Hoofdvraag:
Geschiedenis van Anime/Manga, hoe is het ontstaan?
Sinds een niet zo lange tijd ben ik me gaan verdiepen in de manga/anime films en strips. En ik ben verliefd geworden op de tekenstijl uit Japan, ik heb nu al een paar mooie films, series, strips. Maar in Nederland is dit moeilijk te krijgen, want de branche is maar heel klein. Ik wilde een onderwerp hebben waar ik nog niet zo veel over wist maar waar ik graag meer over zou willen weten, maar dan moet de informatie er wel zijn en dat is soms wat moeilijker. Maar mijn grootste bron zal denk ik toch Internet zijn en dan vooral websites in het engels omdat er weinig Nederlandse websites zijn over dit onderwerp.
Deelvragen:
1. Hoe is het woord Anime ontstaan?
2. Welke verschillende genres zijn er?
3. Waaraan kun je Anime herkennen?
4. Waar is dit te koop?
Waarom deze deelvragen:
Omdat dit typische dingen zijn die bij de hoofdvraag voor komen.
Welke andere vakken gebruik ik:
- Economie (waar zijn de films te koop)
- Engels (engelse websites)
Op welke manier heb ik onderzoek gedaan:
Omdat er heel weinig te vinden is in winkels en bibliotheken, niks eigenlijk, heb ik alleen Internet als bron om informatie te vinden. Dus ik heb een zoekmachine gepakt en daar een onderwerp ingetypt, engels of Nederlands. Maar er zijn ook maar weinig Nederlandse sites, en je moet ze dan maar net kunnen vinden.
Voor 1900
Het eerste Japanse stripverhaal dateert uit de 12de eeuw. Het is een getekend sprookje over dieren, op een rol papier van ongeveer 25 meter. Deze rollen zijn een voorbeeld van de oudste Japanse stripverhalen die bewaard gebleven zijn. De Chojugiga of ‘dierenrollen’ (letterlijk: humoristische beelden van vogels en andere dieren) vinden hun oorsprong in China, maar de Japanners hebben er hun karakteristiek gevoel van humor aan toegevoegd. In het midden van de 17 de eeuw, zijn de Zenga, dit zijn religieuze beelden, het neusje van de zalm. Deze ‘zen illustraties’ gebruiken de humor om de mentale toestand te versterken. Het boeddhisme legt de nadruk op het belang van het bevrijden van de exterieure geest van het volk. Deze ‘zen illustraties’ zijn ontstaan, omdat zen zich opent via humor. De eenvoudigheid van de afbeeldingen karakteriseert de Japanse kunst. De eenvoudige lijnen, getekend met een flexibel penseel, laten toe om vormen te creëren zonder schaduw of kleur. Het volk ziet deze tekeningen amper, omdat deze dierenrollen en de zen illustraties bijna allemaal in handen van de geestelijken, de adel en grote militaire families zijn. Anderzijds, worden de Otsu-e, de Otsu afbeeldingen, beschouwd als de kunst van het volk. Deze afbeeldingen trekken echt alles in het belachelijke en werden dichtbij de stad Otsu verkocht.
Gedurende het Edo tijdperk (1600-1878), is Japan een feodale dictatuur. Met de komst van de Amerikanen, stijgt de welvaart op een spectaculaire manier en de vraag naar verschillende producten stijgt ook op een proportionele manier. De meest populaire illustraties zijn de Ukiyo-e, tekeningen die onderwerpen zoals ontspanning en de vrije tijd in beeld brengen. De lijnen die gebruikt worden zijn soepel en de kleuren uiteenlopend. De Japanse kunst van die tijd weerspiegelt een niet realistische realiteit. De tekenaars van die tijd tekenen geen exacte autonomie en maken ook geen gebruik van het juiste perspectief, maar proberen een bepaalde impressie, atmosfeer te creëren. De Ukiyo-e zijn levendig, licht en vol fantasie. Ze proberen de lijnen opnieuw samen te stellen en zetten de eerste stappen in de fantasie, de erotiek en de dood. De tekeningen die over erotiek gaan, krijgen de naam Shunga, de vertegenwoordigers van de lente. De Japanse artiesten laten het verloop volledig vrij, zonder enige restrictie qua fantasie. Maar de komst van de kranten stelt een einde van de Ukiyo-e. In de 19 de eeuw, zijn de tekenaars steeds minder getalenteerd, is er een overproductie en is het publiek klaar voor iets nieuws.
