Zelfmoord

Het ontstaan
Zelfmoordneigingen komen veel voor en kunnen verschillende oorzaken hebben. Vaak hebben mensen die zelfmoordneigingen hebben het gevoel dat niemand van hen houdt en willen ze graag aandacht. Of ze chanteren er anderen mee, door te zeggen dat ze zelfmoord plegen als iemand niet doet wat hij wil. Enkele belangrijke oorzaken van zelfmoorden zijn: 1. Het percentage werklozen: hoe hoger, hoe meer suïcides. 2. Een verstoorde gezinssituatie. Te denken valt aan gezinnen waarin extreem veel ruzie wordt gemaakt en aan mishandeling en seksueel misbruik binnen gezinnen. Echtscheiding schijnt slechts een zeer gering effect te hebben op het ontstaan van suïcidaal gedrag.! Echtscheiding is er in ieder geval nooit de enige oorzaak van, al kan zij soms wel de aanleiding zijn. 3. De schoolsituatie. Volgens sommige onderzoekers kan er een rechtstreeks verband aangetoond worden tussen aan de ene kant de school en de prestaties daar en aan de andere kant het aantal zelfmoorden. Nogmaals, het is altijd een combinatie van negatieve situaties die tot suïcidaal gedrag leidt. Anderzijds kunnen bijvoorbeeld ernstige problemen thuis gecompenseerd worden door een heel leuke school. De bovengenoemde negatieve factoren blijken versterkt te worden door drugs en overmatig alcoholgebruik. Ook het feit dat iemand in zijn of haar nabije omgeving zelfmoord heeft gepleegd, kan ertoe leiden dat degene die in moeilijkheden zit, eerder tot zelfmoord geneigd is. 'Zelfmoord lijkt de perfecte oplossing voor alle problemen. Een van de betekenissen van perfect is "helemaal afgemaakt"; "helemaal klaar". Geen problemen meer. Maar ook niets anders meer. Ook geen mogelijkheden, geen nieuwe dingen, geen goede dingen meer. Zo perfect is zelfmoord dus eigenlijk niet. Het laat een heleboel dingen onafgemaakt, ongeprobeerd.' De symptomen
Men wil een zelfmoordpoging ondernemen, of doet dit ook daadwerkelijk. Aangezien er bij jongeren een grote groepsdruk is, hebben veel jongeren vaak te kampen met een depressie (bv omdat ze zichzelf lelijk vinden, niet in de groep passen, niet goed presteren op school). Bij jongeren is zo'n depressie vaak 'gemaskerd'. (Bijna) niemand weet dan wat er eigenlijk aan de hand is omdat zij hun depressie op een heel indirecte manier uiten. Een jongere die problemen heeft, zegt vaak niets over zijn wanhoop. In plaats daarvan zal hij zijn gevoelens verbergen achter snelle, impulsieve en soms heel onredelijke gedragingen, zoals woede-aanvallen, plotselinge periodes van heftige opstandigheid of verzet, leugenachtigheid, spijbelen, stelen, drugs- en overmatig drankgebruik. Keuze of impuls? In een enkel geval wil iemand echt dood. Hij of zij heeft dan een weloverwogen keuze gemaakt: ik kan niet meer leven. Hoe tragisch en vaak onbegrijpelijk zo'n keuze ook is, je kunt eigenlijk niet anders dan zo'n besluit respecteren. Veel tragischer zijn de gevallen van jongeren die in een impuls een zelfmoordpoging doen. Meestal hebben ze weliswaar al langere tijd met die gedachte gespeeld maar zeker nog geen bewuste keuze gemaakt. In een vlaag van depressie en vaak onder invloed van alcohol of drugs doen ze een poging. In de meeste gevallen mislukt het en houden ze er geen blijvend letsel aan over, soms blijven ze hun hele leven lang verminkt en in een aantal gevallen eindigt het in een niet werkelijk bedoelde dood. De behandeling

Als men er niet op tijd bij is, is er eigenlijk niet zo veel tegen te doen. Men kan wel naar een kliniek gaan met bewaking, maar men vindt toch vrijwel altijd een manier om zelfmoord te plegen. Zelfs zichzelf verdrinken in een volgelopen wasbak blijkt voor te komen. Er is zelfs een geval bekend van een man die zelf een guillotine gemaakt waarvoor drie mensen nodig waren om het mes op te tillen. Echte preventie kan alleen doordat anderen de signalen op tijd herkennen. Men moet met de patiënt gaan praten, maar zonder hem daartoe te dwingen. Dit laatste werkt alleen maar averechts. Bij het praten spelen er achter ook verschillende factoren mee. Als men bv clichés gebruikt zoals “dat kun je je ouders niet aandoen” en “het leven is veel te mooi daarvoor” kan dit een negatief effect hebben omdat de persoon zich onbegrepen zal voelen. Rekening
De zelfdoder betrekt verschillende mensen in zijn wanhoopsdaad op het spoor. Niet zelden is de machinist aan psychologische verzorging toe. Maar de nabestaanden van de zelfmoordenaar kunnen de rekening gepresenteerd krijgen voor de schade aan trein en de sporen. Ook de vertragingen en de inzet van extra personeel worden verrekend. De factuur loopt snel op tot enkele honderdduizenden franken. Toch behoort zelfmoord met voertuigen, trein en auto, niet tot de meest gebruikte methode. Bovenaan de macabere lijst prijkt ophanging of verstikking. Daarna volgen dood door vergiftiging of verdrinking. Mannen grijpen ook naar vuurwapens. Zelfmoordpogingen kosten de gemeenschap handenvol geld, zo'n 130.000 frank/6500 gulden per verpleegde kandidaat-zelfdoder. Of voor pakweg tienduizend opnames per jaar in België een slordige 1,3 miljard. Het Centrum ter Preventie van Zelfmoord krijgt op zijn noodnummer gemiddeld dertien vertwijfelde oproepen per dag. Het Centrum is op zoek naar vrijwilligers, die open staan voor bellers met ernstige problemen. Het suïcidaal proces dat naar de wanhoopsdaad leidt, kan jaren aanslepen. Het komt eropaan de signalen van mensen met zelfmoordplannen te herkennen. Het Centrum leidt zijn vrijwilligers daarvoor op. De cursussen staan ook open voor rijkswachters, artsen of leerkrachten die geconfronteerd kunnen worden met zelfmoordenaars. Mag men in navolging van euthanasie zelfmoord toestaan? Inleiding
In Nederland is het plegen van euthanasie wettelijk geregeld. ongeneeslijke zieken kunnen kiezen voor een actieve dood. Ze argumenteren dit met de rationele argumenten dat mensonwaardig lijden geen nut heeft en we de keuzes van onze medemens moeten respecteren. Dit zijn sterke argumenten. Gelden deze argumenten ook voor zelfmoord? Kunnen we rationeel kiezen voor de dood? Antwoord
Het onthutsende antwoord is dat we geen eenduidig antwoord hebben op deze vragen. We ontwijken deze vragen veelal omdat we geen sluitende argumentatie kunnen aanvoeren. De basisvraag "Wat is het doel van dit leven?" vult iedereen anders in. Zo geeft iedereen een eigen antwoord op deze vragen.. Toch is het zeer leerzaam om de gangbare argumenten tegen zelfmoord op een rij te zetten en deze argumenten te wegen. Godsdienst
Religieuze argumenten spelen in onze samenleving geen doorslaggevende rol meer. De godsdiensten geven echter als geen ander antwoord op levensvragen. Laten we daarom kijken wat de bijbel zegt over zelfmoord. Verbazingwekkend weinig. Nergens in de bijbel wordt zelfmoord uitdrukkelijk verboden. De bijbel geeft alleen het gebod om andere personen niet te doden. De profeten beschrijven zelfs de zelfmoorden van Samsom, Saul en Judas niet in afkeurende bewoordingen. Pas in de vierde eeuw na Christus heeft de kerk zelfmoord veroordeeld als een zonde als antwoord op de populariteit van zelfmoord. Elke godsdienst die predikt dat de hemelse wereld na dit leven ons verlost uit een diep tranendal, heeft natuurlijk een goede reden nodig om gelovigen te weerhouden onmiddellijk naar het paradijs af te reizen. De kerk deed dit door af te kondigen dat zelfmoord een zonde was en leidde tot een leven in de hel. De Islam verbiedt zelfmoord uitdrukkelijk. Boeddhisme en Hindoeïsme veroordelen zelfmoord minder. Een ander godsdienstig argument is dat het leven een geschenk van God is dat we niet mogen vernietigen. God schenkt ons leven en wij hebben geen recht om dit af te wijzen. Hoe dit zich verhoudt tot onze vrij wil, onze keuze vrijheid, is onduidelijk. Mogen we deze gift afwijzen als ons leven martelend zwaar is. Moeten we dankbaar zijn, terwijl we ons diep ongelukkig voelen omdat medische apparatuur ons aan bed gekluisterd houdt? Of mogen we de gift afwijzen? Weer en ander argument is dat zelfmoord onnatuurlijk is. God heeft het leven op aarde geschapen. Zelfmoord doorbreekt de natuurlijk orde die hieruit volgt. Alle handelingen van de mensen wijzigen echter de natuurlijke orde. Elke steen die we verplaatsen verandert de natuur. Waarom zou zelfmoord hierin een speciale positie innemen? Sociaal
Een tweede categorie argumenten tegen zelfmoord is de sociale verplichtingen. Ieder persoon heeft verplichtingen aan zijn familie, vrienden en de samenleving. Zelfmoord is in deze redenatie een egoïstische daad die juist de last van de dood bij de overlevenden neerlegt. De achterblijvers rouwen om de opzettelijke dood van hun vriend. Ze voelen zich enerzijds vol schuld over het niet voorkomen van de zelfmoord. Anderzijds zijn ze boos dat de vriend uit het leven is gestapt. Deze woede reageren ze vaak af op de verkeerde personen: politie, familie en vrienden. Pas nadat de dode de schuld krijgt, kan de innerlijke vrede terugkeren. Zelfmoord berooft de maatschappij van zijn talenten en capaciteiten en is daarom verboden. Omdraaiing van dit argument heeft echter vervelende gevolgen. Moeten alle drugsverslaafden, gehandicapten, gevangen, langdurig werklozen - kortom iedereen niet afhankelijk is van anderen- verplicht zichzelf doden? In vele culturen is het gebruikelijk geweest dat oude, zieke mensen die de familie tot last waren, verplicht waren zichzelf van het leven te beroven. Sociale verplichtingen vormen hierdoor geen goed argument. Bij elke situatie voor zelfmoord valt een situatie tegen te bedenken. Waarde leven
Een derde categorie argumenten neemt de waarde van het menselijk leven als uitgangspunt. Het even is het waard geleefd te worden. De dood is een banvloek en we proberen alles om het leven te rekken. Het leven is meer dan alleen het lichaam of nuttig en zinvol bezig zijn. Zelfmoord is in deze redenatie uit den boze. In praktijk eten we deze soep niet zo heet. Het leven van mensen is niet heilig. Het voeren van een verdedigende oorlog om erger kwaad te voorkomen vinden we in het algemeen goed. Ook kennen vele landen nog de doodstraf. Beide maatregelen praten we goed door te wijzen op het redden of beschermen van andere levens. Ook de zelfopoffering van bijvoorbeeld een chauffeur die de dood vindt nadat hij een brandde tankauto uit een menigte heeft gereden, beschrijven we in positieve termen. Als zelfopoffering geaccepteerd is, dan valt ook het principe van de intrinsieke waarde van leven in duigen. Bovendien is de vraag: Waarde voor wie? Het leven is zoals gezegd meer dan alleen het lichaam. Maar als de zelfdoder vindt van niet? Rationeel
