Algemene informatie over die Physiker
‘’Es ging mir, im Gegensatz zu den verschiedenen Fassungen, die vorher einzeln im Arche-Verlag erschienen sind, bei den Fassungen für die Werkausgabe nicht darum, die theatergerechten, das heißt die gestrichenen Fassungen herauszugeben, sondern die literarisch gültigen.‘‘ – Friedrich Dürrenmatt (verklaring voor de nieuwe versie).
‘Die Physiker’ (ondertitel ‘eine Komödie in zwei Akten‘) is een theaterstuk geschreven door de Zwitserse schrijver Friedrich Dürrenmatt. Het boek is in 1961 geschreven, waarvan een nieuwe versie in 1980 werd uitgegeven door Diogenes (Diogenes Verlag AG Zürich). De oorspronkelijke versie is in het Duits geschreven, maar het theaterstuk is tevens vertaald naar andere talen, waaronder Engels. Het boek behoort tot het genre komedie (schouwspel). Ik heb de digitale versie van het boek gelezen dat verscheen in 2012 en 79 bladzijden bevatte.
Motivatie en evaluatie
Ik koos het boek ‘die Physiker’ (fig. 2), omdat ik boeken waarin sinistere onderwerpen centraal staan over het algemeen interessant en spannend vind. Tevens zocht ik naar uitdaging – een aspect waaraan dit boek voldaan heeft – en een vernieuwing qua aanbieding van leesstof. Normaal worden boeken waarin moorden voorkomen op een bepaalde, generale manier geschreven, waardoor er niet echt variatie is in de manier waarop het verhaal verteld wordt. Doordat dit boek een theaterstuk is, was dat in dit geval geen probleem. Het werd op een spannende, overzichtelijke manier aangeboden.
‘Die Physiker’ vertaalt naar het Nederlands betekent ‘de natuurkundige’. De patiënten, waaromheen het verhaal voor het merendeels draait, zijn er op het eerste gezicht allemaal van overtuigd dat ze beroemde natuurkundigen zijn. Een alom herhaald element (motief) in het verhaal is echter wel dat de realiteit anders is dan iemand in eerste instantie zou denken. Later blijkt echter dat de patiënten wel allemaal natuurkundigen zijn en daarom vind ik de titel goed gekozen. Het is kort, maar dekt het belangrijkste onderwerp uit het theaterstuk helemaal zonder de verassende veranderingen van de verhaallijn te verklappen, terwijl het deze wel omschrijft.
Inhoudelijke informatie over die Physiker
Die Physiker draait om drie patiënten die zich in de psychiatrische inrichting ‘Les Cerisiers’ bevinden. De scènes verlaten de salon van de psychiatrische inrichting in heel het theaterstuk niet, maar de omgeving en de plaats worden wel omschreven in de eerste akte evenals de villa waarin het verhaal zich afspeelt. Ook wordt de hal leidend naar drie verschillende, genummerde kamers beschreven. In de villa verblijven meestal meerdere patiënten, maar die zijn overgeplaatst naar een ander gebouw door de calamiteiten die hebben plaatsgevonden. De oprichter van de inrichting heet Mathilde von Zahnd. Ze heeft een reputatie als mensenvriend en komt uit een welvarende, beroemde familie, maar het merendeel van haar familie is wel gestoord en haar vader haat haar.
De patiënten waaromheen het verhaal draait heten Ernst Heinrich Ernesti, Herbert Georg Beutler en Johann Wilhelm Möbius (40). Daarvan denken de eerste twee op het eerste gezicht dat ze wereldberoemde natuurkundigen zijn, namelijk Einstein en Newton. Möbius daarentegen is ervan overtuigd dat hij wordt bezocht door de oude koning Salomon, die hem geheimen over wonderen influistert. Ernst, Herbert en Johann bevinden zich nog in het oude gebouw.
Het theaterstuk begint met een scène in de salon waarin de politie ter plaatse is. Het is kort na half 5 s’ middags en er heeft overduidelijk een gevecht plaatsgevonden, want verschillende meubels zijn omgegooid. Irene Straub (22) bevindt zich op de vloer, dood: De zuster is gewurgd door Ernst Heinrich Ernesti (Einstein) met het snoer van een lamp. Eenzelfde incident had zich nog geen drie maanden daarvoor voorgedaan, toen Herbert Georg Beutler (Newton) op 12 augustus Dorothea Moster wurgde. Dit incident vond tevens plaats in de salon. De moorden zijn allebei eigenaardige prestaties, want Irene Straub was een nationaal kampioen in Judo en Dorothea Moster een krachtige, flexibele worstelaarster.
De hoofdinspecteur ter plaatse, Richard Voß, ontmoet de man die zich voor Newton houdt en Dorothea Moster had gewurgd als eerste. Newton is gekleed in een kostuum uit de achttiende eeuw en draagt een pruik. De troep veroorzaakt in het gevecht wil Newton graag opruimen. Orde, daar draait het bij hem om. Tijdens zijn conversatie met de inspecteur spreekt Newton zich uit over zijn toestand, want hij vind persoonlijk niet dat hij gek is. Dat is het verschil tussen hem en de man die zichzelf voordoet als Einstein, verteld hij de inspecteur. In datzelfde gesprek doet Newton een uitspraak over zijn motivatie voor de moord, want volgens de patiënt hield Dorothea van hem en hij van haar. Dat was een probleem, want hij is voornamelijk een natuurkundige en hij moet nadenken over de zwaartekracht. Liefde is een afleiding voor het behalen van zijn doel, dus heeft hij haar moeten wurgen met een gordijnkoord. Tevens was er het leeftijdsverschil.
Nadat de hoofdinspecteur een opmerking maakt over Newton’s leeftijd wanneer hij echt de vermeende Newton zou zijn, dus rond de 200, bekent Newton dat hij werkelijk Einstein is. De motivatie voor de naamsverandering van Einstein tot Newton was dat hij de andere, werkelijk gekke Einstein niet wilde verwarren. Zijn uitspraak over de valse Einstein wordt beargumenteerd met de nadere verklaring dat de andere Einstein toch echt belabberd viool speelt.
Wanneer Mathilde von Zahnd (55) de salon betreed is Newton al teruggekeerd naar zijn kamer. De inspecteur deelt de verschafte informatie met haar, waarnaar zij hem verteld dat Newton het alleen leuk vind om te zeggen dat hij Einstein is, maar toch echt werkelijk denkt dat hij Newton is.
De twee bespreken de patiënten en de inspecteur denkt dat er een verband bestaat tussen Newton en Einstein omdat ze allebei radioactieve stoffen onderzochten – Misschien is een verandering in het brein, veroorzaakt door radioactiviteit, de oorzaak van hun gestoordheid. Einstein maakt een verschijning in dit fragment en wordt omschreven als een dunne man met lange haren en een snorbaard. Von Zahnd openbaard dat Einstein zich al 2 jaar in het instituut bevind, Newton pas 1 jaar en Möbius al 15 jaar. De situatie van de eerste twee patiënten is onstabiel in tegenstelling tot die van Möbius. Tevens hebben de andere twee een criminele daad verricht, terwijl Möbius nog nooit bij zoiets dergelijks betrokken is geweest. Tevens heeft Möbius zover bekent niks met radioactieve stoffen te maken.
Einstein en Newton hun familie worden niet genoemd, maar in de daarop volgende scène bezoekt Möbius’ zijn ex-vrouw en hun drie kinderen (jongens) hem voor de laatste keer. Zijn ex-vrouw genaamd Rose vertelt Mathilde von Zahnd dat ze het verblijf voor haar ex-man niet meer kan betalen, omdat ze getrouwd is met een missionaris die wel zes kinderen heeft die allemaal moeten eten. Mathilde besluit om Möbius gratis te laten verblijven in de dure, wereldberoemde psychiatrische inrichting.
Wanneer Möbius’ kinderen hun vader voor het eerst en het laatst ontmoeten, vraagt hij hen wat ze later willen worden. De jongste, Jörg-Lukas (14), antwoordt dat hij natuurkundige wil worden maar Möbius verbiedt hem dat. Alhoewel hij inziet dat hij een slechte vader is geweest, jaagt hij zijn familie weg met een dramatische psalm die Salomon betrekt en een zin over radioactiviteit bevat.
Zuster Monika (25) komt na de uitbarsting naar hem toe. Ze heeft hem 2 jaar verpleegd maar wordt nu overgeplaatst door de moorden. Het is in haar bijzijn dat hij bekent dat hij niet echt een psalm doorkreeg van koning Salomon, maar zich alleen maar zo gedroeg om zijn familie weg te jagen zodat het afscheid minder zwaar zou worden en het nu beter geordend is. Het is in deze scène dat hij zijn liefde voor zuster Monika bekent, een liefde die zij beantwoordt, maar hij vind liefde gevaarlijk en wil niet mee met de trein naar Blumenstein. Zij heeft tranen in haar ogen van geluk omdat hij haar liefde retourneert, hij heeft tranen in zijn ogen omdat hij haar moet wurgen. De eerste akte eindigt daarmee.
Het is in de tweede akte dat Newton niet Einstein, niet Newton en ook niet Herbert Georg Beutler blijkt de zijn, maar Alec Jasper Kilton (oprichter van correspondentie onderwijs). Alec moest erachter komen of Möbius werkelijk gek was en heeft opdracht om hem te ontvoeren van zijn geheime dienst. Zuster Dorothea was verliefd op hem, maar kwam erachter dat hij niet werkelijk gek was en toen moest hij haar wel doden. In dezelfde scène komen we erachter dat Einstein werkelijk Joseph Eisler (ontdekker Eisler-effect) heet en ook lid is van een geheime dienst. Joseph moest Irene doden omdat ze wist dat hij niet echt gek was en bovendien verliefd op hem was.
De drie hebben een conversatie waaruit blijkt dat Möbius geniaal is en het probleem van zwaartekracht (veldtheorie) heeft opgelost, maar dat hij het manuscript heeft verbrand voordat de politie kwam. Möbius stelt voor om hun wijsheid terug te nemen en dat de anderen hun geheime diensten berichtten dat hij werkelijk gek is. Ze drinken op hun opgeofferde geliefden.
In de eindscène blijkt het dat Mathilde von Zahnd het manuscript had gekopieerd en de uitwisseling tussen de mannen had afgeluisterd. Ze vertelt de natuurkundigen over haar plan om de wereld te veroveren, nadat ze onthult dat ze zelf echt door koning Salomon bezocht wordt. Door de moorden zal niemand meer naar hen luisteren, realiseren de patiënten zich, dus nemen ze allemaal hun oude identiteit als beroemde natuurkundigen weer aan – Behalve Möbius, die zich vanaf dat moment voordoet als Salomon. Dit komt overeen met zijn verhaal, want ‘’Eerst had ik alles – nu ben ik arm’’ – Eerst had hij een vrouw en kinderen, maar nu heeft hij alleen nog maar zijn kennis in natuurkunde. Daarvoor wilde hij zijn zoon dus waarschijnlijk ook behoedden.
Het verslag gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
P.
P.
Echt ontzettend veel dank
5 jaar geleden
Antwoorden