Piet Mondriaan (7 maart 1872 Amersfoort - 1 februari 1944 New York) was een Nederlandse kunstschilder, die echter voornamelijk in het buitenland heeft gewerkt. Piet Mondriaan wordt algemeen gezien als een pionier van de abstracte kunst. Zijn werk is wereldberoemd en dient als inspiratiebron voor vele architecten en ontwerpers van toegepaste kunst. Zelf noemt hij zijn schilderstijl het neoplasticisme. Mondriaan ondertekende zijn werk ook vaak met Mondrian. Hij is oorspronkelijk geboren als Pieter Cornelis, maar veranderde rond 1911 zijn voornaam in eenvoudig Piet. Mondriaan werd geboren als zoon van een streng christelijke hoofdonderwijzer en een ziekelijke moeder. Mondriaan had een oudere zus Christien (1870-1939) en drie jongere broers, Willem (1874-1945), Louis (1877-1943) en Carel (1880-1956). Mondriaans vader had een voorliefde voor tekenen en gaf dit vak op school. Mondriaan kreeg ook les in tekenen van zijn oom Frits Mondriaan, kapper van beroep, maar ook een verdienstelijk amateurschilder. In 1889 voltooide Modriaan zijn opleiding voor het geven van tekenonderwijs op de lagere school. In 1892 kreeg hij ook het diploma voor de middelbare school.
Periode in Nederland De periode dat Mondriaan in Nederland woonde is gekarakteriseerd door onrust, hij verhuist veel, heeft vele adressen in Amsterdam en ook daarbuiten. Ook in geestelijke zin is Mondriaan zoekende. Zo doet hij in 1893 belijdenis voor de strenge Gereformeerde kerk, en sluit hij zich in 1909 aan bij de Theosofische Vereniging in Amsterdam. Later probeert hij lid te worden van de vrijmetselarij, maar hij wordt hier afgewezen. In 1892 ging Mondriaan naar de kunstacademie in Amsterdam. In het begin schilderde hij onbeduidende religieuze werken en geïdealiseerde scènes uit het platteland. Ook maakte hij portretten. Hij schrijft zelf hierover: Op mijn 22e begon een zeer moeilijke tijd voor mij. Om in mijn levensonderhoud te voorzien deed ik allerlei soorten werk: bacteriologische tekeningen maken, schilderijen copieëren in Musea, ook gaf ik les. Toen begon ik landschappen te verkopen en ik was blij dat ik net genoeg geld kon verdienen om te doen wat ik wilde doen. Gedesillusioneerd doordat hij vrijwel niks verkocht sluit Mondriaan zich aan bij links-radicale kringen. Na de bloedig eindigende spoorwegstaking in 1903 vertrok Mondriaan uit Amsterdam en vestigde hij zich in Brabant. Daar schilderde hij landschappen, zonsondergangen, molens en bloemen, waarbij hij probeerde aan te sluiten bij de smaak van het "koopkrachtige publiek". Mondriaan liet zich inspireren door Vincent van Gogh, die inmiddels meer geliefd was geworden dan gedurende zijn leven. Mondriaan schilderde in deze periode portretten en nog steeds bloemen, die ook sterk aan het werk van Gustav Klimt doen denken. Rond 1907 begint Mondriaan sterk gestileerde landschappen te schilderen, waarbij hij, met een vooruitblik op de toekomst, de werkelijkheid (het realisme) steeds meer loslaat.De sfeer van zijn werk is sprookjesachtig en waarschijnlijk beïnvloed door de theosofie, hoewel een direct invloed slechts in één werk te zien is (de triptiek Evolutie). Het werk doet denken aan dat van de Haagsche School en de Amsterdamse impressionisten. Grote invloed heeft in die tijd ook Jan Toorop op Mondriaans werk. In 1908 woont Mondriaan in Zeeland en schildert onder andere verschillende versies van de kerk van Domburg. Hij schildert ook korte tijd in pointillistische stijl. In 1909 overlijd Mondriaans moeder. Hij verkoopt zijn avant-gardistische werk steeds beter. Hoewel het werk nog steeds figuratief is, worden de afbeeldingen hoekiger.
Parijs: Cubisme
In 1911 vertrekt Mondriaan naar Parijs om beter kennis te maken met het werk van Pablo Picasso en andere cubisten, dat hij in Amsterdam op de tentoonstelling Moderne Kunstkring had leren kennen. In Parijs nam hij de naam Piet aan, in plaats van Pieter Cornelis zoals hij gedoopt was.Mondriaan werd beïnvloed door het werk van Picasso en George Braque en ging schilderen zoals zij destijds deden, met zwarte lijnen, vrijwel zonder kleur, in vooral bruin en grijs.
Mondriaan schilderde vooral bomen en boomgaarden, waarbij zijn werk steeds abstracter werd. De schilderijen krijgen dan ook abstracte titels zoals Compositie nr. 9. Nog steeds laat Mondriaan zich echter door de werkelijkheid inspireren, door een oude muur bijvoorbeeld, of door de zee.
Nederland: Naar de pure abstractie
In 1914, bij het begin van de Eerste Wereldoorlog bezoekt Mondriaan zijn zieke vader. Door de oorlog kan hij echter niet terug naar Parijs en vestigt hij zich in het bij kunstenaars geliefde Laren. Hij krijgt een toelage van mw. Kröller-Müller op advies van de kunsthistoricus H.P.Bremmer. Mondriaan maakt kennis met Theo van Doesburg en schrijft verhandelingen over kunst in het door van Doesburg opgerichte tijdschrift De Stijl. Ook Bart van der Leck heeft een grote invloed op Mondriaan. Vanaf 1917 verdwijnt elk realisme uit het werk van Mondriaan, en ook langzamerhand ook elke beweging en diepte. Voortaan gebruikt hij nog alleen de primaire kleuren rood, blauw en geel en bovendien grijs, wit en zwart. Soms worden de roden en blauwen nog wat afgezwakt met extra wit, maar dit wordt steeds minder. Al het werk van Mondriaan krijgt een statische vastheid en stabiliteit, die kenmerk is van de architectuur. Mondriaan wordt hierop geschrapt van de lijst van te ondersteunen kunstenaars door Bremmer.
Parijs: Bloeiperiode In 1919 gaat Mondriaan weer terug naar Parijs en betrekt er zijn oude atelier. Hij merkt echter teleurgesteld dat de cubisten niet dezelfde radicale weg zijn gegaan als hijzelf, maar dat de cubisten nog steeds realistische elementen in hun werk blijven opnemen. Picasso bijvoorbeeld is dat zijn hele leven blijven doen. In deze periode schilderde Mondriaan ook af en toe bloemen, waarschijnlijk vooral bedoeld voor de verkoop en wellicht ook als symbool voor de ontbrekende vrouw in zijn leven. In 1921 overlijdt Mondriaans vader. In 1922 houdt het Stedelijk museum in Amsterdam ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag een overzichtstentoonstelling van zijn werk. Het schilderen van de zo eenvoudig en vanzelfsprekend lijkende werken van Mondriaan was een langdurig proces, waarbij Mondriaan moest zoeken naar de juiste plaats van lijnen en vlakken. Hierbij werden vele verflagen over elkaar heen aangebracht. Omdat olieverf een erg lange droogtijd heeft door de olie, gebruikte Mondriaan het onwenselijke petroleum als droogmiddel. Dit heeft tot gevolg gehad dat de verf flinke barsten is gaan vertonen. De doeken van Mondriaan zien er hierdoor in musea veel minder strak uit dan ze ongetwijfeld bedoeld zijn geweest, en zoals ze in reproducties vaak wel afgebeeld worden. Mondriaan richtte zijn Parijse atelier in volgens de principes van De Stijl en liet het atelier ook vaak fotograferen, echter zonder dat hij zelf daarbij wilde poseren. Mondriaan leefde als een kluizenaar en werkte hard. Door zijn steeds verdere vereenvoudiging van de composities lijkt het einde van de abstracte kunst door Mondriaan te worden bereikt. Zijn in opdracht gemaakte Compositie met twee lijnen uit 1931 is een hoogtepunt. Het diagonaal opgehangen vierkante schilderij bevat slechts twee elkaar kruisende zwarte lijnen op verder wit doek. De lijnen zijn uiterst zorgvuldig geplaatst en geven een indruk van stabiliteit bij de toch instabiele ruitvorm van de lijst. De bewoners van Hilversum beviel het schilderij echter niet, dat was opgehangen in het door Willem Dudok ontworpen stadhuis. Het doek werd daarom verkocht aan Amsterdam. Wat de meeste mensen momenteel (in 2003) als vanzelfsprekend waarderen en accepteren als kunstwerk, werd in Mondriaans tijd toch door velen met afschuw bekeken. Mondriaan paste in deze periode een strenge scheiding aan tussen de lijn en het vlak. Een lijn was altijd zwart, vlakken waren wit of kregen een kleur, maar dan alleen rood, geel of blauw. Naar verluidt vormde deze starre dogmatiek de bron van de verwijdering tussen Mondriaan en Van Doesburg, toen Van Doesburg ook diagonalen in zijn werk wilde gaan toepassen. Hiervoor bestaan echter geen schriftelijke bronnen die dit bewijzen.
Het werkstuk gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden