Gender Selection

3 In Vitro Fertilisatie (IVF) Iedereen kent wel het begrip “reageerbuisbevruchting”, met een moeilijk woord “in vitro fertilisatie” genoemd. Weinig mensen weten wat IVF of een reageerbuisbevruchting eigenlijk is en hoe dit bevruchtingsproces precies in z’n werk gaat. “Fertilisatie” betekent “bevruchting” en “in vitro”, letterlijk “in glas”, betekent “buiten het lichaam”. Dit houdt in dat men een eitje met een groot aantal zaadcellen buiten het lichaam - in een glazen schaaltje - samenvoegt om zo een bevruchting tot stand te brengen. Het bevruchte eitje wordt dan later in het lichaam van de vrouw teruggeplaatst, waarna een normale zwangerschap kan volgen.

In vitro fertilisatie kent 5 fasen: 1. Het stimuleren van het rijpingsproces van de eitjes
Bij een gewone menstruatiecyclus rijpt er per keer maar één eitje. Voor een in vitro fertilisatiebehandeling zijn meer eitjes nodig om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken. Een combinatie van medicijnen stimuleert de ontwikkeling van meerdere eitjes. 2. Wegname van de eitjes
Als het moment daar is, haalt de arts de rijpe eitjes uit het lichaam om deze buiten het lichaam te bevruchten. Dit noemen we de ‘pick-up’, waarbij eitjes uit de eierstokken worden weggezogen. 3. Bevruchting
Enkele uren nadat de eitjes uit het lichaam zijn opgezogen vindt het samenbrengen met de zaadcellen van de man plaats. Het eitje kan nu bevrucht worden. 4. Terugplaatsing in de baarmoeder
Als de bevruchting is geslaagd, worden de bevruchte eitjes (we spreken dan al over embryo’s) in de baarmoeder teruggeplaatst. 5. Controle en de uitslag
Hierna volgt een spannende tijd: wel of niet zwanger? In die periode blijft de vrouw onder controle staan van haar arts. Na zo’n 3 tot 4 weken is er meestal een bespreking met de behandelende arts over het resultaat.

Dit wil je ook lezen:

Zo schrijf je een goed opiniestuk

4 Ethiek Sommige mensen vinden dat gender selection slechts in twee omstandigheden zou moeten goedgekeurd worden, nl. om geslachtsgebonden ziekten te vermijden en om family-balancing te realiseren.

4.1 Het vermijden van genetisch bepaalde aandoeningen. De techniek om zaadcellen met een X-chromosoom te scheiden van zaadcellen met een Y-chromosoom opent nieuwe vooruitzichten voor koppels die de drager zijn van erfelijke afwijkingen die enkel op jongens of meisjes overgedragen kunnen. Afwijkingen in een of meer van de erfelijke eigenschappen (genen), kunnen een groot aantal erfelijke ziekten en aandoeningen veroorzaken. Er zijn ca. 4 000 van deze afwijkingen bekend. Enkele van de bekendste erfelijke afwijkingen zijn bloederziekte of hemofilie9 en kleurenblindheid10. Deze ziekten voornamelijk bij mannen voor omdat de genen voor bloedstolling en kleuren zien alleen voorkomen op het vrouwelijke geslachtschromosoom of X-chromosoom. Het mannelijke geslachtschromosoom of Y-chromosoom heeft deze genen niet. Als er nu bij een vrouw in één van haar twee X-chromosomen een stoornis in deze genen optreedt, dan zal bij 50% van haar mannelijk nageslacht bloederziekte of kleurenblindheid optreden, namelijk bij de zonen die het Y-chromosoom van de vader en het belaste X-chromosoom van de moeder hebben. Bij haar vrouwelijk nageslacht zal 50% gezond zijn, als zij een normaal X-chromosoom van de vader en een gezond X-chromosoom van de moeder bezitten, terwijl 50% drager zal zijn voor kleurenblindheid of bloederziekte, nl. wanneer zij een normaal X-chromosoom van de vader en een belast X-chromosoom van de moeder bezitten. Andere erfelijke ziekten zijn de ziekte van Duchenne (de meest voorkomende en gevaarlijkste vorm van spierdystrofie11), het Lesch-Nyhan-syndroom (zelfverminking) en mentale achterstand bij nakomelingen (de meest voorkomende vorm van erfelijke mentale achterstand). Deze ziekten kunnen vermeden worden als men het geslacht van het kind op voorhand bepaalt. De MicroSort technologie van professor Comhaire verhoogt de kans op een natuurlijke zwangerschap en een gezonde baby.

