Waterschappen

Waterschappen Naast de 3 bestuurslagen van Nederland, Rijk, Provincie & Gemeente, kent Nederland een apart systeem voor de waterschappen. Waterschappen reguleren en controleren alles wat met de waterhuishouding te maken heeft. Waterschappen hebben ook apart aangegeven grenzen. Ze kunnen dus door verschillende gemeenten en/of provincies lopen. Wat is een waterschap? Veel mensen zullen heel diep moeten nadenken voor ze deze vraag kunnen beantwoorden. Ook het werk van de waterschappen is niet erg bekend. En dat terwijl waterschappen toch een onmisbare rol vervullen in ons laag gelegen Nederland. Zonder hen zou u hier niet veilig kunnen wonen, werken en recreëren. Nederland – Nederland waterlandWaterland Nederland is voor een groot deel een kunstmatig land. Het is door mensen geschikt gemaakt voor bewoning, bebouwing en recreatie. Zelden staan we er bij stil dat ongeveer een kwart van ons land onder de zeespiegel ligt. En dat meer dan de helft zou overstromen als er geen duinen, dijken en kaden waren. Dat klinkt ongelofelijk, misschien zelfs griezelig. En vroeger wàs dat het af en toe ook. Lange tijd won het water vaak van de mens, en werd ons land geteisterd door overstromingen.Maar tegenwoordig is het water geen permanente bron van dreiging meer. Sterke dijken, moderne gemalen en een ingenieus stelsel van vaarten en kanalen zorgen voor bescherming en de afvoer van overtollig water. Deze bescherming is al eeuwenlang toevertrouwd aan waterschappen. In totaal zijn er in Nederland 66 waterschappen gevestigd. Er bestaan ook andere aanduidingen voor waterschappen. Onder andere: *Polderbestuur *Dijkcollege *Veenraadschap *Dijkstoel *Zijlvest *Zuiveringsschap *(Hoog) Heemraadschap

Ieder waterschap heeft ook een eigen wapen. Net als bv. een gemeente. Deze wapens worden verleend bij Koninklijk besluit en worden dan opgenomen in het register van wapens bij de hoge raad van adel. Nog niet aan alle waterschappen in Nederland is een wapen verleend. De oorsprong van het schild Voor de schildkleuren werd zilver en geel gekozen, de kleuren van het sticht Utrecht. Vrijwel het hele gebied van het waterschap viel nl. onder het Sticht. De roos is afgeleid van het geslacht Selwerd, en kwam o.a. voor in het wapen van Gorecht. De lelie is het symbool van de Heilige Maagd Maria. Ook symboliseert het het Cistercienzer klooster Maria in campis in Assen. Deze abdij had veel bezittingen rond de Drentse Aa. Taken van waterschappen Een goede waterhuishouding is in Nederland erg belangrijk omdat een groot deel van Nederland onder de zeespiegel ligt. Van vroeger uit is het al zo dat de provincie de eerste verantwoordelijkheid hierbij hebben. Volgens de grondwet houden provincies toezicht op de waterschappen. Waterschappen houden zelf de praktische uitvoering en het beheer van het water in handen. Waterschappen hebben uiteenlopende verantwoordelijkheden en veel verschillende taken. Om het werk van de waterschappen in goede banen te leiden, is een natuurlijk een strakke organisatie nodig. Vaak worden de hoofdtaken van een waterschap verdeeld over verschillende sectoren. Ook is in de regel een afdeling binnen de organisatie belast met de financiën. De organisatie wordt bij de uitvoering van haar taken gestuurd, bijgestaan en gecontroleerd door het bestuur van het waterschap. Het bestuur wordt gevormd door vertegenwoordigers van de verschillende belangengroepen. Al eeuwen lang worden deze democratisch gekozen tijdens de waterschapsverkiezingen. Behalve een goed bestuur en een degelijk financieel beleid, is ook samenwerking onontbeerlijk. Met andere collega waterschappen, andere instanties en met de inwoners van het beheersgebied bijvoorbeeld. Het belang van samenwerking wordt door steeds meer waterschappen ingezien. Belangrijke taken zijn: *het beheer van dammen en dijken *onderhoud van waterwegen *onderhoud/beheer van gemalen en