Genetische manipulatie en klonen

Genetische manipulatie

Genetische manipulatie, het sleutelen aan de erfelijke eigenschappen van organismen, wordt ook recombinant DNA-techniek genoemd. Men maakt daarbij nieuwe, transgene organismen die in dienst van de mens een aantal bruikbare producten kunnen samenstellen. Dergelijke voorgeprogrammeerde organismen zijn vaak bacteriën, die hun erfelijke materiaal in een ringvormig molecule van DNA dragen, een plasmide (zie tekening hiernaast). Men is in staat daar vreemde stukjes DNA, afkomstig van een ander levend wezen, in te bouwen. Hiermee kan ook de functie van dit stukje erfelijkheidsmateriaal overgedragen worden. Je hebt ook andere vormen van genetische manipulatie, zoals het implanteren van stukjes DNA in de chromosomen van voedingsgewassen zodat ze een hogere opbrengst, een verbeterde resistentie tegen ziekten of ongevoeligheid voor bepaalde bestrijdingsmiddelen krijgen. De lijst van voedingsmiddelen en landbouwproducten waarbij genetische manipulatie kan zijn toegepast, groeit voortdurend. Twee voorbeelden hiervan zijn: Brood, koekjes, taarten
Sinds 1995 gebruiken bakkers en broodfabrieken steeds meer enzymen, afkomstig uit transgene micro-organismen. Dat wil zeggen dat de biotechnologen in de bacteriën of schimmels die de enzymen aanmaken, genen van een ander micro-organisme hebben gebracht en/of aan de eigen genen iets hebben veranderd. Het gebruik van enzymen die koolhydraten, vetten of eiwitten afbreken, is niet nieuw. Bakkers voegen zulke enzymen al jaren aan het deeg toe om brood en koek een betere smaak, een luchtiger structuur of meer volume te geven. Maar tot voor kort haalden de enzymfabrikanten deze enzymen alleen uit 'klassiek' veredelde schimmels en bacteriën. De gemanipuleerde micro-organismen produceren echter meer enzym en leveren preciezer de enzymen die de enzymfabrikant wil hebben. Aardappelen
Op de Europese markt mogen sinds 1997 aardappelen worden verbouwd, waarvan de genen zo zijn veranderd dat de knollen in plaats van twee typen zetmeel nog maar één type bevatten: amylopectine. Deze aardappelen worden niet voor consumptie gebruikt. De modern verkregen amylopectine wordt alleen verwerkt in producten als lijmen, lakken en verven. Voor verwerking in voedsel heeft de EU nog geen toestemming gegeven. Uit een overzicht van bijna 1.000 Europese veldproeven blijkt dat komende jaren legio andere typen aardappelen zijn te verwachten. Zoals aardappelen met een andere koolhydratensamenstelling en aardappelen die minder gevoelig zijn voor aaltjes, virussen, schimmels, bacteriën of insecten. In deze aardappelen zijn genen aangebracht, die afkomstig zijn van micro-organismen of virussen.

Klonen Om de hiervoor gezegde erfelijke constellaties intact te houden bij de vermeerdering van zulke planten wordt meestal niet meer gezaaid, maar gebruikt men kleine celklompjes van de oorspronkelijke plant, die op een speciaal voedingsmedium worden opgekweekt tot kiemplanten die geheel identiek zijn. Deze andere vorm van genetische manipulatie noemt men kloneren. Kloneren kent men ook in een iets andere vorm, namelijk bij dieren. Uit een enkele cel van de uier van een ooi lieten wetenschappers een compleet lammetje groeien, genaamd Dolly. Niet alle mensen waren hier blij mee, voornamelijk uit angst dat nu ook mensen gekloond zullen worden, of zelfs dode mensen die dan weer tot leven worden gewekt. Maar het is nog lang niet zeker dat ook mensen gekloond kunnen worden. Dolly is een kloon, een exacte kopie van een van haar drie moeders, maar heeft geen vader. Om dat voor elkaar te krijgen hebben ze de kern van die cel, met daarin de erfelijke informatie, laten versmelten met een eicel van een ander schaap, waar de eigen kern uit was gehaald. Met een elektrisch schokje werd de eicel ertoe aangezet om zich te gaan delen en het beginnende embryo werd in de baarmoeder van een derde schaap gezet. Vijf maanden later werd Dolly geboren. Het probleem is dat ze niet weten hoe gezond Dolly nou echt is, want de een paar andere kloonlammetjes overleden kort na de geboorte. Ook weet men niet hoe oud Dolly nou eigenlijk. De cel waaruit ze is ontstaan was zes jaar oud, dus is Dolly of zes en een half.