend met schenkingen worden gebouwd. Mede hierdoor, omdat er zo weinig geld beschikbaar is, duurt de bouw extreem lang. Vanaf de jaren tachtig kan de bouw door de inkomsten uit het toerisme worden versneld, de kerk trekt jaarlijks zo’n één miljoen bezoekers die souvenirs kopen en die zorgen voor donaties. Deze inkomstenbron maakt het mogelijk dat er nu dagelijks zo’n honderd mensen bezig zijn met de bouw aan de Sagrada, onder wie 13 architecten. Een heel andere situatie dus dan die in de jaren 50, toen er één timmerman en één metselaar aan de slag gingen met de kathedraal. Als de bouw af is, zal de basiliek de grootste ter wereld zijn.


Aan de hand van een gipsmodel en een tekening probeert men de kerk te voltooien volgens Gaudí’s opzet. Enkele liefhebbers van zijn werk hadden liever gezien dat de bouw definitief was stilgezet na zijn dood. Zijn bouwtekeningen zijn immers niet gedetailleerd. Ook week Gaudí regelmatig af van zijn ontwerp waardoor de eigenlijke vorm pas ontstond tijdens het bouwen.

Andere argumenten tegen de voltooiing zijn de immense kosten (al in 1914, toen Gaudí er middenin zat, waren er meer dan 3 miljoen peseta's aan besteed) en het feit dat er meer onvoltooide werken van Gaudí zijn want het is bijna karakteristiek voor deze architect dat hij zijn werk niet voltooid heeft. Maar dit past niet bij de uitspraak van Gaudí dat de Sagrada Familia de eerste in een rij van nieuwe kathedralen zou zijn. Dat is een verplichting - net als het feit dat de Sagrada Familia tot het symbool van Barcelona is geworden. Al toen de eerste klokkentorens vorm en hoogte kregen, identificeerden de inwoners van de stad zich met 'hun' kerk.Verwacht wordt dat de gehele kerk rond 2025 af zal zijn. De feestelijke inwijding zou dan kunnen plaatsvinden op de honderdste sterfdag van Gaudí: 10 juni 2026.

Geboorte, passie, glorie
Het gebouw zit vol christelijke symboliek. Gaudí wilde niet alleen een godshuis bouwen, een verzamelplaats ter ere van God; hij dacht eerder aan een bijbel van steen, een reusachtig 'boek' dat door de kijker 'gelezen' kon worden.

Zo moet een centrale grote toren, met groot kruis naar Christus verwijzen en hadden de twaalf apostelen ieder een eigen klokkenspel. Elke gevel of façade wil een moment van het leven van Christus vertonen; zo is er de glorie van Christus, de passie en de dood, de dood en geboorte. Op elke gevel staan vier torens, die de apostelen voorstellen. In 1926 werden de eerste vier torens voltooid. Na Gaudí’s dood vielen de werkzaamheden stil, pas in 1952 werd er verder gebouwd. Nog steeds wordt er hard gewerkt aan de voltooiing van de kathedraal, zo moet de gevel 'de glorie van Christus' en nog een hogere toren van maar liefst 170m hoog gebouwd worden. Deze grote centrale hoofdtoren moet Christus tussen de evangelisten voorstellen. Bovenaan de torens staan woorden als: "Hosanna", "Excelsis" en "Sanctus".

Verder kwamen er drie kapellen, een doopkapel, één voor penitenten en een atrium. Ook in het interieur waren zijn ideeën doordacht. Het koor was bezet met zeven kapellen die gegroepeerd waren rond de centrale kapel, deze is gewijd aan de hemelvaart van Maria, en aan de overkant van het hoofdschip zijn aan weerszijden van het hoofdportaal een biecht- en een doopkapel gemaakt. De kerk zit ook vol met symbolen die op de natuur geïnspireerd zijn: de pilaren van het middenschip zijn duidelijk afkomstig van de structuur van een boom.

De drie gevels van de Sagrada Familia zullen een volstrekt eigen en contrasterende vorm krijgen. Dat is al te zien bij de barokke gevel van de geboorte en de strakke moderne gevel van het lijden. Hoe de gevel van de glorie eruit zal zien staat niet vast, maar de schetsen zijn overdadig en indrukwekkend. Het zijn tegelijk ook drie toegangen tot de kerk.

Geboorte
Dit is de barokke gevel aan de oostelijke kant en wordt ook wel de ‘Kerstmisfaçade’ genoemd. Deze gevel bouwde Gaudí als eerste. Verschillende mensen raadden hem aan om eerst met de westfaçade te beginnen, omdat die eerder de aandacht van de bevolking zou trekken dan de (toen) van de stad afgekeerde oostfaçade. Maar Gaudí begon met de geboorte omdat deze logischer wijze voor het lijden van Christus gebeurt.
Ook dacht hij Gaudí dat wanneer hij met de westfaçade, het lijden van Christus, zou beginnen hij de mensen zou afschrikken.