Het verlies van zelfrespect en waardigheid is voor vele mensen een reden om in volstrekt normale omstandigheden een wilsbeschikking te tekenen dat ze willen sterven indien de medici ze kunstmatig in leven moeten houden. Ze willen geen pijn leiden en willen niet een voorwerp van zorg zijn. Vele mensen vinden echter het verlies van waardigheid geen reden voor keuze voor de dood. Het besluit uit het leven te stappen onherroepelijk, terwijl de waardigheid tijdgebonden is. Dit is een sterk argument tegen zelfmoord. Maar mogen we iemand tegenhouden die ondanks alle hulp en ondersteuning en bij zijn volle verstand kiest voor de dood? De Romeinse Stoïcijnen, de Japanse Samurai en de Franse Montagnards kozen voor een respectvolle dood boven een geknakt leven. Mogen we ook bij ons volle verstand ons lot in eigen hand nemen? Iedereen is sterfelijk. Waarom moet iemand die het leven niet meer waard vind geleefd te worden wachten op zijn dood? Hebben we niet het recht te sterven op elk moment? Een rationeel argument tegen de dood is dat niemand weet wat na de dood komt. Een kosten-baten afweging is dan onzinnig. De dood kan erger zijn dan het leven nu. Zelfs een groot leegte na de dood kan erger zijn dan het leven nu. Dit is dus een eindeloze discussie die wellicht niet te snel opgelost zal geraken. Preventie
Een van de belangrijkste zaken in de preventie tegen zelfmoord is het begrijpen ervan en het verbreken van het sociale taboe er rond. Ook zouden de vele misvattingen rond zelfmoord uit de wereld moeten geholpen worden. Hier volgen er een paar waar minstens één ervan bij het grootste deel van de bevolking leeft. Ø Zelfmoord is een ziekte

Zelfmoord is zeker geen ziekte maar een sociaal of een psychologisch probleem. Soms kan een psychische kwaal wel aan de basis liggen, maar dan is zelfmoord een gevolg van die ziekte. Ø Mensen die vaak dreigen met zelfmoord voeren die daad toch niet uit. De meeste mensen die daadwerkelijk een zelfmoord begaan geven in de weken of maanden voor hun dood duidelijke signalen aan hun omgeving. Meestal zijn deze signalen echter verborgen, en daarmee ook niet zo gemakkelijk te herkennen (bv met kleine woordspelingen zoals iemand die zegt dat hij een ‘lange reis’ wil maken. (zie symptomen) Ø Praten over zelfmoord is gevaarlijk
Door er met de betrokkene over te praten zal hij merken dat hij ernstig genomen wordt en zal hij zich aanvaard voelen. Het een van de enige middelen die kunnen helpen bij het voorkomen van een zelfmoord. Ø Zelfmoord is een schreeuw naar aandacht
Iemand die zelfmoord wil plegen wil meestal niet echt dood, maar ziet gewoon geen andere mogelijkheid voor zijn/haar problemen. Het is wel zo, als ze nog gered worden dat hun omgeving wakker geschud is of een aantal reacties en veranderingen teweeg gebracht zijn door hun drastische optreden, waardoor een volgende zelfmoordpoging niet meer nodig is. En dus denken veel mensen in dat geval dat het slechts een schreeuw om aandacht was (wat ook wel kan, maar een minderheid is). Ø Nabestaanden van zelfmoordenaars zullen minden snel de hand aan zichzelf slaan
Het is juist andersom. Vaak beschouwen de ouders de zelfmoord van hun kind als de mislukking van hun eigen opvoeding. Door de zelfmoord van hun zoon of dochter voelen ze zich afgewezen door hun eigen kind. Ook mensen die hun partner door zelfmoord verloren hebben en andere verwanten van zelfmoordenaars maken meer kans om zelf ooit tot zelfmoord over te gaan dan andere mensen. Een zelfmoord(poging) meemaken is dus een belangrijk risico-element voor de betrokkenen. Een laatste punt dat ik nog zou willen vernoemen en waar ik bij het maken van mijn verslag om een paar redenen geen rekening gehouden heb (omdat het zo gemakkelijker was) is dat de meeste mensen die al eens in contact gekomen zijn met zelfmoord de term zelfdoding verkiezen als benaming ervan.