Tekst 3: De drie verschillende iura (Iustinianus, Institutiones, 1, 2, pr. -1)

Tekst 3: De drie verschillende iura (Iustinianus, Institutiones, 1, 2, pr. -1) 

Ius naturale est quod natura omnia animalia docuit. Nam ius istud non humani generis proprium est, sed omnium animalium, quae in caelo, quae in terrā, quae in mari nascuntur. Omnes populi qui legibus et moribus reguntur partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utuntur. Nam quod quisque populus ipse sibi ius constituit, id ipsius proprium (civitatis) est vocaturque ius civile, quasi ius proprium ipsius civitatis. Quod vero naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur vocaturque ius gentium, quasi illo iure omnes gentes utuntur. Populus itaque Romanus partim suo proprio, partim communi omnium hominum iure utitur.

Het ius naturale is dat wat de natuur aan alle levende wezens heeft aangeleerd. Want dat recht is niet alleen eigen aan het menselijk geslacht maar aan alle levende wezens die op in de lucht, op het land of in de zee geboren worden. Alle volkeneren die door wetten en gewoonten bestuurd worden, gebruiken deels hun eigen recht en deels een recht, gemeenschappelijk aan alle mensen. Want wat elk volk zelf voor zich als recht heeft vastgesteld, dat is het eigen recht van het volk zelf, en wordt het ius civiele genoemd, omdat het het eigen recht van de gemeenschap is. Maar wat de natuurlijke rede tussen alle mensen heeft vastgesteld, dat wordt bij alle volkeren op gelijke wijze bewaakt en wordt het ius gentium genoemd omdat alle mensen dat recht gebruiken. Dus het Romeinse volk gebruikt deels zijn eigen recht, en deels een recht, gemeenschappelijk aan alle volken.