Kenmerken barok

Wat zijn de kenmerken van Barok?

(helaas die plaatjes zijn wegvallen, die kun je dan zelf opzoeken)

Het begrip Barok komt waarschijnlijk van het Portugese woord barocco wat onregelmatig gevormde parel betekend. Tot in de 19e eeuw gold barok als een afwijzende benaming voor het vreemde en bombastische. Pas later werd de barok een kunsthistorisch begrip.

Net zoals de renaissancekunstenaar vindt ook de barokkunstenaar zijn inspiratie in de kunst van de oudheid, maar hij gebruikt nieuwe technieken om de kunst meer beweeglijker te maken. Die klassieke bouwelementen blijft men gebruiken tot het begin van de 20e eeuw. In de Barok raken deze elementen vaak los van hun functie, ze worden weggestopt en hun functie wordt onzichtbaar gemaakt. De beweeglijkheid kreeg je door kleuren, kleurgebruik, lichtinval, illusionistische effecten, ruimte, dynamiek, versieringen en licht- en schaduweffect.
Barok, een kunst die wil aanlokken en overweldigen; die een beroep wil doen op de emoties van de toeschouwer en die indruk wil maken door de illusie van beweging en onrust.

Zoals vaker blijkt een nieuwe stroming een reactie op een voorgaande periode, een zich afzetten tegen ¨ouderwetse¨ opvattingen. In wezen is de Barok een stijlperiode die zich afzet tegen het voorafgaande maniërisme.
In de renaissance was het individu erg belangrijk, in de barok stijl is de groep veel belangrijker. Het gevoel en verbeeldingsleven staat op de voorgrond. De Barok is op god gericht, in de renaissance stond de mens centraal. Ook wordt er veel aandacht besteed aan het buitengebeuren.
De Barokkunstenaar wil de toeschouwer aanlokken en overweldigen; Hij wil beroep doen op de emoties van de toeschouwer en wil indruk maken door de beweging en de onrust.
De Barok grijpt het gevoel aan. Het is groots en overweldigend. In het begin was de barok nog vrij strak, maar later werd het steeds uitbundiger en overweldiger.
Bij de renaissance ligt de nadruk op de lijn, op de omtrekken en de afgesloten vormen, de figuren die in rust afgebeeld worden. De Barok daarentegen beeldt de werkelijkheid af, dus zoals je iets ziet. De voorwerpen of personen in een schilderij hebben vaak vage contourlijnen. In de Barok worden de figuren meestal in volle actie afgebeeld, in spannende houdingen. Je ziet duidelijk de lijven en de spiermassa’s alsof ze in beweging zijn. Ook zie je veel bloot en naakte huid.
De barokkunst moest pracht en praal uitstralen om zo de gelovigen te overtuigen van het gelijk van de kerk van Rome en het rooms-katholieke geloof. Deze pracht en praal ontstond met name door de volgende middelen te gebruiken:
1. Een religieus onderwerp nemen, liefst met een dramatisch karakter
2. Werken met sterke licht donker effecten. (clair obscur)
3. Veel beweging / dynamiek in de figuren en de kleding toe te passen
4. Veel gebruik te maken van ornamenten (bij voorkeur met goud: als verwijzing naar het hemelse licht en de eeuwigheid)
5. Veel diagonale lijnen in de composities te gebruiken
6. Veel gebogen vormen te gebruiken (concaaf & convex)
7. Als onderliggende structuur een juist sterke symmetrie te kiezen
De fraaie kastelen met gescheiden hoofd- en bijvleugels, ruime trappen en grote, geometrisch aangelegde tuinen behoren tot de meest indrukwekkende voorbeelden van barokkunst.

In tegenstelling tot de Renaissance is de compositie van afbeeldingen op het schema van een spiraal gebaseerd. Situaties worden niet geposeerd, maar zoveel mogelijk op het moment zelf weergegeven. Hierop sluit de techniek van clair obscur (chiaroscuro) aan: het toepassen van een bijzondere manier van belichten, dat vooral de delen die het meest tot de verbeelding spreken en het meest op het gevoel werken, worden benadrukt. Zo komt het hoofdmotief naar voren, en geeft diepte aan het schilderij.

Met name de Franse architectuur onderscheidt zich van de kenmerken die voor het overige barokgebouw typerend zijn. De waardige/arrogante (hofhouding van) Lodewijk XIV kan zich niet terug vinden in de bombastische/luidruchtige elementen die doorgaans de barokarchitectuur kenmerken. Niet vreemd hieraan is de invloed van zijn belangrijkste adviseur Richelieu die een koel verstandelijke benadering voorstaat in plaats van een beïnvloedbaar gevoelswerk. Waar de barok doorgaans klassieke elementen vrij gebruikt, past de Franse (classicistische) barok deze zo zuiver mogelijk toe; rechte lijnen en klassieke elementen in hun oorspronkelijke vorm overheersen en moeten op waardige wijze uitdrukking geven aan Lodewijk’s ongenaakbaarheid

Als we naar dit schilderij kijken zien we een duidelijk clair-obscur. Het lijkt alsof er een licht boven is gehouden. Daarom noemen we dit effect ook wel spotlighteffect. De Clair-obscur is een typisch kenmerk van de Barok. Ook het bewegelijke in dit schilderij is barok. De personen staan hier niet stil. En ook dit schilderij is godsdienstig, de roeping van st. Mattheus.
(Caravaggio - de roeping van st. Mattheus ca. 1599-1602)