4.2 Family-balancing Het concept van family-balancing is een voorbeeld waarin niet het medische aspect maar het meer morele aspect van de geslachtskeuze naar voren komt. Door de MicroSort technologie kunnen koppels nu naar keuze een jongen of een meisje ‘bestellen’. Geslachtsselectie om niet-medische redenen kan duidelijk op meer tegenstand rekenen dan geslachtsselectie om medische redenen.Volgens velen zou een niet-medische geslachtsselectie bij sommige culturen en bevolkingsgroepen kunnen leiden tot discriminatie van de vrouw. Maar met het oog op family-balancing zou dit uitgesloten worden. Dit fenomeen zou het evenwicht in een gezin tussen het type kinderen kunnen herstellen. Zodra er één kind is, komt een gezin in aanmerking voor ‘family-balancing’, ook als het gezin twee kinderen van hetzelfde geslacht heeft. Maar als men een jongen en meisje heeft, weer niet. Als je twee zonen en een dochter hebt, kan je enkel een meisje vragen … Zo zou vermeden worden dat een sekse gediscrimineerd wordt. Door het fenomeen van family-balancing, kan de koningswens12 slechts gedeeltelijk (als het eerste kind een jongen is) of helemaal niet (family-balancing is slechts toegelaten vanaf één kind) vervuld worden. Onze maatschappij staat alweer voor een moeilijke vraag. Is het ethisch aanvaardbaar dat ouders, om andere dan medische redenen, het geslacht van hun kind tevoren laten vastleggen? Tegenwoordig kiezen mensen hoeveel kinderen ze willen. De keuze van het geslacht is volgens bepaalde inzichten gewoon een andere dimensie van de gezinssamenstelling. Als je dit toelaat als vorm van ‘family-balancing’ dan ontneem je de critici hun meest evidente tegenargument. Je kiest dus niet voor één specifiek geslacht maar voor beide. Er is dus geen sprake van seksisme. Juist dan alleen mag geslachtskeuze toegestaan worden. Maar hoe je het nu draait of keert, geslachtsbepaling begint toch sterk te neigen naar ‘het kind op maat’ en de ‘designer embryo’s’. Anderzijds moeten we ook stilstaan bij de slaagkansen van de ingreep: 88% bij meisjes en 75% bij jongens. Dit wil zeggen dat als men opteert voor een jongen, 1 op 4 embryo’s het niet haalt, niet als jongen wordt geboren of afwijkingen vertoont. Dit kan men beschouwen als een vorm van moord: door ingrepen van mensen sterven levende organismen af. Een nuchtere wetenschapper zegt dan dat dit de prijs is die men betaalt voor de vooruitgang van de wetenschap. Zullen de ouders met deze uitleg kunnen leven en getroost worden? Er bestaat wel een manier waarbij men absolute zekerheid heeft van het geslacht. Pre-implantatie: men plant een embryo met het juiste geslacht rechtstreeks in. Dit stuit echter op veel verzet omdat de overlevingskansen nog kleiner zijn en het embryo in de tussenperiode wordt ingevroren. De vraag naar geslachtsbepaling van baby’s in Vlaanderen is miniem. Is deze techniek dan wel de moeite om aan de maatschappij aan te bieden? In elk geval is de discussie over het al dan niet goedkeuren van geslachtsbepaling met het oog op family-balancing in België al achterhaald door de feiten. Een ander aspect is de kostprijs: € 6 300, ongeveer 255 000 BEF. Welke gemiddeld koppel kan dit betalen? En wat als het embryo het verkeerde geslacht heeft? Het is duidelijk dat het hier om een luxeartikel gaat. Zou een koppel al niet tevreden moeten zijn, dat ze kinderen kunnen krijgen? Het geslacht van je baby is toch geen ziekte?! De conclusie is dat deze MicroSort-methode nog te duur, te gevaarlijk is en dus nog te vroeg is om voor dit luxeprobleem de keuze te laten bij de maatschappij. De onderzoekers moeten eerst proberen de methode op punt te stellen vooraleer men deze materie in de maatschappij integreert.

