Anorexia

Wat is anorexia?

Anorexia betekent magerzucht en het is een psychisch en emotionele aandoening. Het remt de lichamelijke groei naar volwassenheid. Deze ziekte komt vooral voor bij jonge vrouwen in de leeftijd van 11 tot 26 jaar. Ook mannen kunnen hiervan het slachtoffer worden. Hierop rust echter nog een groter taboe dan bij vrouwen. Maar het is niet omdat er minder wordt over gesproken, dat het niet zou voorkomen. Volgens de laatste onderzoeken heeft circa 1% van de meisjes tussen 16 en 19 jaar een ernstige vorm van anorexia.

Anorexia leidt tot extreme vermagering die gepaard gaat met het uitblijven van de menstruatie. Een anorexia nervosa-lijdster is overdreven bezig met haar gewicht en figuur. Zij is bezeten door de wens gewicht te verliezen. Ze beginnen steeds minder te eten en de variatie in de voedselkeuze wordt dus steeds beperkter. Het hongergevoel wordt onderdrukt. Het gewichtsverlies gaat geleidelijk en is niet altijd het belangrijkste kenmerk in een vroegtijdige fase van de ziekte. Sociale en psychologische kenmerken zijn vaak eerder zichtbaar. Tijdens het vermageren wordt het contact met de vrienden verminderd. Veel mensen met anorexia nervosa komen in een soort isolement terecht. Doordat het lichaam steeds magerder wordt, worden gevoelens minder sterk en worden bepaalde behoeften verminderd. Vaak is er in het begin van het vermageren een gevoel van trots en superioriteit. Patiënten voelen zich meestal sterk en veilig omdat ze zich het eten kunnen ontzeggen en alles onder controle lijken te hebben. Gelegenheden waar samen gegeten wordt proberen ze te vermijden; ze houden voor iedereen de schijn op dat er niets aan de hand is. Mensen met anorexia nervosa zullen bv losse kledij dragen zodat het mager zijn minder opvalt. Of ze dragen verschillende kledingstukken boven elkaar om reacties te vermijden. Vaak vinden ze het leuk om te koken voor anderen. Zelf eten ze dan niet mee. Het geeft hen een gevoel van macht. Zij hebben immers de discipline om niet te eten, in hun ogen zijn de anderen zwakkelingen. Vaak zijn ze ook zeer actief, bv op het gebied van sport.

Na verloop van tijd worden die mensen neerslachtig en zelfs depressief. Er is een verband tussen eetgedrag en depressie; hoe die samenhang precies is, is nog onduidelijk. Ze hebben overheersende denkwijzen zoals een negatief zelfbeeld, sterk zwart-wit denken of de neiging tot perfectionisme. Ze lopen rond met de gedachten om zelfmoord te plegen want ze ervaren hun leven als doelloos. Niks kan hen nog schelen. Mensen met anorexia eisen van zichzelf dat ze perfect zijn en falen in de ogen van anderen is onverdraaglijk. Ze zijn erg gevoelig voor mislukkingen. Er bestaat ook een gemengde vorm van anorexia nervosa, waarbij iemand niet alleen veel minder eten maar daarbij ook periodes met vreetbuien heeft, gevolgd door braken en/of gebruik van laxeermiddelen. Ook misbruik van diuretica (plaspillen) komt voor.

Bij diegenen die op jonge leeftijd anorexia nervosa krijgen kan ernstige en langdurige ondervoeding de groei belemmeren en een gezonde ontwikkeling van het skelet onmogelijk maken. Zo kan iemand die voor het dertiende levensjaar anorexia ontwikkelt, ophouden met groeien. Klinische ervaringen tonen aan dat de kans op herstel groter is als er vlug na het begin van anorexia ingegrepen wordt. Hoe vroeger een behandeling begint, hoe korter de stoornis in de meeste gevallen duurt. Mensen die ooit aan anorexia nervosa hebben geleden, zullen echter nooit genezen. Eten zal voor hen altijd een moeilijkheid blijven. Ze kunnen echter wel leren hoe er beter mee om te gaan zodat het de gezondheid niet meer in gevaar brengt.

De oorzaken

De oorzaken van anorexia zijn onbekend en in ieder geval complex. Er spelen culturele, sociale, psychologische en biologische factoren een rol in het ontstaan. De factoren die momenteel het vaakst genoemd worden zijn de culturele nadruk op slankheid, persoonlijkheidsfactoren zoals te weinig zelfvertrouwen, problematische verhoudingen in het gezin en biologische aanlegfactoren, zoals aanleg voor vetzucht of de aanleg voor een persoonlijkheidsstoornis.

De oorzaken van anorexia kunnen ook variëren van een verhuizing, een andere school, het verlies van een geliefd persoon, maar ook een opmerking over het uiterlijk, (meestal negatief). Ook een verstoorde moeder-kind-relatie of de angst om volwassen te worden kunnen een oorzaak zijn. Dit vinden we vaak terug bij meisjes die seksueel misbruikt werden. Ze hongeren hun lichaam uit in de hoop minder aantrekkelijk te zijn voor mannen. Ze doen er alles voor om kind te blijven. Want hoe ouder ze worden, hoe meer hun lichaam zich ontwikkelt en hoe aantrekkelijker ze kunnen worden in de ogen van mannen.

Door af te slanken willen de mensen meer zelfvertrouwen krijgen, of aardiger gevonden worden. Wie wil er immers niet lijken op die magere modellen uit de media en de reclame. In de jaren '50 en '60 werd er ook wel eens van het 'Twiggy-syndroom' gesproken, naar aanleiding van een mager fotomodel. Mensen met anorexia hebben een ideaal gewicht in gedachten. Als ze op dat gewicht komen willen ze steeds lager gaan. Ze willen hun grenzen steeds verleggen. Ze raken echt verslaafd aan het lijnen. Ondanks de ernstige vermagering blijven ze zichzelf te dik vinden.

Vechten tegen anorexia

Vele verschillende behandelingsmethoden zijn toegepast maar het is niet aan te geven welke de meest effectieve is bij anorexia nervosa. Sommige behandelingen zijn meer gericht op het eetgedrag, anderen meer op psychische achtergronden. Een combinatie van beide is naar verwachting het meest effectief. Over het algemeen zijn dwingende therapieën niet doeltreffend. Een ondeskundige behandeling kan de problemen verergeren.

Eén van de eerste doelen van de behandeling is het herstel van het gewicht. De behandeling zal zich ook moeten richten op de verandering van het zelfbeeld, lichaamsbeleving, sociale contacten en relaties. Meestal wordt een gedragstherapeutische behandeling toegepast. De patiënten worden stapsgewijs geleerd om te gaan met stijgend gewicht door hen bloot te stellen aan de voor hen angstige situatie net zolang tot zij er vertrouwd mee zijn. Met behulp van cognitieve therapie leren patiënten de verkeerde opvattingen over het eigen gewicht en lichaam te veranderen. De behandeling kan zowel individueel als in groepsverband plaatsvinden. Het voordeel van een groepstherapeutische aanpak is het contact met lotgenoten. Deze behandeling is in de meeste gevallen langdurig. Ambulante behandeling heeft de voorkeur (behandeling overdag, 's avonds weer naar huis). Bij ernstige lichamelijke problemen of als er risico voor zelfdoding bestaat, kan een 24-uurs behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis (of speciale kliniek) nodig zijn. Ook als er bijkomende psychische stoornissen zijn (bv : depressie) of als de thuissituatie ernstig verstoord is, kan opname wenselijk zijn. De behandeling in de kliniek duurt 3 maanden. Voorwaarde is dat de persoon ermee akkoord gaat, dat het niet louter onder druk is van de ouders. Ze beginnen altijd met gewone voeding, 3 maaltijden per dag, telkens van een uur. Dwingen om te eten mag niet, de maaltijden worden gewoon aangeboden. De personen moeten loskomen van hun fixatie op eten.