Eerwraak

Eerwraak
Weet iemand wat eerwraak precies inhoudt?
Wordt iemand altijd vermoord?
Waardoor is het ontstaan?

Eerwraak is afkomstig van het platteland en uit traditionele samenlevingen. Familie en eer speelt hierin een belangrijke rol.
In een homogene gemeenschap waar iedereen elkaar kent, waar iedereen van elkaar afhankelijk is speelt eer een grote rol. Je bent tegelijk buren, collega en familie van elkaar dit gecombineerd met een traditie van gastvrijheid en veelvuldig onverwacht bezoek leidt tot roddel als eerste mechanisme om sociale controle uit te oefenen. Wie dan zijn dochter of vrouw niet meer in de hand kan houden wordt in het plaatselijke koffiehuis bespot en kan zich nergens meer vertonen. Deze persoon zal dan alles in werk stellen om de schade te beperken, in het besef dat het verkeerde gedrag van één persoon de hele familie schaadt.

Vroeger speelde eerwraak dus vooral op het platteland, maar sinds de jaren 60 toen de misgratie naar grote steden op gang kwam komt het ook in Europa voor. In stedelijke omgeving is bovendien de kans op erekwesties groter.

Van Eck is een onderzoekster naar eerwraak onder Turken in Nederland schrijft hierover:
In Turkije sprak ik vrouwen die vanuit een dorp naar een grote stad waren verhuisd. Zij zeiden dat in het dorp nauwelijks eerwraak speelde. De sociale controle in het dorp was zo sterk dat het er nooit van kwam. Zelf heb ik dat ook gemerkt, als je in zo’n dorp logeert en je gaat even de deur uit hangt iedereen direct uit het raam; ‘’nereye?’’ of als je terug komt; ‘’nereden?’’ waar ga je heen, waar kom je vandaan? Het bestaat niet dat je zomaar even ergens heen kan. In de stad kan je veel makkelijker ontsnappen. Ook al zitten alle Turken uit één streek bij elkaar in dezelfde wijk toch gaan meisjes naar school, naar hun werk en in een flat is er nou eenmaal minder sociale controle. Er zijn te veel plaatsen waar je heen kunt en te weinig mensen om ze allemaal te controleren.

Om alles wat beter te begrijpen zal ik eerst uitleggen wat eer nou precies voor de man en voor de vrouw betekend. In Turkije wordt de eer ‘namus’ genoemd. Zowel vrouwen als mannen hebben namus en deze eer kun je alleen maar verliezen.
Voor vrouwen betekent dit kuisheid.
Voor mannen het hebben van vrouwelijke familieleden.
Een potentieel huwbaar meisje is dus een lopend gevaar voor haar vader en broers, vroeg uithuwelijken en snel trouwen heeft het voordeel dat de verantwoordelijkheid van de namus bij haar echtgenoot komt te liggen. Een bruid komt dan ook bij voorkeur uit eigen familie, dan weten ze tenminste dat het met de eer goed zit.
Eer heb je of je hebt het niet. Het is niet zo dat een meisje haar namus gedeeltelijk verliest als ze met een jongen zoent en helemaal kwijt is als ze met hem naar bed gaat. Wat telt is of er geroddeld wordt. Zo ja, dan is ze haar namus kwijt en dus ook haar hele familie. Dit kan in extreme gevallen leiden tot eerwraak.

Een man heeft naast namus ook seref dit staat voor aanzien, status en prestige. In tegenstelling tot namus is seref wel variabel. Als je je eer kwijtraakt dan daalt daarmee je aanzien, maar je bent hem dan niet meteen helemaal kwijt. Aanzien verleent de man naast de namus ook door onafhankelijkheid, vandaar het grote aantal zelfstandigen onder de Turken: kruideniers, shoarmazaakjes, videowinkels, etc.
Ook ontleent de man seref door moed, eerlijkheid, zonen die respect tonen en aan rijkdom, dit moet wel getoond zijn.

Het gaat dus steeds om het beeld naar buiten. Turken zullen het ook niet begrijpen als iemand een complimentje krijgt met een nieuwe broek reageert met ‘voor een prikkie op de markt gekocht’. Het is bij de Turkse samenleving juist de truc om iets goedkoops zo duur mogelijk te laten lijken. Iemand met veel aanzien zal dus bij verlies van zijn eer minder snel tot eerwraak overgaan dan iemand die al haast geen aanzien heeft.

Eerwraak is een zuiveringsritueel. Het liefst vind deze plaats op een openbare plek, bij daglicht en met veel toeschouwers.
Er is sprake van vele messteken of van een serie pistoolschoten van heel dichtbij. Verwonden is niet genoeg, het slachtoffer moet dood. De dader wil door het slachtoffer gezien worden. Hij handelt rustig en koel en heeft achteraf geen spijt van wat hij gedaan heeft. Hij moord ook niet op basis van roddel, maar op grond van bewijzen. Na afloop geeft hij zichzelf aan onder uitspreken van de woorden: ‘ik heb mijn eer gezuiverd.’



Eerwraak is niet normaal, het is een uiterst middel. Het gaat om extreme gevallen, het is niet gewoon dat erekwesties in bloedvergieten eindigen. Er bestaan genoeg andere mogelijkheden, als het even kan wordt een ongehuwd meisje dat haar namus kwijt is meteen uitgehuwelijkt aan een andere man, deze man is meestal veel ouder, gehandicapt of weduwnaar. Deze mannen fungeren dan als een soort ‘schanddekker’. Voor een Turks meisje in Nederland geldt dat er altijd wel jonge mannen in Turkije te vinden zijn die graag willen trouwen voor een felbegeerde verblijfsvergunning.
Ook kan een echtscheiding de erekwestie oplossen. Maar vaak blijft de man de vrouw nog als zijn namus zien en mag zij er dus geen vriend op na houden. Er zijn ook drastischere maatregelen zoals verstoting, de vrouw fysiek mishandelen. Maar in sommige gevallen leert de familie de schande accepteren of schakelt een externe bemiddelaar in.

Een populaire manier om onder eerwraak uit te komen is schaking.
Het is een soort achterdeur in het systeem waar meisjes op jonge leeftijd worden uitgehuwelijkt. De jongen ontvoerd het meisje om met haar te trouwen. In praktijk is het meisje geen willoos slachtoffer maar vaak degene die het initiatief neemt, anders moet zij met de man trouwen die haar vader voor haar gekozen heeft.
Omdat bij schaking de eer van het meisje en van de familie is aangetast draait het er meestal op uit dat ze met hem mag trouwen. In sommige gevallen vinden beide kanten van de familie het goed omdat ze zo onder de kosten van een dure bruiloft uitkomen.
Het grote nadeel is echter dat de jongen altijd de schuld krijgt. Een schaking wordt hem aangerekend en hij kan hier niet meer onderuit en kan hiervoor gestraft worden. Het meisje kan altijd nog verkrachting als argument aanvoeren, maar haar eer is ze sowieso kwijt.

In Turkije zelf was eerwraak eerst een verzachtende omstandigheid bij de bepaling van de strafmaat en was de maximumstraf 24 jaar, maar nu zij in aanmerking komt voor een toetreding tot de EU wordt het strenger aangepakt. De onderhandelingen worden namelijk pas gestart als rechtsstaat, democratie en mensenrechten voldoen aan de Europese standaarden.


In Nederland is er geen speciale wetgeving voor eerwraak, het is moord en de dader wordt het land uit gezet. Dit wordt opgenomen in het plan van de eerwraakdaders. Vooraf wordt tijdens een familieberaad vastgesteld wanneer de eerwraak gepleegd gaat worden en wie dat gaat doen. Omdat voorkomen moet worden dat de kostwinner in het gevang belandt en na uitzitten van zijn straf Nederland wordt uitgezet, komt het regelmatig voor dat een minderjarige zoon ervoor opdraait. Die krijgt immers het minste straf. De dader neemt alle schuld op zich om te voorkomen dat familieleden medeplichtig worden bevonden. Met oog op de strafmaat stellen de dader en zijn raadsman de eerwraak achteraf voor als een daad die in een opwelling is gebeurd.
Maar het Nederlands rechtssysteem bestraft eerwraak juist zwaarder omdat de rechter het familieberaad dat vooraf gaat aan de eerwraak ziet als onderdeel van moord met voorbedachten rade.

Stellingen:
v Het is slecht van de vader om de minderjarige zoon de moord te laten plegen.
v De gemeenschap zet iemand aan tot eerwraak.
v Migranten moeten zich aanpassen aan de Nederlandse normen en waarden.
v Vrouwen die zich niet juist gedragen hebben eerwraak verdient.
v De Turkse cultuur is erg vrouwonvriendelijk.
v De politie moet eerwraak voorkomen.