4.2 Family-balancing Het concept van family-balancing is een voorbeeld waarin niet het medische aspect maar het meer morele aspect van de geslachtskeuze naar voren komt. Door de MicroSort technologie kunnen koppels nu naar keuze een jongen of een meisje ‘bestellen’. Geslachtsselectie om niet-medische redenen kan duidelijk op meer tegenstand rekenen dan geslachtsselectie om medische redenen.Volgens velen zou een niet-medische geslachtsselectie bij sommige culturen en bevolkingsgroepen kunnen leiden tot discriminatie van de vrouw. Maar met het oog op family-balancing zou dit uitgesloten worden. Dit fenomeen zou het evenwicht in een gezin tussen het type kinderen kunnen herstellen. Zodra er één kind is, komt een gezin in aanmerking voor ‘family-balancing’, ook als het gezin twee kinderen van hetzelfde geslacht heeft. Maar als men een jongen en meisje heeft, weer niet. Als je twee zonen en een dochter hebt, kan je enkel een meisje vragen … Zo zou vermeden worden dat een sekse gediscrimineerd wordt. Door het fenomeen van family-balancing, kan de koningswens12 slechts gedeeltelijk (als het eerste kind een jongen is) of helemaal niet (family-balancing is slechts toegelaten vanaf één kind) vervuld worden. Onze maatschappij staat alweer voor een moeilijke vraag. Is het ethisch aanvaardbaar dat ouders, om andere dan medische redenen, het geslacht van hun kind tevoren laten vastleggen? Tegenwoordig kiezen mensen hoeveel kinderen ze willen. De keuze van het geslacht is volgens bepaalde inzichten gewoon een andere dimensie van de gezinssamenstelling. Als je dit toelaat als vorm van ‘family-balancing’ dan ontneem je de critici hun meest evidente tegenargument. Je kiest dus niet voor één specifiek geslacht maar voor beide. Er is dus geen sprake van seksisme. Juist dan alleen mag geslachtskeuze toegestaan worden. Maar hoe je het nu draait of keert, geslachtsbepaling begint toch sterk te neigen naar ‘het kind op maat’ en de ‘designer embryo’s’. Anderzijds moeten we ook stilstaan bij de slaagkansen van de ingreep: 88% bij meisjes en 75% bij jongens. Dit wil zeggen dat als men opteert voor een jongen, 1 op 4 embryo’s het niet haalt, niet als jongen wordt geboren of afwijkingen vertoont. Dit kan men beschouwen als een vorm van moord: door ingrepen van mensen sterven levende organismen af. Een nuchtere wetenschapper zegt dan dat dit de prijs is die men betaalt voor de vooruitgang van de wetenschap. Zullen de ouders met deze uitleg kunnen leven en getroost worden? Er bestaat wel een manier waarbij men absolute zekerheid heeft van het geslacht. Pre-implantatie: men plant een embryo met het juiste geslacht rechtstreeks in. Dit stuit echter op veel verzet omdat de overlevingskansen nog kleiner zijn en het embryo in de tussenperiode wordt ingevroren. De vraag naar geslachtsbepaling van baby’s in Vlaanderen is miniem. Is deze techniek dan wel de moeite om aan de maatschappij aan te bieden? In elk geval is de discussie over het al dan niet goedkeuren van geslachtsbepaling met het oog op family-balancing in België al achterhaald door de feiten. Een ander aspect is de kostprijs: € 6 300, ongeveer 255 000 BEF. Welke gemiddeld koppel kan dit betalen? En wat als het embryo het verkeerde geslacht heeft? Het is duidelijk dat het hier om een luxeartikel gaat. Zou een koppel al niet tevreden moeten zijn, dat ze kinderen kunnen krijgen? Het geslacht van je baby is toch geen ziekte?! De conclusie is dat deze MicroSort-methode nog te duur, te gevaarlijk is en dus nog te vroeg is om voor dit luxeprobleem de keuze te laten bij de maatschappij. De onderzoekers moeten eerst proberen de methode op punt te stellen vooraleer men deze materie in de maatschappij integreert.

Tot slot. Toen het nieuws van de geslachtskeuze verspreid raakte waren alle vruchtbaarheidsspecialisten met verstomming geslagen. De meeste specialisten waren het erover eens dat de techniek nog niet op punt staat en dat professor Comhaire een one man show opvoerde om zijn praktijk te promoten. Maar volgens de Gentse androloog zou gender selection al toegepast worden op embryo’s (d.m.v. abortus). Volgens hem is dit een hoofdargument waarom gender selection met het oog op family-balancing, zou moeten goedgekeurd worden.