Slachtofferhulp

Slachtoffers: verwachtingen en behoeften Algemene opvang : Belangrijkste zaak is dat de politie de klacht ernstig neemt. Uit onderzoek blijkt dat veel slachtoffers hierover tevreden zijn. Een goed onthaal helpt slachtoffers. Negatief is voor slachtoffers wanneer zij van de ene persoon naar de andere worden doorgestuurd om steeds hetzelfde verhaal te doen. Indien dit mogelijk is, vindt het eerste contact plaats in een rustige sfeer. Wij zijn er ons ten zeerste van bewust dat niet alle accommodatie zich daartoe leent. Praktische dienstverlening : vervoer, huisdieren, contact leggen met een familielid ... Ook binnen de crisisopvang situeert zich heel wat praktische hulpverlening. Bv. Verwittigen van huisarts en familie
Men ziet een duidelijk effect van het bieden van praktische hulp nl. Een betere psychologische verwerking bij het slachtoffer. Het meest ontevreden zijn slachtoffers over de eerste opvang wanneer : · Er een lange wachttijd is bv. Aan het onthaal · Een gebrek aan aandacht is van de politieambtenaar

Geen geloof hechten aan het verhaal van het slachtoffer. Zijn versie systematisch in twijfel trekken, bv. Als het verhaal verwarrend en aarzelend overkomt; De politieambtenaar kan zich zeker een mening vormen over eventuele simulatie, maar men moet zich niet direct opstellen alsof alles doorgestoken kaart is. Verwachtingen naar de onderzoeksverrichtingen. Het slachtoffer heeft er ook behoefte aan dat de politie haar eigenlijk politiewerk goed doet, zoadat het schadevergoeding krijgt en de dader en bv. De eventuele gestolen voorwerpen gevonden kunnen worden . Houding bij het technisch werk : Uitleg en toelichting geven bij de onderzoeksverrichtingen. Het slachtoffer durft vaak die vraag niet te stellen. Doch het is belangrijk daar zelf informatie over te geven ( welk type van onderzoek, opsporen van getuigen, buurtonderzoek,...) Men moet vermijden het slachtoffer te overbelasten, bv wanneer er verschillende verhoren plaatsvinden, het slachtoffer rust gunnen. Daarnaast moet men zich bewust zijn van de vraagstelling : Aan het begin van het gesprek helpen algemene en open vragen, dit helt het slachtoffer om te ventileren. Waarom – vragen houden vaak een schuldinductie in bv. Waarom liep je nog zo laat op straat? Vermijd onduidelijke en dubbelzinnige vragen, vaak worden slachtoffers hiervan agressief. Een slachtoffer erkennen als slachtoffer houdt in dat men moet voorkomen dit slachtoffer de schuld in de schoenen te schuiven voor het gebeuren bv. Bij slachtoffers van seksueel geweld. < heb je je wel verdedigd?> è dus geen culpabilisering ( = schuld geven) Het gebeuren minimaliseren of banaliseren helpt een slachtoffer zeker niet < ach, uw portefeuille gepikt, u bent al de elfde vandaag...> Behoefte aan advies en informatie. Het slachtoffer moet geïnformeerd worden over : · De administratieve stappen die moeten worden ondernomen na een misdrijf ( bank verwittigen, verzekering,...) · In voorkomend geval, de nodige formulieren inzake arbeidsongeschiktheid · De weg die de klacht zal afleggen en de mogelijke uitkomsten · Hoe hij bijstand kan krijgen van een pro deo advocaat. ( te Aalst dient men die deze aanvraag te doen op de dienst “sociale zaken” van het stadhuis. De 2e en 4e dinsdag van de maand is er zitting op het vredegerecht en wordt de pro deo advocaat toegekend. Bij dringende zaken kan er door de sociale dienst bemiddeld worden om een pro deo advocaat onmiddellijk te verkrijgen.) · Hoe en wanneer hij zich moet richten tot het Parket om te vernemen welk gevolg de Procureur des Konings geeft aan zijn klacht. Het slachtoffer heeft ook de behoefte aan informatie over de middelen om zich in de toekomst beter te beschermen ( veiligheidstips , ..)Dit advies moet echter n een tweede fase worden gegeven. Wanneer men die informatie dan eindelijk geeft, kan men dit vaak niet verwerken omdat men nog teveel in het verwerkingsproces zit. Daarnaast kan het slachtoffer ook geïnformeerd en georiënteerd worden naar gespecialiseerde hulpverlening. Wat de situatie van Aalst betreft, stelt men voor om door te verwijzen naar de sociale dienst of overleg te plegen met een van de