Schizofrenie.
Symptomen van schizofrenie.
Schizofrenie bestaat uit verschillende symptomen die niet alle kenmerkend voor de aandoening zijn. Zo komen psychotische verschijnselen, waarbij fantasie en werkelijk worden verward, ook bij manie en depressie voor, net als het horen van stemmen (hallucinaties). Verschijnselen die meer typerend voor schizofrenie zijn, zijn het gevoel bestuurd te worden door krachten buitenaf, geen controle meer hebben over je eigen gedachten (het gevoel dat gedachten worden uitgezonden of gedachten van andere in het hoofd worden gebracht), en stemmen horen die met elkaar spreken. Zo hebben schizofrenie patiënten het gevoel dat ze een robot zijn geworden, dat hun gedachten vervloeid zijn geraakt met de omgeving. In die situatie zijn we eigenlijk gehypnotiseerd, zijn we marionetten geworden. Mensen met schizofrenie hebben dus eigenlijk het gevoel beïnvloed te worden door de
omgeving.
Geschiedenis van schizofrenie.
Schizofrenie is voor het eerst beschreven door de Duitse hoogleraar Kraepelin. Hij beschreef schizofrenie als ‘een ziektebeeld dat gekenmerkt werd door een gestage achteruitgang in het functioneren’, door hem ‘verblödung’ genoemd. Hij noemde deze ziekte Dementia praecox, dat betekend voortijding optredende dementie.
Eugen Bleuler is de man die de term schizofrenie heeft bedacht. Hij was zeer innig bij zijn patiënten betrokken en woonde op het terrein van zijn psychiatrische afdeling letterlijk tussen hen in. Ook zijn zuster leed aan schizofrenie. Bleuler beschouwde schizofrenie, in tegenstelling to Kreapelin, helemaal niet als een aandoening die onvermijdelijk slecht afloopt en vond de term Dementia praecox daarom veel te negatief. Veel opmerkelijker dan een slechte afloop vond hij een splijting tussen denken en gevoel, waarbij beide niet met elkaar in overeenstemming waren. Vandaar gespleten geest, schizofrenie (van het Griekse schizein (splijten) en phrèn (gevoel, verstand)). De term heeft dus niets te maken met gespleten persoonlijkheid, zoals soms ten onrechte wordt verondersteld. Door deze misopvatting gingen velen ervan uit dat schizofrenie een zeldzame aandoening was, omdat gespleten persoonlijkheid dat inderdaad is. Zo heeft schizofrenie, mede door dit misverstand, jarenlang niet de aandacht gekregen die ze verdient.
Menselijke aandoening.
Schizofrenie is een typisch menselijke aandoening. Er bestaan geen ‘schizofrene’ honden, ‘schizofrene’ apen en iets wat op schizofrenie lijkt, is ook niet te veroorzaken bij ratten of muizen. Dat geld bijvoorbeeld niet voor angst en depressie. Angstige ratten komen in de vrije natuur voor en worden zelfs speciaal voor onderzoeken gekweekt. Depressieve honden zijn er ook. Ze kunnen bovendien depressief gemaakt worden in bepaalde laboratoriumsituaties. Maar dieren met schizofrenie, of iets wat er zelfs maar op lijkt, bestaan niet. ‘schizofrene’ ratten en muizen kunnen we niet kweken. Schizofrenie is een van de weinig menselijke aandoeningen waar geen goede dierenmodellen voor bestaan. Toen men opzoek ging naar de oorzaken voor schizofrenie, werd er dan ook gekeken naar waar mens en dier verschillen. Zoals taal, bewustzijn van een eigen ik, vrije wil.
Het horen van stemmen.
Om te beginnen, is grammatica en daarmee verbonden, de taal, die typisch menselijke vaardigheid, bij de mens in aanleg aanwezig. Hierbij valt een eigenaardigheid op: de hersengebieden die zich bezighouden met taal, zijn bij vrijwel alle mensen gelokaliseerd in hun linkerhersenhelft. Zowel het gebied van Broca, voor grammatica en het spreken, als het gebied van Wernicke, voor het begrijpen van de taal, bevinden zich in de linkerhersenhelft.
Opmerkelijk is toch dat wanneer dat nodig is onze hersenen de taalfunctie in de rechterhelft onder kunnen brengen. Wanneer bij een kind een deel in de linkerhersenhelft beschadigd word, of zelfs wanneer de hele linkerkant moet worden weggehaald (vanwege tumoren of epilepsie), neemt de rechterhelft de taaltaken moeiteloos over. Echter na de leeftijd van ongeveer zeven jaar kan de rechterhersenhelft het verlies aan taalfuncties in de linkerhelft niet meer compenseren. Hieruit blijkt dat de aanleg voor taal in de rechterhelft aanwezig is maar dat dit vermogen, wanneer we daar geen gebruik van maken, uiteindelijk verloren gaat. Bij de meesten van ons wordt deze vaardigheid van de rechterhersenhelft voor
taal niet aangesproken. Behalve bij mensen met schizofrenie.
Patiënten met schizofrenie blijken zowel de taalgebieden links als rechts (die normaal gesproken dus alleen actief worden bij een beschadigde linkerhelft) in
te schakelen.
Een verschuiving van linker- naar rechterhersenhelft is een compensatiemechanisme voor een beschadiging in de linkerhersenhelft bij patiënten met schizofrenie. Hoewel hersenafwijkingen niet alleen in de linkerhersenhelft worden gezien, zijn ze er wel het meest uitgesproken.
Deze hersenafwijkingen worden veel gevonden in de gebieden die te maken hebben met de taal. De beschadigingen in de taalgebieden verklaren ook een van de kernverschijnselen van schizofrenie, het horen van stemmen. Zo is aangetoond dat patiënten met verminderde hoeveelheden hersenweefsel in de (linker-)taalgebieden meer last hebben van het horen van stemmen.
De stemmen die men hoort, ontstaan waarschijnlijk als gevolg van overmatige taalactiviteit in gebieden in de rechterhersenhelft die eigenlijk nooit voor taal worden gebruikt, behalve wanneer de oorspronkelijke taalgebieden, links in de hersenen, op jonge leeftijd zijn uitgevallen. Of het een (mislukt) compensatiemechanisme is of niet, in elk geval zijn de stemmen een gevolg van ontspoorde hersenactiviteit. Deze hallucinaties kunnen niet worden ‘afgezet’ bijvoorbeeld door afleiding. Maar wel door medicijnen die deze hallucinaties onderdrukken, al weten we niet hoe ze dat doen.
Geen vrije wil meer.
Het horen van stemmen is echter niet het enige verschijnsel dat schizofrenie een zo typisch menselijke aandoening maakt. Schizofrenie raakt namelijk een nog fundamenteler menselijke eigenschap: het tast onze vrije wil aan. Het is de enige ziekte die de mens kan beroven van zijn eigen gedachten.
Dit verschijnsel, het verbleken van het onderscheid tussen de individuele ik en de buitenwereld, is een van de meest typerende verschijnselen van schizofrenie. Onwaarschijnlijk als het misschien lijkt, deze grensvervaging tussen ik en de ander, is een gevolg van een afwijking in de hersengebieden die betrokken zijn bij het leren. Misschien is dit toch niet zo vreemd, want als we leren is er meestal een leraar en een leerling bij betrokken: een ander en een ik.
Het werkstuk gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden