Bougainville- F. Springer:

Titelverklaring

De titel verwijst naar Bougainville, de plek waar Tommie Vaulant in gedachten altijd heenvluchtte. Een van zijn droomplekken, daar had hij er wel meer van maar deze was zijn echte droom. Hier komt Bo achter door teksten in het pakket wat Tommie hem na zijn dood heeft nagelaten. Met dit boek wil Bo Tommie alsnog zijn geliefde Bougainville geven.

Een gedenkschrift slaat op Bo die het schrijft als gedenkschrift voor Tommie maar misschien ook wel op het gedenkschrift aan Bougainville, aan de dromen en het verlangen.

 Opvallende kenmerken

• Er zijn in het boek drie ik-personen. De belangrijkste en hoofdpersoon is Bo maar doordat hij een pakket leest dat hem is nagelaten door Tommie Vaulant komen ook Tommie Vaulant en Johan de Leeuw (Tommie’s opa) aan het woord. Op het eerste gezicht hebben deze drie niet veel met elkaar gemeen maar ze hebben een hele belangrijke deler: het dromen en escapisme, het verlangen (naar een betere wereld).
• In het deel van Johan de Leeuw vertelt hij dat als kind Multatuli kende en door hem ook zeer geïnspireerd is, het gaat veel over hem. In het boek wordt hij ook wel Dek genoemd. Ook het hele boek lijkt een verwijzing naar Max Havelaar, met het pakket dat Tommie Bo nalaat (het kasboek) als het pak van Sjaalman. Bo schrijft dit op en dat wordt Bougainville. Net als in Max Havelaar gaat het boek over het schrijven van het boek. Ook in Bo’s deel is er een verwijzingen naar een ander boek, namelijk Ina Damman. Een oud klasgenootje noemde zij zo.
• Doordat Bo het pakket leest in het boek ontstaat er een interessante raamvertelling, deze is nog interessanter doordat de raamvertelling (lees de verhalen van Johan de Leeuw) al beginnen voordat de lezer (en dus voor hen BO) ooit van het pakket heeft gehoord.
• Het wordt wel gesuggereerd maar nooit echt bevestigt, dat Tommie zelfmoord heeft gepleegd. Het wordt een beetje in een grijs gebied gelaten.

Thematiek

Het belangrijkste thema door het hele boek heen is het verlangen, dromen, het escapisme en daarbij ook de onmogelijkheid van het verwezenlijken ervan.

 Opa De Leeuw zat vol met idealen (houdt zielsveel van Indonesië), maar uiteindelijk teert hij weg op de achtergalerij. Zijn vlucht uit Nederland was een vorm van escapisme, maar hij kon zijn idealen en die van Marx en Multatuli ook in Indië niet verwezenlijken. Op het eind van zijn leven is hij in vele dingen teleurgesteld. Hij is gedwongen zijn laatste levensjaren te slijten in het 'Kapitalistische bolwerk' Vaulant. Voor hem kreeg het eeuwige verlangen de vorm van Mata Hari, een meesterspionne met wie hij ‘is geweest’. De beëindiging van zijn dromen is meneer Vaulant, de vader van Tommie.

 Bo had meer van het leven verwacht, en vlucht letterlijk van huis door zijn werk als diplomaat in Bangladesh. Als hij tussendoor thuis is bij zijn vrouw en kinderen vraagt hij zich af waarom hij zo graag uit koffers leeft en van het onzekere houdt. Hij vlucht ook door dit boek te schrijven, en probeert ook zo voor Tommie toch nog een Bougainville te creëren. Het dromen naar een betere wereld zet hij in Bangladesh om in daden, al weet hij zelf soms ook niet of wat hij doet nou werkelijk bijdraagt aan de wereld. De beëindiging van zijn dromen is de doodsbedreiging in Bangladesh (en het feit dat wat hij doet niet echt iets bijdraagt) en de waarzegster die hem nog maar 10 jaar voorspelt.

 Tommie Vaulant is de 'eersteklas geoefende escapist'. Hij heeft een lijstje met droomplekken, waaronder natuurlijk Bougainville. Uiteindelijk spoelt hij dan toch aan op een van de ideale stranden van zijn lijstje, maar waarschijnlijk wel op een andere manier dan hij bedoeld had. Hierdoor wordt duidelijk gemaakt dat droom en werkelijkheid niet te verenigen zijn. Na het geslaagde zilveren jubileum beseft Tommie opeens dat hij Madeleen nooit meer terug zal zien. De vraag blijft open of hij hier op zijn mogelijke zelfmoord doelde, of dat hij besefte dat het geluk zich niet zal herhalen. Voor hem heeft het ultieme verlangen natuurlijk de vorm van Bougainville en Madeleen. Door dat eeuwige verlangen naar een vrouw voelt Tommie zich erg verbonden met zijn opa. Maar zowel Bougainville als Madeleen blijken onbereikbaar. In zijn teksten in het kasboek beschrijft Tommie Bo als de perfecte reisgenoot voor Bougainville. Ook dit laat weer zien hoe ze beiden verlangen naar iets beters, een ideaal.

 Alle idealen worden dus eigenlijk niet bereikt, door het menselijk tekort. Dat is dus ook een groot thema in t boek. Menselijk tekort komt ook sterk naar voren als Bo erachter komt dat het een misverstand was dat Madeleen en Tommie elkaar compleet zijn misgelopen (zij was naar Engeland gevlogen). Ook komt het naar voren doordat Bo probeert anders te zijn tegenover Madeleen maar nog steeds hetzelfde blijkt te zijn en hierin niet te kunnen veranderen.

 Ook op het eind van het boek wordt dit nog eens extra benadrukt. Bo gaat naar een reünie en komt erachter dat er nauwelijks iets terecht is gekomen van alle dromen en mooie ideeën die ze deelden op het laatste afscheidsfeest dat ze elkaar zagen.

 Genre

Psychologische roman

 Beknopte samenvatting

De ik-figuur, Bo, is diplomaat in Dacca, Bangladesh. Tijdens een bezoek van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties aan die stad in 1973, komt een van zijn ambtenaren om het leven: hij verdrinkt door een gevaarlijke onderstroom in zee. Deze ambtenaar was Tommy Vaulant, een vriend van Bo tijdens hun jeugd in Indië en (na de oorlog) in Den Haag. Voor het eerst sinds jaren hebben ze elkaar de avond voor het fatale ongeluk nog gesproken.

Van de vrouw van Tommy, Sonnie, krijgt Bo een pakket met aantekeningen. Tommy had haar gevraagd om deze aantekeningen na zijn dood naar Bo te sturen. De aantekeningen zijn een soort mémoires van de grootvader van Tommy, aangevuld met verhalen van Tommy zelf. In de mémoires van Tommy’s grootvader staat dat hij kennis heeft gemaakt met Multatuli, met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijk naar bed is geweest met Mata Hari en een heleboel belevenissen en gedachten over vroeger, over Indië, over zijn vrouw, zijn dochters, zijn schoonzoon etc. De verhalen van Tommy zelf zijn weinig origineel. Het enige interessante zijn de passages over Madeleen, Tommy’s middelbare schoolvriendinnetje, die hij na vijfentwintig jaar weer heeft ontmoet. Deze passages zorgen voor een glimlach op het gezicht van Bo.

Tijdens een vakantie, terug in Nederland, woont Bo een reünie van zijn eindexamenklas bij en worden er vele herinneringen opgehaald. Bo voelt zich niet op zijn gemak: hij houdt niet van reünies. Madeleen is er ook. Bo en Madeleen vertrekken vrij vroeg van het feestje en gaan ergens nog wat eten. Madeleen vertelt over haar laatste ontmoeting met Tommy. Bo durft niet te zeggen dat hij allang weet wat er gebeurd is. Hij vertelt haar ook niet dat Tommy vaak aan Bougainville terugdacht, als hij ‘wil wegvluchten uit de rotzooi van alledag’.

 Periode

1980-2000

 Hoe ligt het boek in de tijd?

Rond die tijd had je Generatie Nix maar daar behoort het echt totaal niet toe. Je had ook in de jaren 90 die allochtonenliteratuur, het gaat wel veel over Indie dus kan volgens sommigen onder de Indische literatuur geschaard worden.