Vulkanen

INLEIDING
Hallo iedereen! Mijn spreekbeurt gaat over vulkanen en aardbevingen. Lang geleden geloofden mensen dat vulkanen het werk waren van boze geesten. De vulkaan werd gezien als poort van de hel. Wat wel een leuk verhaal is, is dat vroeger mensen als offers in de krater gegooid werden, en dat om de goden gunstig te stemmen. Pas in de vorige eeuw begonnen wetenschappers inzicht te krijgen in de structuur van de dunne buitenlaag van de aarde, de aardkorst. Ook in deze eeuw wordt nog steeds onderzoek gedaan, om de waarheid van vulkanen boven water te krijgen. DE GESCHIEDENIS
Enkele geleerden uit de oudheid probeerden erachter te komen hoe vulkanen veroorzaakt konden worden als het niet het werk was van boze geesten was. Eén van hen was de Griekse filosoof Aristoteles. Hij beweerde dat het aardoppervlak bezaaid was met spelonken, die de winden opzogen. Deze werden dan verhit door grote vuren en vervolgens weer uitgespuwd, waardoor de vulkanen ontstonden. Dit was wel leuk bedacht, maar pas veel later kwam men er beter uit. Na jarenlang van onderzoek kwam Alfred Wegener tot de volgende conclusie: In het binnenste van de aarde is het verschrikkelijk heet. De aardkern heeft een temperatuur van 4000 graden. Hij bestaat uit ijzer. Daaromheen zit de aardmantel. Dat is gloeiend heet, vloeibaar gesteente. De aardkorst is een dun laagje harde steen. Waar de aardkorst heel dun is, komt het vloeibare gesteente dicht bij het oppervlak. Daar is een magmahaard. Uit de kraterpijp van een vulkaan spuit het magma naar buiten. Als magma uit de aarde komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur. Bij een vulkaanuitbarsting word er ook as en klodders lava door de lucht geslingerd, vaak kilometers hoog. Ze heten vulkanische bommen en zijn soms zo groot als vrachtwagens. De aardkorst lijkt wel een legpuzzel. Hij bestaat uit schollen: grote stukken aardkorst, verdeeld door scheuren. Deze schollen zijn ongeveer veertig kilometer dik. Waar de schollen uit elkaar schuiven, komt lava uit de aardkorst, bijvoorbeeld op IJsland. Waar de schollen botsen, ontstaan zware aardbevingen en hevige vulkaanuitbarstingen, bijvoorbeeld in Indonesië. Namelijk de krakatau in 1883. Omdat de krakatau in zee tot uitbarsting kwam, ontstond er een vloedgolf van 22 meter hoog. Hierdoor zijn 36.417 mensen verdronken. Schepen zijn tientallen kilometers ver op het land teruggevonden. WANNEER BARST EEN VULKAAN UIT? Een vulkaan ligt boven een diepe haard roodgloeiend vloeibaar gesteente, dat we magma noemen. Door warme gassen ontstaat druk, die het magma naar de oppervlakte stuwt. Het vloeibare gesteente, dat lava word genoemd, smelt een gat door het gesteente boven zich en vloeit naar buiten. Lagen gestolde lava en afgekoelde vulkanische as vormen een kegelvormige berg rondom een centrale kraterpijp, waar de lava door naar buiten stroomt. Lava is vloeibaar gesteente dat uit de aarde ontsnapt. Een borrellende lavazee vult de krater van de vulkaan en fonteinen met roodgloeiende lava spuiten hoog in de lucht. De lava stroomt uit de vulkaan als vuurrivieren langs de hellingen naar beneden. De lava heeft dan een temperatuur van 1100 graden, heet genoeg om staal te laten smelten. Meestal werkt een vulkaan niet voortdurend. Tussen de uitbarstingen door zegt men dat de levende vulkaan sluimert. Als een vulkaan niet meer werkt, noemen we dat een dode vulkaan. FEITEN

Een van de hoogste, actiefste en meest bekende vulkanen in Europa is de Etna op het Italiaanse eiland Sicilië, 3390 m hoog. Uit de krater borrelt bijna altijd lava op, maar de akkers en dorpen op de lagere hellingen worden vrij zelden door de hete lavastromen bedreigd. Na uitbarstingen dalen af en toe asregens neer het op naburige stadje Catania. De grootste en meest verwoestende uitbarsting vond plaats in Tambori, Indonesië. Deze vulkaan barste in 1815 uit, en kostte ruim 90.000 mensen het leven. VULKANOLOGIE Vulkanologie is de wetenschappelijke studie van magma en vulkanen. Vulkanologen proberen erachter te komen hoe de aarde in elkaar zit. Hiermee sparen ze levens en proberen ze de vulkaanuitbarstingen in goede banen te leiden. Dit doen ze door een stel voortekenen te meten. Vaak is er namelijk een toegenomen seismische activiteit in het gebied van de vulkaan. In normaal Nederlands: er zijn kleine aardbevingen en trillingen. Er komen steeds meer gassen uit de krater en uit zijspleten, fumorales en scheuren. Ze stinken vaak verschrikkelijk naar zwavel, vergelijkbaar met, jawel: ROTTE EIEREN. Ook komt er gerommel voor terwijl het magma omhoog komt binnen in de berg. Wat nog wel boeiend is om te vertellen is dat uit veel delen van de wereld gerapporteerd wordt dar door de trillingen van de aarde en verhoging van de grondtemperatuur die voorafgaan aan een uitbarsting, slangen uit hun spleten en gangen tevoorschijn komen. Een ander teken is onder andere dat er een rookpijn opstijgt uit de top. De meeste mensen die een vulkaan van dichtbij meegemaakt hebben kunnen, dit niet meer navertellen… WIST U DAT… De uitbarsting op het eiland Thira in ongeveer 1550 voor Christus is wellicht de aanleiding voor de legenden over Atlantis, een beschaafd land dat verloren ging in de golven van de oceaan… Het meest vulkanische land op aarde is Indonesië, een land dat bestaat uit circa 13000 bergachtige eilanden. Hierop bevinden zich meer dan 400 vulkanen, waarvan er nog ongeveer 130 actief zijn. 42 daarvan zijn gevaarlijk genoeg om voortdurend in de gaten gehouden te worden… De hoogste actieve vulkaan, Ojos del Salado in het Andesgebergte dat Chili en Argentinië begrenst, ligt 6887 m boven de zeespiegel!! De Griekse filosoof Empedocles, die leefde ca. 500 v. Chr., woonde op Sicilië. Volgens de overlevering heeft hij verklaard plotseling van deze wereld te willen verdwijnen, zodat zijn aanhangers zouden denken dat hij een god was. Daarom sprong hij in de krater van Etna. Maar de vulkaan wierp een van zijn sandalen terug, en bewees daarmee dat hij was gestorven als een gewoon sterfelijk wezen… Toen Mont Pelee op het eiland Martinique in 1902 tot uitbarsting kwam, zat de 25-jarige Auguste Ciparis in de gevangenis. Hij was een van de slechts 2 personen die in de stad St. Pierre in leven bleven. De reden? Zijn cel had ha hele dikke muren en het heel kleine luchtgat was van de berg afgekeerd. Later werd hij beroemd en toerde hij door de VS als circusattractie!! In 1943 waren de dorpelingen van San Juan Parangaricutiro getuige van de geboorte van een nieuwe vulkaan op hun velden. Deze vulkaan werd Paricut'n genoemd. Het eerste jaar werd hij 300m hoog. Vervolgens bedolf hij het dorp… In het prachtige jaar 1986 rolde een onzichtbare wolk giftig gas uit Nios, een kratermeer in het West-Afrikaanse land Kameroen. Door dit op zich lullige wolkje vonden meer dan 1500 mensen de dood… De meest noordelijke actieve vulkaan is Beeren Berg, op het eiland Jan Mayen in de Noordelijke IJszee De meest zuidelijke is de uiterst indrukwekkende Mount Erebus, die boven de ijzige wateren van Antarctica uittorent. Dit was mijn speekbeurt over "vulkanen". Wie nog een vette vraag heeft, of wie iets niet duidelijk is, die kan nu reageren!!