De geboortefaçade is het enige deel van de tempel dat direct gebouwd is door Gaudi. Wanneer hij stierf in 1923 was alleen de toren van San Barnabas helemaal klaar en de andere drie torens waren bijna af. Deze façade is recent nog tot werelderfgoed benoemd door UNESCO. Ook de crypte is Werelderfgoed.
Het is net als de andere façades gemaakt door 4 klokkentorens met een vierkante installatie, die later, wanneer het op ¼ van zijn hoogte komt, een cilindrische structuur krijgt. Verder naar boven, wordt het een parabolisch profiel met bovenop een pinakel (een siertorentje) die iedere toren kroont. De drie ruimtes eronder zijn drie ingangen die de portiek of zuilengang vormen.

De klokkentorens:
De twee middelste torens hebben een hoogte van 107m, de twee buitenste zijn 98 hoog.
Dit zijn een van de meest karakteristieke en belangrijkste elementen van de façade.Ze zijn toegankelijk door spiraalvormige trappen die helemaal tot boven gaan. Het silhouet van het bovenste deel staat voor de staf van een bisschop. Andere symbolen zijn bijvoorbeeld helemaal boven een gouden kruis met daarop de initialen van de apostel naar wie de toren is vernoemd. Iedere toren van deze, maar ook van de andere façades, twaalf in totaal, is toegewijd aan een apostel.

Deze van de geboortefaçade zijn toegewijd aan Barnabas, Simon, Judas Thaddeus en Matheus. Elk van hen is een vertegenwoordigd in een standbeeld, dat geplaatst is op de plek waar de toren van een vierkante structuur overgaat naar een circulaire structuur. In de versiering zie je de namen van Jezus, Maria en Josef, met daarbij het woord “Sanctus”, dat in iedere klokkentoren zo’n negen keer herhaald wordt. Dit in verschillende kleuren: geel voor God, rood voor de zoon van God en oranje voor de Heilige Geest.

De zuilengang
Gaudí ontwierp voor deze portiek een indrukwekkende iconografie waarin zowel godsdienstige cijfers en natuurkundige elementen gekerfd werden. Dit maakt een schakel tussen de verschillende godsdienstige motieven in een verbeeldingsvolle explosie van leven.
Dit wordt duidelijker als je de drie verschillende entrees bekijkt, die elk toegewijd zijn aan de drie Christelijke deugden: Het Geloof (rechts), de Hoop (links) en de Liefdadigheid (in het midden) die het leven van Jezus uitbeelden.

Passie
De Passiefaçade is recent gebouwd. Het is gelegen in de straat Sardenya en gericht naar het westen. Deze façade wordt ook wel Passie en Dood genoemd, het lijden van Christus. Dit kan je zien doordat het een strenge en buitengewoon naakte verschijning heeft. Het heeft drie deuren, waarvan de centrale deur verdeeld wordt door een verticale raamstijl met de Alfa en Omega tekens erop. Net als bij de Geboorte en Glorie wordt de voorgevel van elk van de drie ingangen naar de drie christelijke deugden gewijd.


Er is hier een magisch vierkant gebeiteld. In dit vierkant tellen alle rijen, kolommen en diagonalen op tot 33 en men denkt dat dit staat voor de leeftijd die Jezus had toen hij stierf.

De klokkentorens:
De twee centrale torens hebben een hoogte van 112 meter, die aan de buitenkant een hogte van 107m. Net zoals bij de geboortefaçade zijn ze de meest karakteristieke elementen en zijn ze toegankelijk via een trap. De apostelen aan wie de torens gewijd zijn, zijn James, Bartholomew, Thomas en Philip.
Tussen de twee centrale torens, op een hoogte van zo’n 60 meter, is er een brug.
Gaudí had het idee om een beeld van Jezus neer te zetten, triomfantelijk naar de hemel, in contrast met het drama van de hele Passie voorgevel. De pinakels hebben dezelfde tekens als de geboortefaçade.

De zuilengang
De centrale deur wordt door een centrale verticale raamstijl in twee verdeeld waarin de beeldhouwer Subirachs een verenigde Alfa en Omega gekerfd heeft.

Glorie
De gloriefaçade in het zuiden is misschien wel de belangrijkste gevel. De gevel van de glorie is bij de Sagrada Familia – symbolisch geheel correct – nog niet klaar. Volgens de tekeningen moet hier de dood verbeeld worden en de hemel, de glorie van God en het oordeel. In de weelderige vormen moet bovendien het Credo (geloofsbelijdenis) worden weergegeven.
Het thema is de dood en hel, de zondeval, het daaruit voortkomende harde leven van de mens en tenslotte het Credo, dat de eerste stap is op weg naar de Verlossing.
Het Credo zou, zoals vaker bij Gaudí, niet in beelden maar in de vorm van letters verschijnen en in glanzende letters tussen de klokketorens moeten oplichten. Dat is ook al in de nu voltooide delen van de kerk te vinden.


De apostelen die hier uitgebeeld zullen worden zijn Andreus, Petrus, Paulus en James de Oude.

Het spectaculairste element zullen wellicht de constructies zijn in de vorm van wolken, en het opschrift, in heel grote tekens : "het Credo in unum Deum Patrem Omnipotentem, creatorem coeli en terrae". Deze wolken zullen een beeld van God omringen.