personeelsleden betreffende de toestand van het slachtoffer en de eventueel te volgen weg. Ook wanneer het niet nodig is dat er onmiddellijk hulpverlening wordt geboden, toch is het belangrijk een slachtoffer hierover te informeren. De eerste reactie van een slachtoffer kan misleidend zijn en een slechte indicator zijn voor latere reacties. Als er zich later een verwerkingsproces voordoet, is de politieambtenaar er niet meer om te informeren. Wanneer het slachtoffer weet heeft van de sociale dienst, kan hij of zij er in een later stadium nog beroep op doen. De beste opvang voor slachtoffers wordt geboden door de onmiddellijke omgeving. Daarom is het belangrijk hulp en steun te mobiliseren in de onmiddellijke omgeving van het slachtoffer. De normale fasen in het verwerkingsproces. Slachtoffer worden van een misdrijf is vaak een zeer ingrijpend gebeuren dat plots en onverwachts in iemands leven binnenkomt. Het leidt veelal tot een acute ontwrichting, het overweldigt en zorgt voor een evenwichtsverstoring. Het spreekt dan ook voor zich dat heel wat slachtoffer naar aanleiding hiervan een moeilijke periode doormaken. Hoe zwaar het kan zijn om die ervaring te verwerken, hangt van verschillende factoren af. Toch willen we benadrukken dat het verwerkingsproces in grote lijnen voor alle slachtoffers gelijk verloopt. Nog belangrijker is het te beseffen dat de gevoelens en reacties waarmee slachtoffers te maken krijgen normale gevoelens en reacties zijn. Als we nu op een tijdslijn zouden plaatsen wat er gebeurt met mensen die slachtoffer worden, zien we dat er 3 fasen te onderscheiden zijn. Eerste is uiteraard het ogenblik van het misdrijf zelf, de schok- of impactfase. Onmiddellijk na de feiten spreken we van de naschokfase. Tot slot volgt het verwerkingsproces, een periode die gekenmerkt wordt door momenten waarop het beter, dan weer minder goed gaat. Ik wil hier nu wat dieper op ingaan op wat zich afspeelt op psychisch en lichamelijk vlak tijdens die verschillende fasen. 1. Schok- of impactfase
Op het ogenblik dat iemand slachtoffer wordt, gebeurt er heel wat op verschillende vlakken. Wat gebeurt er of kan er gebeuren op vlak van denken, voelen en gedragsreacties? · Veel slachtoffers vertellen dat zij de allereerste ogenblikken van het misdrijf dachten dat het om een grap, een droom of een film ging. Dat het om iets onwerkelijks was. Op die manier wil men niet laten doordringen wat er werkelijk gebeurt. Het gaat hier om een psychologisch mechanisme dat er op gericht is totale paniek en overspoeling te vermijden. Het komt ook vaak voor dat mensen zich achteraf nog zeer concrete details van het gebeuren herinneren. vb. Ogen van de dader Bepaalde manier van spreken Bepaald kledingstuk
Deze fixatie, waarbij men zeer vaak een grote angst ervaart, noemt men een tunnel-ervaring, een soort van bewustzijnsvernauwing. · Ook op gevoelsmatig vlak kan er een zeer zware impact zijn op het slachtoffer. Bijna alle slachtoffers ervaren een zeer extreme machteloosheid, gepaard gaande met een extreem onbehagen, gevoelens van woede en angst. · Op lichamelijk vlak kunnen mensen heel wat voelen: hartkloppingen, ademhalingsstoornissen, maagkrampen, transpireren, krop in de keel, ... Hoe gedragen mensen zich wanner zij plotseling geconfronteerd worden met een misdrijf? We kunnen 3 primaire reacties onderscheiden (= spontaan gedrag, niet bewust of weloverwogen) - vluchten - vechten - bevriezen: * als aan de grond genageld staan * handelen als een robot * extreme vorm: flauwvallen; dit is een zeer goede manier om alle denken en voelen uit te schakelen. Mensen zijn achteraf vaak ontgoocheld over zichzelf, of boos op zichzelf voor het gestelde gedrag. Schuld- en schaamtegevoelens zijn hieraan niet vreemd. vb. liftster wordt verkracht voelt zich schuldig dat ze zo een risicogedrag heeft gesteld. Probleem: slachtoffer beseft dat de meerderheid van de mensen zelfde reactie hebben. Bij de politie zoeken slachtoffers officiële erkenning en bevestiging dat hen onrecht werd aangedaan en dat regels van behoorlijk samenleven werden schonden. Belangrijk!: correcte behandeling / au serieux nemen. 2. Naschokfase

Ook vlak na de feiten zien we weer uiteenlopende reacties en gedragingen bij slachtoffers. Sommigen blijven kalm en kunnen als het ware koel en nuchter over de feiten rapporteren. Anderen kunnen volledig dichtklappen, er is geen gesprek meer mogelijk. Nog anderen huilen of roepen, zijn volledig overstuur en laten dit ongeremd merken. Aangezien de meeste slachtoffers zeer kort na de feiten aangifte komen doen is het al vrij duidelijk hoe moeilijk het is om een gesprek te hebben met het slachtoffer dat dan nog zeer onder de indruk is van het gebeuren en beladen met de eerste hevige emotionele reacties binnenkomt. Wij beseffen dan ook hoe moeilijk het is om een P.V. op te maken als je met dergelijke reacties wordt geconfronteerd. Als agent krijg je ook te maken met mensen die erg verward zijn, soms hele stukken van het verhaal niet meer kunnen reconstrueren. Het is belangrijk om te beseffen dat het hierbij zeker niet gaat om “onwil” van het slachtoffer en daar rekening mee te houden. Het is belangrijk om mensen eerst een beetje tot rust te laten komen. Dit kan jullie een stuk helpen om jullie taak te vergemakkelijken. Het is immers gemakkelijker praten met iemand die rustig is. Ik wil wel zeggen dat het soms zeer gevaarlijk is om zicht te beroepen op het uiterlijke bedrag van de betrokkenen. Wanneer iemand overstuur is, huilt of zich angstvallig terugtrekt slagen zij erin om de nodige zorg en aandacht te krijgen. Het slachtoffer dat daarentegen nuchter en zakelijk blijft, dreigt de illusie te creëren dat het allemaal wel meevalt. Dat is zeker niet altijd het geval. Het is belangrijk om niet al te vlug te oordelen dat een bepaald slachtoffer “het wel zal aankunnen”. 3. Verwerkingsproces
Het verwerkingsproces wordt in het verdere verloop gekenmerkt door een afwisseling van 2 extreme tendensen. Aan de ene kant: talrijke aanzetten tot herbeleving van het gebeurde, aan de andere kant een sterke neiging tot ontkenning. Symptomen welke wijzen op een herbeleving: - Schrikreacties of vrij heftige reacties op bepaalde stimuli. - Dromen over het gebeurde, nachtmerries, slapeloosheid. - Zich telkens opnieuw een bepaald beeld van de feiten herinneren (vb. Ogen van de dader). - Angstgevoelens hebben, angst voor herhaling. - Altijd moeten bezig zijn om er niet aan te denken. - Algemeen gevoel van onveiligheid. De neiging tot ontkenning uit zich in volgende reacties - Onderdrukken van gevoelens, doen alsof het leven gewoon doorgaat. - Gevoel van apathie, dofheid. - Neerslachtig, eenzaam, verdrietig. - Schuld- en schaamtegevoelens. Verwerken is een permanent doorwerken van de globale ervaring in zijn uiteenlopende facetten. Zolang er sprake is van een dergelijke wisselwerking is er sprake van een “gezond” lopend verwerkingsproces. Problematisch wordt het wanneer iemand in één van de twee uitersten blijft vastzitten gedurende lange tijd. Het voortdurend ontkennen van het gebeuren maakt dat er geen ruimte komt voor het integreren ervan; anderzijds is het alsmaar herbeleven van de feiten uiteindelijk voor een individu zowel psychisch als lichamelijk niet houdbaar. Het slachtoffer krijgt dan immers op geen enkele manier enige rust. Het voortdurend dromen, de nachtmerries, de voortdurende intense angst, het altijd opschrikken van onverwachte geluiden kan leiden tot een volledige instorting. Het is ook belangrijk oog te hebben voor psychosomatische klachten waar slachtoffers tijdens het verwerkingsproces mee te maken krijgen: hartklachten, hoofdpijn, spijsverteringsmoeilijkheden, spierspanning, algemene moeheid. Na verloop van tijd bereikt het proces zijn voltooiing. Als het voorval bij het slachtoffer niet meer de hevige emotionele reacties oproept als voorheen en als de feiten niet langer een centrale plaats innemen in iemands leven en het slachtoffer kan komen tot het hervatten van het dagelijkse leven kan men stellen dat het verwerkingsproces voltooid is. Het is duidelijk dat er inderdaad interindividuele verschillen zijn. Elk slachtoffer heeft immers een eigen persoonlijkheidsstructuur en een eigen verleden. Van hieruit geeft ieder een eigen betekenis aan het gebeurde en wordt hierbij gesteund of belemmerd vanuit zijn sociale omgeving.