Grafmonument voor Petrus
De beeldhouwer Bernini is pas 26 jaar als hij de opdracht krijgt een grafmonument te maken boven het priesterkoor van de Sint-Pieter. Onder dit priesterkoor liggen de resten van de apostel en de eerste paus Petrus.
Bernini maakt een kolossaal bronzen monument van 29 meter hoog. Vier gedraaide zuilen verwijzen naar soortgelijke zuilen van een dan allang vernietigde joodse tempel in Jeruzalem en geven de relatie aan tussen het christelijke geloof en de oudste joodse tradities. Langs het plafond van het baldakijn is een afhangende rand met kwasten die suggereert dat hij van stof is gemaakt. Daarmee lijkt het een traditionele baldakijn dat ook in de spraatprogessies wordt gebruikt. Op de vier hoeken van de zuilen bevinden zich de vier aartsengelen. In het midden draagt een engel de pauselijke kroon, als teken van Petrus’pausschap; een andere engel draagt een sleutel, als teken dat Petrus goddelijke toestemming heeft om te beslissen over wie wel en wie niet in de heel mag. De gedraaide zuilen zijn hier een erg duidelijk kenmerk van de Barok. Er is op en rond dit grafmonument veel gebruik gemaakt van ornamenten, zoals goud en marmer. De baldakijn heeft een donkere kleur, alles eromheen een lichte kleur, dus ook hier wordt weer gebruik gemaakt van de clair-obscur.

De Extase van Theresa is een meesterwerk van Bernini. Het beeld is te vinden in de kerk Santa Maria della Vittoria, in de kaper van de familie Cornaro in Rome. Aan Theresa is een engel verschenen, die haar hart heeft doorboord met een lans en haar achter liet ‘in vuur en vlam door gods liefde’. Het beeld wekt de indruk een sensueel kunstwerk te zijn, waarbij de heilige Theresa op haar rug ligt die ze gekromd heeft. Haar mond is geopend in gekreun en boven haar staat een engel met een speer van vuur. Het beeld heeft dan ook gezorgd voor heel wat aanstoot. Het beeld wordt mooi omlijst door de architectuur eromheen, dat contrasteert met het witte marmer van het beeld. Het beeld wordt van bovenaf door een venster belicht, het licht ‘stroomt’langs goudkleurige buizen achter het beeld, wat nog meer nadruk geeft aan de goddelijkheid van de gebeurtenis.

De materialen die bij dit beeld gebruikt zijn, goud marmer, zijn weer typisch Barok. De extase van Theresa is een duidelijk godsdienstig iets. En ook hier is de clair-obscur duidelijk te vinden. De ‘goudstralen’ boven Theresa geven een spotlighteffect.

Hier zie je de Dom van Fulda. Deze kerk is typisch barok door zijn doorlopende pilaren. Deze pilaren lopen door verschillende verdiepingen heen. Ook de ovalen bijvoorbeeld op het dak zijn kenmerken van de Barok.
Deze kerk overweldigt mensen, de buitenkant is erg versierd door bijvoorbeeld de kleuren van de stenen.

In de bouwkunst werden straten, pleinen (soms met zuilengalerijen) en tuinen een onderdeel van de architectuur. Voorbeelden zijn Versailles in Frankrijk, het Huis den Bosch te Den Haag en paleis het Loo.
Tuinen werden een soort decor, met hoge heggen en kunstig geknipte "buxes" in allerlei geometrische patronen. Langs de paden stonden beelden of enorme tuinvazen.
Kenmerken parkarchitectuur in de Barok:
- een duidelijk verbrede hoofdas, centraal op het gebouw uitkomend
- perken rechthoekig in een verhouding van 3 : 5
- tweezijdige symmetrie
- verband met het gebouw, een eenheid vormend
- beelden op kruisingen van de paden
- strak geschoren werk, laag, om gebouw beter te laten uitkomen
- gebruik van fijn grind

Tuin bij paleis ‘Het Loo’
Duidelijk is hier de hoofdas te zien die naar het gebouw uitloopt bovenaan de foto. Alles is hier symmetrisch, er is niks dat verschilt van elkaar. De tuin is heel strak aangelegd, en aan de kleur van de paden te zien is ook hier gebruik gemaakt van fijn grind.

Het offer van Abraham is een schilderij van Rembrandt(15 juli 1606 – 4 oktober 1669). Het is gemaakt in 1635 en het hangt in Sint-Pietersburg in musée d’ermitage.

Ik heb er wat informatie over opgezocht en het verhaal gaat als volgt:
Abraham was getrouwd met Sara. Zij gaf hem een zoon die Izaäk heette. Als test van het geloof van Abraham moest hij zijn zoontje offeren. Op een dag ging hij dit ook echt doen. Toen hij op het punt stond om dit te doen, kwam er een engel van God die zei dat hij het niet moest doen. Hij moest in plaats van zijn zoon een ram offeren.
In dit schilderij zie je maar weinig attributen, eigenlijk alleen een mes. Er wordt hier veel gebruik gemaakt van schaduwwerking, onder de benen van Izaäk is duidelijk de schaduw te zien. Hier is ook duidelijk gebruik gemaakt van het lichtdonker effect ( de Clair-obscur) Het lichaam van Izaäk is licht, en van Abraham zie je niet veel. Ook zie je duidelijk waar de lichtbron vandaan komt, vanaf de engel. In dit schilderij zijn diagonalen toegepast. Dat zie je duidelijk in het lichaam van Izaäk en ook een beetje in het lichaam van Abraham. De bewegingen in het schilderij zijn best wel druk, iedereen beweegt erin. Dat is ook een kenmerk van de schilderkunst in de barok, het zijn drukke bewegingen. De contrasten benadrukken dan ook alles, de emoties zijn dan ook heel sterk te merken. In dot schilderij zie je erg goed de emoties van de personen, dat wordt nog verduidelijkt door de Clair-obscur. Door al deze kenmerken maakt het een typisch Barokschilderij. Je kunt de kenmerken er gemakkelijk uithalen