Holoceen

Inleiding.

Wij kregen onze bak en keken wat daarin zat. Er zat gedroogd turf in. We wisten al dat turf uit het Holoceen kwam dus dat was niet zo moeilijk. Over het Holoceen kun je op zich wel makkelijk informatie zoeken, maar de informatie die we kregen was soms wel moeilijk.
Dominique vertelt kort over het Holoceen en over de sedimenten die er zijn neergelegd. Yvette vertelt waar Nederland lag tijdens het Holoceen en hoe de sedimenten zijn ontstaan. En ik vertel over het klimaat in het Holoceen en over waar de sedimenten liggen in het Holoceen.

Kort over het Holoceen.

Het Holoceen is een tijdperk van nu en 10.000 jaar oud. In die 10.000 jaar is het Nederland erg veranderd. Eerst was er hier een toendra gebied (Een toendra gebied is een gebied zonder bomen meestal aan de rand van het poolgebied. De begroeiing bestaat uit grassen, mossen en dwergstruiken) en daarna gewoon het gebied wat wij nu hebben.

Sinds het einde van het Pleistoceen zijn de gemiddelde zomertemperaturen gestegen van zo’n 5 graden naar de temperaturen van nu. Dat had grote gevolgen. Door het smelten van het landijs steeg de zeespiegel en daardoor kreeg de Noordzee z’n huidige vorm.
Zo’n 7000 jaar geleden had de Holocene temperatuurstijging twee belangrijke gevolgen.
1. Het zeewater kwam tot ongeveer waar nu de kust ligt.
2. In het aangrenzende land steeg ook de grondwaterspiegel waardoor daar dichte plantengroei kon ontstaan.
In het Holoceen werd Nederland en rest van de wereld langzaam bevolkt. Vooral door jagers en vissen. Zo’n 5000 jaar geleden begon er steeds meer akkerbouw en veehouderij te komen. De boeren hebben ervoor gezorgd dat het landschap van Nederland veranderen van een natuurlandschap in een ingericht landschap.

Waar lag Nederland tijdens het Holoceen?

De exacte ligging van Nederland in het Holoceen is in feite precies de plek waar het nu ligt. Want we leven nog steeds in dit tijdperk. Hier is een kaart waar het is aangegeven. Hieronder nog een van Europa om het wat meer vergroot af te beelden.
Tussen het Krijt en het Kwartair is te zien dat de werelddelen wat meer naar elkaar toe geschoven zijn en zo de wereld hebben gevormd zoals wij hem nu kennen. Tussen het Pleistoceen en het Holoceen is er niet veel veranderd, want het Holoceen is in verhouding met andere tijdperken nog maar heel kort aan de gang.
Wat wel duidelijk is dat Nederland nog steeds aan het verplaatsen is. Op een gegeven moment kwam er in Nederland, tijdens het Holoceen, gesteente boven de grond. Dit kwam doordat in Nederland de oostkant naar boven is gekomen de afgelopen 50 jaar. Hierdoor zijn de bovenste lagen van Nederland weggesleten en zo kwam het dat er op sommige plaatsen in Nederland gesteente naar boven is gekomen. Nu zijn er op plekken zoals Limburg bergjes te vinden die bestaan uit heel oud gesteente.
Ook zijn er een aantal jaren geleden zijn er in de omgeving van Uden via Roermond en zo Duitsland in grote scheuren ontstaan. Dit was te merken aan een paar kleine aardbevingen. Als je daar nu nog rondrijd kun je merken dat je soms ineens een stuk omhoog moet rijden of een bergje afrijdt.


Het klimaat in Nederland tijdens het Holoceen.

De kenmerken van het Holoceen is de stijging van de temperatuur, met als gevolgen:
De ijskappen en gletsjers die in de ijstijden van het Pleistoceen waren neergelegd smolten, waardoor de zeespiegel steeg.

De stijging van de temperatuur is niet alleen in Nederland maar over de hele aarde, maar niet overal even snel. De zuurstof verhouding in organismen in één van de belangrijkste redenen voor de verandering van de temperatuur, een andere reden is dat de organismen veranderden van leefgebied. Dit gebeurde op het land maar ook in de zee, ook de water temperatuur is omhoog gegaan. De invloeden van de ijstijden en tussenijstijden zorgden ervoor dat op het einde van de laatste ijstijd het water ongeveer 3,5°C lager was dan nu.

De delfstoffen en sedimenten die tijdens het Holoceen zijn gevormd en neergelegd.

In het Holoceen zijn de volgende sedimenten ontstaan:
Duin en strandzanden.
Jonge mariene afzettingen.
Oude mariene afzettingen.
Klei op veen.
Rivierafzettingen.
Veen; hoogveen en laagveen.

Hoe deze stoffen zijn ontstaan.

De meeste sedimenten in Nederland zijn ontstaan doordat ze werden meegenomen door de wind en weer zijn neergelegd op bepaalde plaatsen in Nederland. Ook veel zijn ontstaan doordat ze zijn meegenomen door rivieren, bijvoorbeeld rivierklei. Maar in het bijzonder is er veel veen ontstaan in Nederland. Hier valt meer over te vertellen.
Op de Peel, tussen Brabant en Limburg, is een moerasachtig gebied ontstaan. Dit kwam doordat er in de ondergrond tijdens het Quartair, dat waren de afgelopen 2,5 miljoen jaar, klei was neergelegd. Door dit klei en door het keileem kon het water niet goed door de grond zakken. Het gebied werd vochtig. Zo groeide er al snel moerasplanten als de temperatuur steeg. Deze planten stierven op een gegeven moment weer en vormden lagen veen. Zo kwam er veen in Nederland.

In de Noordzee waren ongeveer 5000 jaar geleden krachtige getijstromen. Deze namen het zand van de zeebodem en namen het mee naar de kust. Daar legde ze het neer en zo ontstonden langgerekte zandbanken aan de kust van Nederland. We noemen ze nu strandwallen. De strandwallen zaten niet vast aan elkaar en zo ontstond een soort waddenzee achter de strandwallen. Maar het slibte hier dicht door zeeklei,maar ook door rivierklei. Op een gegeven moment was deze laag klei hoog genoeg voor planten om erop te groeien. Door de vochtige ondergrond vormden deze planten zich uiteindelijk ook tot veen. In de Middeleeuwen werd dit veen gebruikt voor Turf.

Op welke plaatsen in Nederland ze zijn ontstaan.

In het begin van het Holoceen was Nederland grotendeels bedekt met dekzand. Maar het was de ondergrond die verschilde. In de noordelijke helft van Nederland zat er op veel plaatsen keileem onder het dekzand, terwijl in het zuidelijke deel, het dekzand rustte op de puinwaaiers van grof zand en grind die de pleistocene rivieren daar hadden neergelegd. Alleen in de Peel, het grensgebied van Noord-Brabant en Limburg, zat er onder het dekzand klei van voor het quartair (de laatste 2,5 miljoen jaar).
De Noordzee kreeg maar langzaam z’n huidige vorm. Zo’n 5000 jaar geleden was het water diep genoeg om krachtige getijstromen mogelijk te maken. Die stromingen namen zand mee van de zeebodem en transporteerden dat naar de kust. Daar werd het als langgerekte zandbanken neergelegd. Ze worden strandwallen genoemd. Op drooggevallen strandwallen kon het zand gaan verstuiven tot duintjes, de oude duinen.

Afsluiting

Het Holoceen is nu dus nog steeds bezig. Maar hoewel deze nog maar erg kort bezig is in vergelijking met oudere tijdperken, lijkt het voor ons al heel lang. En zo is er ook al best veel informatie over. Wij hebben zelf heel veel geleerd van het maken van dit werkstuk, we hopen dat degene die dit leest en waar wij het aan presenteren er ook veel van zullen leren.