sluizen *muskusratten bestrijden. Ook wordt de kwaliteit van het water nagegaan, door zuiveringsinstallaties. Waterkwaliteit Eeuwenlang hebben de waterschappen het water als een vijand bevochten. Nu moeten ze het tegelijkertijd beschermen, en wel tegen de mens. Jarenlang is het water namelijk gebruikt als dumpplaats voor ons afval, met een sterke vervuiling als triest gevolg. Zuivering en het terugdringen van lozingen is een belangrijke taak van de waterschappen. Want schoon water is onmisbaar.Water als ecosysteemRond 1970 moesten de waterschappen er voornamelijk voor zorgen dat het water schoon genoeg was voor menselijk gebruik. Nu hebben zij de verantwoordelijkheid voor het water als ecosysteem. Dat wil zeggen dat het water schoon genoeg moet zijn voor de planten en dieren die erin leven. Nog steeds betekent dit vooral het terugdringen van watervervuiling. Afvalwater wordt op grote schaal gezuiverd. En met de strikte voorwaarden in lozingenvergunningen wordt het lozen van (industrieel) afvalwater aan banden gelegd. De kwaliteit van het water is hier zeker door verbeterd. Maar helaas zijn er twee zorgkinderen bijgekomen; de vervuiling vanuit diffuse bronnen en vervuilde waterbodems. Diffuse bronnen: Diffuse bronnen zijn de veroorzakers van verontreiniging die niet direct te lokaliseren is, maar verspreid in het oppervlaktewater terechtkomt. Uitlaatgassen van auto- en vliegverkeer, en de uitloging van zware metalen uit de scheepvaart zijn daar voorbeelden van. Daarnaast komen veel schadelijke stoffen uit de atmosfeer door neerslag in het oppervlaktewater terecht. Deze vervuiling is moeilijk beheersbaar. Toch moeten deze bronnen stevig worden aangepakt. Steentje bijdragen Voor het verbeteren van het ecosysteem is het ook noodzakelijk dat de vervuiling aan de bron worden teruggedrongen. Anders is het dweilen met de kraan open. Fabrieken, bedrijven en ook huishoudens moeten daarom allemaal hun steentje bijdragen aan een betere waterkwaliteit. Alleen dan heeft het ecosysteem echt de kans om gezond te worden. Waterkwantiteit in systeem waterlopen Water op juiste peilNederland heeft een uitgebreid systeem van waterlopen. Niet alleen in rivieren, maar ook in de vele beken, kanalen, sloten en grachten moet het water op het juiste peil zijn. Dat is een taak van de waterschappen. Regelbare waterstand belangrijkEen regelbare waterstand is belangrijk voor de landbouw, woningbouw en de natuur. Een moeilijkheid is dat deze belangen soms tegenstrijdig zijn. Daarnaast hebben de waterlopen in de hoge delen van Nederland een andere functie dan die in de lage gebieden. De waterschappen op de hoge gronden zorgen voor afvoer bij een hoge waterstand, en voeren in droge perioden water aan met stuwen en gemalen. De lage gebieden bestaan voor een groot deel uit polders en droogmakerijen, en houden het water kunstmatig op peil met gemalen.In waterhuishoudingsplannen moet met alle verschillende belangen en functies rekening worden gehouden. Deze plannen worden opgesteld door de provincies, en geven aan welke gebruiksfuncties bepaalde wateren hebben, bijvoorbeeld voor natuur of recreatie. waterschappen stellen beheersplannen op, waarin staat hoe zij hun taak willen vervullen. Een voorbeeld van een beheersplan is het WBP2 van het Hollands Noorderkwartier. Een gemaalRegelmatig onderhoudOm water aan- en af te kunnen voeren, moeten waterlopen in een goede staat zijn. Regelmatig onderhoud is daarom van belang; begroeiing wordt uit het water verwijderd, bodems worden gebaggerd, en taluds worden hersteld. Ook sluizen en stuwen moeten in orde zijn. Grotere waterlopen zoals vaarten en kanalen onderhouden de waterschappen zelf. Voor het onderhoud van kleinere vaarten hebben zij alleen de eindverantwoordelijkheid. GrondwaterstandIn het verleden werd bij het kwantiteitsbeheer niet echt rekening gehouden met de grondwaterstand. Omdat het oppervlaktewaterpeil