Piet Mondriaan

Biografie: 1872: Pieter Cornelies Mondriaan wordt op 7 maart in Amersfoort geboren als tweede kind van de onderwijzer Pieter Cornelis Mondriaan en zijn vrouw Johanna Christina Mondriaan. Mondriaan heeft vier broers en zussen. 1892: Mondriaan begint zijn studie schilderen aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunst in Amsterdam. Hij wordt lid van de Gereformeerde Kerk. Tot 1895 woont hij in het huis van de protestantse uitgever en politicus Johan Adam Wormser. 1901: Mondriaan doet mee aan de “Prix de Rome”voor een reisbeurs naar Rome en wordt voor de tweede keer door de jury afgewezen. 19041905: Hij gaat naar het platteland om te schilderen en vestigt zich in Uden in Brabant. 1906: Wint de Willink van Collen Prijs en brengt de winter samen met de schilder HulshoffPol door op een boerderij in Oele. 1909: Krijgt in januari met zijn vrienden Cornelis Spoor en Jan Sluyters een expositie in het Stedelijk Museum i Amsterdam. Wordt lid van het Theosofisch Genootschap. Zijn moeder overlijdt. 1911: Mondriaan neemt deel aan de eerste expositie van de Amsterdamse ‘Moderne Kunstkring’, waar ook werk van Picasso en Braque wordt getoond. Eind december verhuist hij naar Parijs. Hij verandert zijn naam en noemt zich buiten Nederland voortaan Piet Mondrian. 1914: Hij gaat terug naar Nederland en vestigt zich in 1916 in de kunstenaarskolonie Laren. De kunsthistoricus H.P. Bremmer, adviseur van de versamellarster Kroller-Muller, kent hem een jaargeld toe. 1917: Neemt deel aan het tijdschrift ‘De Stijl’, dat vanaf oktober 1917 maandelijks wordt uitgegeven door Theo van Doesburg. 1919: In de zomer keert Mondriaan terug naar Parijs. Bremmers jaargeld komt te vervallen. 1920: A het begin van het jaar is Modriaan van plan to stoppen met schilderen. Zijn kunsttheoretische boek ‘Le Neo-Plasticisme’verschijnt in Parijs. 1921: Mondriaan vader overlijdt. 1925: Onder de titel ‘Neue Gestaltung’ verschijnt Mondriaans boek in Duitsland als Bauhausboek no.5. 1926/1931: Mondriaan ontwerpt een bibliotheek en theatercoulissen. Hij schrijft een artikel over de nieuwe architectuur en de stad, dat ij in 1927 publiceert in het door de anarchist Arthur Lehning uitgegeven tijdschrift í 10’. Hij wordt lid van de kunstenaarsverenigingen Çercle et Carre’ en ‘Abstraction-Creation’. Internationale versamelaars, onder wie de Amerikanen Katherine S. Dreier en A.E. Gallatin, kopen talrijke werken van Mondriaan. Hij vindt geen uitgever voor zijn boek ‘The New Art-The New Lift’. 1930: Hij krijgt de opdracht een schilderij te maken voor het nieuwe stadhuis van Hilversum. 1932: Ter ere van zijn 60e verjaardag vindt er een retrospectief plaats in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Hij krijgt de opdracht een doek te schilderen dat deel uit zal maken van een schenking aan het Haags Gemeentemuseum. 1938: Hij verhuist in september naar Londen, waar hij bij de kunstenaars Ben Nicholson en Barbara Hepworth in Hampstead woont. 1940: In september neemt hij de boot naar New York. Hij sluit zich aan bij de kunstenaarsvereniging ‘ American Abstract Artists’ en neemt deel aan talrijke tentoonstellingen. Hij benoemt Harry Holtzman tot enige erfgenaam. 1941: Het autobiografische boek ‘Toward the True Vision of Reality’ verschijnt. 1944: Piet Mondriaan sterft op 1 februari aan een longontsteking. Zijn laatste werk, Victory Boogie-Woogie, blijft onvoltooid. In Bloeiende appelboom uit 1912heeft Mondriaan de kleur transparanter gemaakt, de standplaats van de boom wordt tot bijzaak. Toch lijkt de beeldstructuur zich nu vanuit het midden te ontwikkelen, zoals uit een bloem aan de boom de vrucht ontstaat. Bloeiende appelboom, 1912 Olieverf op linnen, 78x106 cm