systematisch verlaagd werd, is deze daardoor op veel plaatsen gedaald. Dat heeft negatieve gevolgen gehad voor natuur, bos en landschap. In het huidige beleid proberen de waterschappen de schade door verdroging weer te herstellen, en in de toekomst te voorkomen. Muskusratten graven langs en door dijken langs vaarten en meren en kunnen die soms geheel ruïneren en daardoor het waterbeheer in gevaar brengen. De waterschappen krijgen geld van een bewoners door opgelegde belastingen. Hierbij speelt de provincie een belangrijke rol. Zij stelt plan vast en houdt toezicht. Ook kan zij de waterschappen regelingen en verordeningen opleggen. Eén zorg: de waterstaatWaterschappen zijn overheden, net als het Rijk, provincies en gemeenten. Ze hebben dan ook eigen bevoegdheden, kunnen regels voor burgers opstellen en belastingen heffen. Maar er is wel ook een verschil met andere overheidsinstanties. Gemeenten en provincies houden zich met veel verschillende zaken bezig, zoals onderwijs, cultuur en milieu. Het waterschap kent echter maar één zorg: de waterstaat in een bepaald gebied.Hoofdtaken en neventakenDe taken van waterschappen kunnen onderling verschillen. Het ene waterschap houdt zich alleen bezig met waterkwaliteitsbeheer (het heet dan een zuiveringsschap), en het andere zorgt daarnaast bijvoorbeeld ook voor de waterkwantiteit of waterkering door dijken en duinen. Naast deze hoofdtaken hebben enkele waterschappen ook nog ' neventaken'. Dat zijn met name de zorg voor vaar- en landwegen. NeventakenSommige waterschappen zijn belast met het beheer van (plattelands-)wegen. Dit is echter wel een uitzondering. Wegenbeheer betekent de zorg voor aanleg, verbetering, beheer en onderhoud van wegen. Alleen in de provincies Noord- en Zuid-Holland (zoals Uitwaterende Sluizen in het Hollands Noorderkwartier) en Zeeland hebben waterschappen dit wegenbeheer in hun pakket. In de rest van Nederland zorgen gemeenten en provincies voor plattelandswegen. Wel komt het voor dat waterschappen het onderhoud van de wegen voor de gemeenten uitvoeren. In vrijwel alle gevallen gaat het dan om wegen die op dijken liggen. Enkele waterschappen hebben ook de zorg voor vaarwegen. Ze houden vaarwegen op diepte, onderhouden beschoeiingen en bedienen sluizen voor de scheepvaart.
Hoe zijn de waterschappen ontstaan Omdat boeren, burgers, kerk, klooster en overheid vroeger altijd maar weer de strijd tegen het water op moesten nemen zijn er op den duur sterke organen ontstaan die dieren als de voorganger van de waterschappen kunt zien. Dit waren de zijlvesten en dijkrechten die door gebrek aan centraal gezag zich zelfstandig ontwikkeld hebben. Landeigenaren waren verplicht een dijk die op hun land lag te onderhouden. Aan het begin van de 19de eeuw werd na onderzoek door de commissie voor de landbouw aangetoond dat de waterstaatkundige situatie in Groningen niet in orde was. Toen ontstond het idee om in de waterhuishouding door de centrale overheid te laten regelen. Door de grondwetswijziging van 1848 kwamen daar mogelijkheden voor. In overeenstemming met het idee van Thorbecke kende de nieuwe grondwet het provinciale bestuur de bevoegdheid toe om waterschappen op te richten en te reglementeren onder toestemming van de kroon. Deze richtlijn werd door de provincie Groningen direct opgepakt. In 1851 presenteerden Gedeputeerde Staten een algemeen reglement op de waterschappen. Ondanks het feit dat dit reglement nog wel fouten had kreeg het wel koninklijke goed keuring. Daarna werd er in 1852 een grondreglement voor waterschappen gemaakt. Dit reglement bestond uit 40 artikelen. Na 1896 werd het reglement nog een keer vervangen en een aantal keren aangepast aan verschillende situaties. Dit alles verbeterde de waterstaatkundige situatie in Groningen enorm. Het grond reglement voor de waterschappen was het begin om over te gaan tot de oprichting van waterschappen. De