Den Haag, Haags Gemeentemuseum Bloeiende bomen is nog abstracter uitgevoerd, is nog helderder geworden. Wie wil proberen de witte bloemen van de boomgaard te onderscheiden van de witte ondergrond waarop de gebogen zwarte lijnen zich ontvouwen? De vormen van de natuur en het geconstrueerde lijnenstelsel van de schilder zijn op elkaar gaan lijken. In dit doek lijkt iets van de indruk van de bloeiende boomgaard te zijn bewaard: als je er tussendoor loopt, verlies je al snel het overzicht omdat wit-roze bloeiende stammen naar alle kanten het uitzicht versperren. De grijze boom, 1912

Olieverf op linnen, 78,5x107,5 cm
Den Haag, Haags Gemeentemuseum
Mondriaans Bloeiende bomen of Compositie bomen II bezorgt het oog soortgelijke moeilijkheden bij de oriëntatie. Je zoekt het motief en ziet een deels gelijkmatig met vormen bedekt vlak. Het met witte en grijsbonte kleurvlekken gestopte net van lijnen breidt zich uit tot de rand van het beeldvlak en lijkt eroverheen te groeien. Compositie 1916
Olieverf op linnen, 119x75 cm
New York, The Solomon R. Guggenheim museum. In Compositie is de kerkgevel met de beste wil van de wereld niet meer te herkennen, maar het “omhoogstijgen” wel. Aan de bovenkant van het schilderij hopen de zwarte lijnen zich op, aan de onderkant lijken de vormen zich los te maken en op te stijgen. In het midden zien we een roze vierkant waar vier kleine zwarte lijnen tegenaan liggen – alsof ze slechts voorlopig zijn, alsof ze langsdrijven in het blauwe veld. Het hele schilderij bestaat uit zulke lijnen en uit kleurvlekken in the drie primaire kleuren, die tegen de lijnen aanliggen en zich aaneensluiten tot kleine complexen. Je kunt je goed voorstellen dat het kleine abstracte beeldelement zich naar rechts in beweging zou kunnen zetten: alle vier de zwarte lijnen wijzen in dezelfde draairichting. Maar als het zou bewegen, zou daarmee het hele doek zijn vormen kunnen veranderen. Het moet blijkbaar lijken alsof het schilderij nog in beweging is en zijn definitieve vorm, die ontstaat uit de lijnen van de tekening die de kleuren gestalte geven en de met elkaar vermengde primaire kleuren die de tinten van de natuur voor het oog doen versmelten, nog niet heeft gevonden. Compositie 1921 olieverf op linnen 49,5x41,5cm
In Compositie met rood, blauw en geel-groen uit 1920 staan in het midden vier kleine vierkanten, waarvan het rode rechtsonder optisch naar beneden en naar voren valt. Het vierkant linksonder is grijswit en beweegt naar achteren en naar boven, terwijl het lichter en tegelijkertijd ingetogener van kleur is dan de gele vierkanten die erboven liggen. Zo lijkt het alsof het blok vierkanten een beweging met de klok mee aanduidt nog een keer beleven de draaiende middelpunten uit Van Goghs erfenis een wedergeboorte in Mondriaans schilderkunst. Ook de eromheen gelegen rand met grotere vlakken met een zwaarder aandoend kleureffect wordt in die beweging meegesleept. Het is te vergelijken met een wiel dat meedraait met het moeizame ritme van de compositie. In 1921 blijft hij bij zijn principe het raster optisch losser te maken en schijnbaar in beweging te brengen. Maar tint en stemming daarvan veranderen ingrijpend. In Compositie met rood, geel, blauw en zwart straalt een groot knalrood vierkant linksboven het midden. Rechts en links ervan is gele verf aangebracht over de rastervlakken, die open zijn naar de rand toe. Op die manier loopt de kleur tot aan de rand van het beeldvlak en wekt ze de indruk er buiten voortgezet te worden. Een belangrijke vernieuwing is dat de zwarte lijnen van het raster niet overal zijn doorgetrokken tot aan de rand van het doek. Op die manier wordt de indruk gewekt dat het zwarte lijnenstelsel een vrij zwevende constructie is die is uitgedokterd door de rationeel denkende schilder en zich in het midden van een oneindig stralend kleurvlak bevindt. Tableau 1921 olieverf op linnen 96x60cm Compositie 1920 olieverf op linnen 67x 57cm