oude zijlvesten en dijkrechten werden opgeheven en vervangen door waterschappen met een reglement die opgesteld was door de Provinciale Staten. Boeren en landbezitters De eerste waterschappen in Nederland ontstonden in de loop van de middeleeuwen. Net als nu bestond Nederland uit verschillende gemeenschappen, ‘buurschappen’ genaamd. De gekozen bestuurders van deze buurschappen behartigden de belangen van de plaatselijke bevolking. Ook de waterzorg hoorde daarbij. De allereerste ‘waterwerkers’ waren boeren en landbezitters. Binnen hun buurschap hadden zij de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van de plaatselijke dijkjes, kaden en wegen. De zorg voor dijkbouw en afwatering kon echter niet beperkt blijven tot het gebied van één buurschap. Er waren doorgaande waterkeringen nodig, dammen in riviermonden, afwateringssluizen en kanalen; een gigantische onderneming, al helemaal omdat alles met man- en paardenkracht moest gebeuren. Beide waren trouwens ook hard nodig op het boerenland. Regionale samenwerking tussen buurschappen lag daarom voor de hand. En zo ontstonden de eerste (streek)waterschappen. Het aantal waterschappen groeide explosief, tot ongeveer 35.000 in 1850. Daarna, vooral na de watersnoodramp in 1953, kwam er steeds meer behoefte aan grotere bestuurlijke eenheden. Veel waterschappen werden samengevoegd, en verwacht wordt dat er rond de eeuwwisseling ongeveer 50 tot 60 waterschappen in Nederland zullen zijn. Ondanks deze fusies vervult een deel van de waterschappen die tussen de twaalfde en veertiende eeuw ontstonden tot in deze tijd een rol. Ze bestaan vaak nog onder hun historische namen (hoog)heemraadschap of polderdistrict. De waterschappen en hun taak in de veranderende samenleving Het werk dat de waterschappen verrichten was vooral in het belang van de landbouwers en agrariërs. Naarmate Nederland in de 20ste eeuw meer verstedelijkte, moesten de waterschappen ook de belangen van niet agrariërs behartigen. Daarnaast ging natuurlijk ook natuur en milieubehoud en belangrijke rol spelen. Na de oorlog kwam er veel grootschalige nieuwbouw. De steden dijden uit. De landbouwbestemming die op landerijen rustte werd gewijzigd in een woonbestemming. De zorg van grote stukken land werd uit handen genomen van de waterschappen, omdat hun afwatering in het vervolg via de riolering zou plaatsvinden. Dit proces wordt ook wel ontpoldering genoemd. Grootschalige waterschappen De laatste jaren zijn veel kleine waterschappen verdwenen en onderdeel geworden van grootschalige waterschappen. Dit is het gevolg van een streven naar grotere efficiëntie van het provinciaal bestuur. Uitgaande van een grotere bestuurskracht bij een groot waterschap. Zo zou een waterschap het beter op kunnen nemen tegen de toenemende problemen. De zorg van water vraag een steeds grotere mate van deskundigheid. De wateroverlast van 1998 Voor de waterschappen was het een drukke periode tussen 27 oktober en 3 november 1998. Vooral in noordoost Groningen was er die week sprake van veel wateroverlast. Het was dan ook de natste week van het natste jaar in de 20ste eeuw. Het waterpeil was veel te hoog en de waterschappen hadden het druk met sluizen open en dicht doen, dijkbewaking, zandzakken en nog veel meer. Het operationele team en het beleidsteam traden dat moment in werking. Daarin zaten Gedeputeerde Staten, de waterschappen, de GGD, de politie en de brandweer. In totaal ongeveer 70 mensen. In deze crisissituatie nam de Commissaris van de Koningin de leiding door zitting te nemen in het beleidsteam. Zelfs de noodplannen van de waterschappen traden in werking. Dat betekende onder meer dat de dijken van de Onnerpolder in Onnen en Tussenklappenpolder in Muntendam werden doorgestoken voor het tijdelijke opslaan van miljoenen kubieke meters water. Na enkele dagen zakte het water toch weer en werden de gaten in de dijken gedicht.
De unie van Waterschappen De unie van waterschappen is een vereniging waarvan alle waterschappen in Nederland lid zijn. De unie is dus een vrijwillig samenwerkingsverband van de waterschappen. De waterschappen zijn zelf wel overheidslichamen,de Unie niet. Alle leden hebben een stem in het algemeen bestuur. Het dagelijks bestuur bestaat uit zeven,die onderling een taakverdeling hebben gemaakt,ieder heeft namelijk zijn eigen portefeuille. De directeur van het uniebureau is secretaris van het bestuur. Voor alle beleidssectoren bestaan commissies. Werkgroepen met deskundigen uit de waterschapswereld adviseren de commissies. Zoals elke vereniging is ook de unie opgericht om bepaalde
doeleinden te realiseren. De doelstelling van de unie staat vermeld in de statuten: ‘Het collectief en individueel bijstaan van de waterschappen
ten behoeve van een goede waterstaatsverzorging binnen het kader
van het waterschapbestel’. Dit betekent in de praktijk dat de unie: ·namens de waterschappen spreekbuis is naar de Rijksoverheid (het kabinet in het algemeen , de ministers van verkeer en waterstaat en van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer in het bijzonder en het parlement) en andere instanties zoals het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). ·namens de waterschappen optreedt in overleg- en adviesorganen van het Rijk. ·de waterschappen de mogelijkheid biedt samen te werken en in onderling overleg oplossingen te zoeken voor de vraagstukken waarmee de waterschappen in de praktijk te maken hebben en daar afspraken over te maken. ·de waterschappen desgewenst adviezen verleent. ·namens de waterschappen optreedt als werkgeversorganisatie. ·uitgever is van het vakblad “ Het Waterschap”. FinanciënHet werk van de waterschappen kost veel geld. Jaarlijks gaat in de waterschapswereld bijna twee miljard gulden om. Dit geld is afkomstig uit twee belastingen die de waterschappen van de belanghebbenden heffen: de waterschapsomslag en de verontreinigingsheffing. De provincie houdt toezicht op het werk van de waterschappen, maar ook op hun financiën. De eindverantwoordelijkheid voor een goede waterstaatszorg in het hele land ligt bij het Rijk. Bestuur en administratieve dienstAl vanaf het eerste begin worden waterschappen bestuurd onder het motto ´ belang - betaling - zeggenschap´. Met de nieuwe Waterschapswet heeft deze democratische traditie nog een extra impuls gekregen. In de Waterschapswet is een aantal algemene regels opgenomen voor de samenstelling van het waterschapsbestuur. Dat bestuur is opgedeeld in een algemeen bestuur, een dagelijks bestuur en een voorzitter. Dit kun je vergelijken met respectievelijk de gemeenteraad, het college van B&W en de burgemeester van een gemeente. Vaak hebben de bestuurscollege´ van een waterschap nog hun traditionele naam. Het algemeen bestuur heet wel ´ vergadering´ of ´ van hoofdingelanden´. Het dagelijks bestuur wordt ´ van dijkgraaf en (hoog)heemraden´ of ´´ genoemd. De voorzitter heet vaak ´´ of ´´. Een technische en administratieve dienst ondersteunt het bestuur bij haar werkzaamheden. SamenwerkingSamenwerking met andere waterschappen, instellingen en organisaties is op dit moment nog belangrijker dan vroeger. Een integraal waterbeheer komt daardoor steeds meer op de voorgrond. Wat betreft de waterkwaliteit bijvoorbeeld zijn de doelstellingen van de waterschappen de afgelopen jaren breder geworden. Nog niet zo lang geleden vond men het water schoon genoeg als geschikt was voor menselijk gebruik. Maar tegenwoordig zijn waterbeheerders verantwoordelijk voor het water als ecosysteem. Dat wil zeggen dat het schoon genoeg moet zijn voor alle planten en dieren die erin leven. Op zich hebben de waterschappen dit waterkwaliteitsprobleem nu behoorlijk in de hand. Kikkers zijn terug in de sloten, ringvaarten en kanalen zijn geen open riool meer en op vele plaatsen kun je weer zwemmen. Maar er staat nog behoorlijk wat op het programma. Als je water namelijk als een systeem ziet, krijg je ook met de verschillende belangen en verschillende gebruiksvormen van water te maken. Want water om in te zwemmen moet aan andere voorwaarden voldoen dan bijvoorbeeld viswater, vaarwater of water voor agrarisch gebruik. Onder andere door het verbreden van de doelstellingen is de samenwerking met andere instanties belangrijker geworden. Er komen steeds meer raakvlakken met andere instanties, en het bundelen van kennis en krachten is vaak voor beide partijen een uitkomst. Ook waterschappen onderling kunnen elkaar bijstaan in het realiseren van hun doelen. Op het gebied van internationale samenwerking zijn het voornamelijk de Nederlandse waterschappen die iets kunnen betekenen voor buitenlandse instanties.