In het midden van de 19 de eeuw, creëert Japan een rijke en grote traditie van ontspanning. De oudere vormen van kunst zijn verdwenen, maar blijven wel een belangrijke bron van inspiratie voor de tekenaars van de stripverhalen. Gedurende de 19de eeuw is Japan beïnvloed door het Westen. De Engelsman Charles Wirgman en de Franse Georges Bigot waren heel belangrijk voor de ontwikkeling van de Japanse tekenkunst. Hoewel het niet de beste tekenaars waren, hebben zij de Japanners in contact gebracht met de Europese stripverhalen, waardoor de Japanse tekenaars leerden tekenen met perspectief, anatomie en schaduw. Groot-Brittannië en Frankrijk exporteren onder andere hun politieke en sociale tradities naar Japan. De Japanners hebben van de Europeanen bepaalde technieken overgenomen, zoals de tekstballonnen en de mogelijkheid om tekeningen op elkaar te laten volgen. Door ook de nieuwe drukwerktechnieken over te nemen, zoals bijvoorbeeld de koperen plaat, de zinken gravure en de lithografie, werd de Japanse pres en zo ook de stripverhalen toegankelijk voor heel het volk. Zoals in het Westen, vermenigvuldigden de publicaties van de humoristische tijdschriften en kranten. De meeste Japanse artiesten verwisselden hun penseel met een pen. Tegen het einde van de 19de eeuw, vonden meer en meer Japanse tekenaars hun inspiratie in Amerika.
1900 - 1959
Manga is pas in de loop van de 20ste eeuw echt populair geworden in Japan. In 1902 verscheen het eerste Japanse stripverhaal, waar steeds dezelfde personages in voorkwamen en die dus steeds opnieuw wederkeerden. De auteur van deze stripverhalen is Rakuten Kitazawa. Oorspronkelijk was het stripverhaal een gekleurd supplement bij de zondagskrant. Het duurde wel even voor de Japanse kranten de waarden van zo’n stripverhaal juist konden inschatten. In de jaren 20 werden de stripverhalen ook geïntroduceerd voor kinderen, wat een enorm positief effect had op hun populariteit. Ondertussen werden de stripverhalen ook opgenomen in maandelijkse tijdschriften, zoals bijvoorbeeld Shonen Club, en verschenen er ook al hele albums.
Na de Tweede Wereldoorlog, steeg de vraag naar deze stripverhalen zo sterk en dit door de invloed van Amerikaanse stripverhalen en de steeds groeiende ontspanningsmarkt. Hier ligt dan ook het ontstaan van de Kami-Shibai of ‘het spel op papier’, dit zijn verhalen die op straat verteld worden door middel van zelfgetekende beelden. De vertellers reisden van stad naar stad en vertelden hun verhaaltjes aan kinderen. Wanneer de kinderen snoepjes kochten, kregen ze er gratis een verhaaltje bij. Vele ondernemingen namen tekenaars in dienst, om deze historische beelden te maken. Toen televisie in de jaren ’50 de plaats innam van deze spelen op papier, werden de meeste tekenaars van die historische beelden, striptekenaars.
Gedurende de jaren ’50, ontstaat er ook het fenomeen ‘betalende bibliotheken’ waar de kinderen manga’s kunnen uitlenen voor enkele yen. De auteur Osamu Tezuka speelt een niet onbeduidende rol in het ontstaan van de ‘Manga Boom’ na de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt aanzien als de ‘God van Manga’. Andere auteurs in de jaren ’50, nemen een voorbeeld aan Tezuka en nemen de stijl van de ‘God van Manga’ over. Ook al is de Manga een groot succes, toch worden de auteurs ervan onderbetaald en ondergewaardeerd. Manga wordt gezien als een vrijetijdsbesteding voor het gewone volk en er wordt geen enkele artistieke waarde aan gegeven, buiten het werk van Tezuka.
1960 - 1979
In het midden van de jaren ’60, wordt duidelijk dat de bibliotheken een passerend fenomeen zijn, en dus niets meer zijn dan een fase in de evolutie van Manga. Gedurende de jaren ’60, kent Japan een forse groei in haar economie, waardoor er meer geld kan uitgegeven worden. Zo wordt Tokio het uitgeverscentrum van Manga. De Manga stripverhalen verschenen, in plaats van maandelijks zoals ervoor, elke week. De Japanners verkiezen manga’s te kopen in plaats van hem te gaan lenen. De stripverhaalcultuur wordt enorm gecommercialiseerd en Manga wordt enorm populair. Maar er zijn natuurlijk ook tegenkantingen. Vele volwassenen vrezen dat de Japanse samenleving meer en meer analfabeet wordt. En ook in westerse landen, zijn er verschillende Manga’s verboden omwille van de sensatie die erin beschreven wordt. Pas in de jaren ’80 kan er gesproken worden van een succes van Manga in Amerika en Europa. Maar die populariteit is nog vrij beperkt. Manga’s worden alleen verkocht in gespecialiseerde winkels. Maar de komst van de film Akira brengt hier een enorme verandering in. Dankzij deze film wordt Manga ineens aanzien als iets heel ‘cool’.
Vandaag de dag is het onmogelijk om de Manga-industrie los te koppelen met die van de tekenfilm. Omdat het maken van tekenfilms vrij duur is, worden de stripverhalen steeds eerst gemaakt. Maar ook al zijn die stripverhalen zo succesvol in Japan, toch bekritiseren de westerse landen de Japanse stripverhalen. Deze kritiek is niet volledig ongegrond, daar in vele manga’s het verhaal draait rond geweld en seks. Maar men mag natuurlijk niet vergeten dat het deze onderwerpen net zijn, die de Manga zo succesvol maken, het zijn zeer commerciële overtuigingstechnieken. Dus wordt Manga ook hier in Europa verkocht. Maar de series die hier te verkrijgen zijn, zijn niet echt representatief voor de kwaliteit van de hele reeks van manga’s die in Japan te verkrijgen zijn. Doordat Europa alleen maar de Manga’s verkoopt die vertaald zijn, ontstaat er een slecht imago rond manga.
De Japanse stripverhalen hebben in de wereld geen gelijke. De lezers van mangastrips, worden reeds op hele jonge leeftijd met Manga geconfronteerd en blijven deze lezen, tot ze volwassen zijn. De populariteit van deze Japanse strips stijgt nu nog voortdurend. In het midden van de jaren ’80, bestond 40% van de Japanse stripverhalen uit manga’s.
1980 - nu
Gedurende de jaren ’80, daalt de verkoop van de prepublicaties zoals bijvoorbeeld Shonen Jump merkbaar. Enkele grote series zoals Dragon Ball en City Hunter geven er ongeveer op hetzelfde tijdstip de brui aan en de andere series die voor de aflossing moesten zorgen, laten de lezers op hun honger zitten. Het publiek wacht op een nieuwe revolutie met betrekking tot het tekenen, zoals het geval was tijdens de technische revolutie van Tezuka, en ook onder andere met Blackjack gedurende de jaren ’60 en met Otomo, de bezieler van Akira, tijdens de jaren ’80. En samen met al deze problemen was er ook nog een Aziatische crisis. Voor het eerst in de geschiedenis, werd Japan geconfronteerd met werkloosheid. Ook was er corruptie in de hogere politieke sferen. De aanpassing aan al deze veranderingen kan gezien worden als één van de oorzaken van de daling van de verkoop van Japanse stripverhalen.
Er moet gewacht worden op Rurôni Kenshin van Nobuhiro Watsuki voor de verkoop van de stripverhalen weer stabiliseert. De jonge auteur, hij is slechts 29 jaar, is de eerste die een echte serie van ongeveer een 12 volumes schreef, de eerste ook die een winst maakte. Vele van de nieuwelingen slagen niet in hun opzet, maar Watsuki, net als Yoshihiro Togashi met Hunter X Hunter en Eiichiro Oda met One Piece, bevestigen en weten de verkoop van de weekbladen voor dewelke ze werken te herlanceren. Na 28 lange volumes van intensieve gevechten, mochten de Samoerai aan het eind van 2000 de wapens neerleggen. Watsuki heeft, samen met zijn 2 medeschrijvers, een groot aandeel in de vernieuwingen binnen het genre. Grotendeels geïnspireerd door Amerikaanse komieken, voegt hij bij elk nieuw personage een technische fiche, die hij steeds raadpleegt voor nieuwe inspiratie. Het zijn vaak reeds bekende personages, zoals bijvoorbeeld Spawn van Todd McFarlane, die aan de basis staan van de personages van Watsuki.
Manga is dus volledig hersteld van de crisis en er worden opnieuw verlengde series door het grote publiek gekocht. De sector kijkt al naar de nieuwere technieken en hoe deze kunnen toegepast worden bij het maken van de Manga strips, om dit zo een product van zijn tijd te maken. In 2001, is Japan het eerste land waar de mobiele telefoons van de derde generatie op de markt komen. Hierdoor is het mogelijk uit te wijken naar het Internet en dit vermeerdert ook de verschillende mogelijkheden van de apparaten, die geadoreerd worden door de Japanners. Het is nu voor de uitgevers mogelijk om abonnementen uit te vaardigen, waardoor de lezers onmiddellijk hun Shounen Jump rechtstreeks op hun draagbaar toestel verkrijgen. Natuurlijk is dit een project dat op lange termijn uitgewerkt zal worden, het is niet mogelijk om in enkele maanden de dagelijkse gewoonten van een heel land te veranderen; Maar het is wel zo dat Manga helemaal klaar was om het volgende millennium in te gaan!
“De Walt Disney van Japan” zo wordt hij genoemd de man die is begonnen met de anime strip tekenen “Osamu Tezuka“, hij was een legende uit zijn eigen tijd. Zo zullen ze hem denk ik voor altijd blijven noemen. Osamu Tezuka is geboren in 1926 in Osaka, Japan, hij was de zoon van een dokter. Volgens Osamu is het zo begonnen “ Mijn carrière als animatie tekenaar begon toen ik ongeveer 4 jaar was, tekende ik een plaatje van popeye na. Mijn huis lag vol met stripfiguren toen ik een school jongen was. Wij hadden de mogelijkheid om verschillende films te zin, van Mickey mouse, Felix the cat, Chaplin en Oswald Rabbit in huis. Toen ik in de derde klas van de lagere school zat, tekende ik stripfiguurtje in mijn kladblok, maar de leraar pakte mijn kladblok altijd af. Later hoe dan ook heeft hij ze teruggegeven en mij geprezen omdat ik zo mooi had getekend………” Hij werd sterk beïnvloed door Walt Disney en specifiek Mac Fleischer cartoons in die periode. In de vroege 1930 kwam Max Fleischer met cartoons die grote ronde hoofden had en grote expressieve ogen. Toen hij medicijnen studeerde, op deze manier stapte hij in de voetsporen van zijn vader, tussendoor maakte hij een paar manga strips geheten: Tetsuwan Atom (Mighty Atom) het verhaal gaat over een robot gemaakt door een man van wie zijn zoon was overleden, net als zij Pinokkio, en de robot wilde heel graag menselijk zijn. Zijn tekenstijl was helemaal gevormd, de karakters waren aantrekkelijk getekend, het verhaal was goed geschreven, en rijk aan onderliggende betekenissen, verraad, en veel gevaar voor de kleine robot. Tetsuwan Atom was een voltreffer, en zorgde ervoor dat de manga (2D in plaats van 3D zoals bij de anime) herboren werd. Hiervoor werden de strips weinig tot niet gelezen, maar nu gingen steeds meer mensen de strips lezen. In 1957 was Toei Animation de grootste Film producent in Japan, met als doel animatie films te produceren. Tezuka, die toen heel populair was in zijn eigen stad, was gecontracteerd voor hen eerste film van normale lengte, Monkey King. De film werd een groot succes in heel Japan. De film was slecht beoordeeld door Amerika omdat hij slecht vertaald was. Een jaar nadat Toei Animation zijn deuren had geopend, werd Osamu Dr. Tezuka, toen kreeg hij een Doctoraat in de menselijke anatomie in 1958. in 1962 kreeg hij een contract bij Toei, en hij zette zijn eigen bedrijf op, Mushi Productions, die op het eerste gezicht lijkt op een stap die hem brengt in een directe concurrentie strijd met zijn vorige werknemer. Maar dat was niet zo, Dr. Tezuka zag de snelle ontwikkeling van de technologie van de televisie als zijn toekomst. Hij wil meer mensen bereiken door films/series uit te gaan zenden op de zwart/wit televisie die iedereen heeft, want veel mensen kun het niet betalen om naar de bioscoop te gaan. Hij besliste ook dat wat hij ging maken voor de TV gebaseerd moest zijn op zijn eerste strip verhaal die heel goed verkocht, Tetsuwan Atom. Na een promotie tot dokter in medicijnen stichtte Tezuka een productiefirma Mushi Production AG, dat later omgedoopt werd tot Tezuka Productions. Tezuka was een bezige bij, bewijzen hiervan zijn de maar liefst 150.000 strippagina\'s die hij getekend heeft, 400 uitgegeven boeken en zeker 60 animatiefilms. Osamu Tezuka stierf in 1989 aan de gevolgen van kanker. Maar zelfs in het ziekenhuis bleef hij bezig met manga\'s. Velen noemen Tezuka dan niet voor niets \'Manga no kamisama\' (de god van manga).
- The Three-eyed One Comes Here (1947)
- Metropolis (1949)
- Jungle Taitei (Le Roi Leo) (1950)
- Next World (1951)
- Tetsuwan Atom (Astroboy) (1952)
- Princess Knight (1953)
- The Vampires (1966)
- Hi No Tori (Phoenix) (1967)
- Dororo (1967)
- The Crater (1969)
- Blue Triton (1969)
- Marvelous Melmo (MaMar-chan) (1971)
- Black Jack (1973)
- Bouddha (1972)
- Unico (1976)
- Don Dracula (1979)
- Rainbow Parakeet (1981)
- The Story of Three Adolf (1983)
In 1834 publiceerde Katsuhika Hokusaï zijn Hokusaï manga, een reeks karikaturale mannenportretten.
Jaarlijks worden er 533 miljoen manga-titels verkocht. Eenderde van al het drukwerk dat in Japan verschijnt, is manga.
De Japanse televisie zendt 45 nieuwe anime-afleveringen per week uit.
Riyoko Ikeda heeft de Russische Revolutie verstript onder de titel Orufeusu no Mado. Aantal bladzijden: 3.000.
Beginnende tekenaars verdienen ca. 4000 yen per pagina (f 62.40), gevestigde tekenaars het tienvoudige.
Japan telt ruim 80 stripuitgevers, waarvan Kodansha de grootste is.
Van het jongerenblad Shônen Jump worden wekelijks 4.500.000 exemplaren verkocht.
Osamu Tezuka, de peetvader van de manga, heeft in dertig jaar tijd 150.000 bladzijden volgetekend.
Takayaki Matsutani tekende 500 pagina\'s per maand.
De dikste manga die ik in Japan gezien heb, telde 1040 pagina\'s en kostte 560 yen (f 8,70).
Kodansha heeft uitgerekend dat de Japanse lezer een strip van 320 pagina\'s in 20 minuten leest (3.75 seconden per bladzijde).
Veel mensen denken dat tekenfilms voor kinderen zijn, maar bij de anime/manga is dat absoluut niet het geval, natuurlijk zijn er wel genoeg tekenfilms voor jongeren maar veel mensen denken dat tekenfilm toch geen schokkende beelden zou hebben, maar dat is wel degelijk. Er zit in de films, geweld, seks, porno, bloederig en het kan zo heftig zijn dat mensen dat echt niet verwachten, totdat je het hebt gezien dan weet je het wel!
Jammer genoeg zijn we hier in de Westerse wereld gewend om op een simpele manier naar animatie te kijken, iets om ons te vermaken, niet iets om echt serieus te nemen. Dat is ook waarom we het niet gewend zijn na te denken als we een strip lezen of een tekenfilm kijken. We nemen maar aan dat die tekeningetjes toch alleen maar iets grappigs doen om ons te vermaken en niets meer. In Azië, vooral Japan is animatie een net zo belangrijk medium als literatuur of film.
Anime (spreek je uit als ah-ni-mee) is Japanse animatie. Anime is een Japans leenwoord van het engelse woord Animation. In Japan gebruiken ze het woord om alle vormen van animatie te beschrijven of het nou Disney, Looney Toons of hun eigen animatie is. De westerse fans gebruiken het woord alleen om Japanse animatie aan te geven. Het echte woord hebben ze uit het Frans voor animatie. Japanse animatie is te herkennen aan de stijl of aan de kwaliteit. In tegenstelling tot de Amerikaanse animatie, niet alle anime is bedoeld voor kleine kinderen, jongeren. Onderwerpen in de anime gaan van obsceen tot heel erg lief en schattig, dit komt omdat de wetten over de censuur in elke stad weer anders zijn. Anime in relatie met manga, is manga het komische strip gedeelte. Het woord manga was gevonden door Hokusai in 1815, dat als je manga vertaalt het betekent “irresponsible pictures” (ontoerekenbare plaatjes).
Shounen
Jongen is het Nederlandse woord voor shounen. Shounen anime en manga richt zich dan ook op wat de jongens willen. En dat is natuurlijk voornamelijk actie, maar ook thrillers, komedie en science fiction. Er zijn ook genres die bijna altijd met shounen worden geassocieerd, zoals mecha, het genre met een grote rol voor robots en andere mechanische dingen. De hoofdrol in shounen series wordt meestal bezet door een echte held: een persoon die elke jongen wel wilt zijn en die als een soort van voorbeeld dient. Dat is dan ook een kenmerk van shounen series. Een ander kenmerk van deze series is dat er vaak ecchi in voorkomt. Hoewel het genre op jongens gericht is, wil dit niet zeggen dat het niet geschikt is voor meisjes om naar te kijken. Een aantal voorbeelden van typische shounen series zijn: Rurouni Kenshin, Gundam Wing en Neon Genesis Evangelion.
Shoujo
En tegenover shounen staat natuurlijk shoujo: het genre dat zich richt op meisjes. Dat betekent dus: liefde, liefde en nog eens liefde! Maar dat is natuurlijk niet het enige wat er in shoujo series voorkomt. Het mahou shoujo genre over doodgewone meisjes die op een dag magische krachten blijken te bezitten en die moeten gebruiken om de wereld te redden is namelijk ook een belangrijk deel in het shoujo genre. Verder draaien de verhalen in dit genre meestal om het dagelijkse leven, waar dan natuurlijk iets abnormaals gebeurt. Omdat doodgewone meisjes of jongens de hoofdrollen spelen, kun je, je goed identificeren met hen. Daarom zijn het vaak de shoujo series die je echt raken. Daardoor is shoujo dan ook erg populair: ongeveer een derde van alle series valt in dit genre. Maar het is niet alleen populair om de inhoud van de series, ook de vormgeving van de series is erg aantrekkelijk. Vaak is het erg schattig getekend, met veel kleuren en schitterende ogen. Shoujo wordt trouwens ook vaak geapprecieerd door jongens; vaker dan shounen door meiden wordt gelezen of bekeken. Een aantal voorbeelden van shoujo series zijn: Cardcaptor Sakura, Weiss Kreuz en Marmalade Boy.
Kodomo
Aan de kinderen van 6 tot 11 jaar is natuurlijk ook gedacht, en er is een nieuwe genre ontstaan: kodomo. De kodomo series zijn dus gericht op kinderen en daarom ook nogal kinderachtig. Dus zonder ingewikkelde verhaallijnen, complexe karakterontwikkelingen en bloederig geweld, maar met de nodige levenslessen. Het moet natuurlijk wel leerzaam blijven! Trouwens, de series waarmee wij het meeste in aanmerking komen hier in Nederland bestaan voor het merendeel uit kodomo. Kijk maar naar alle anime op zenders als Foxkids en Yor kiddin: Digimon, Pokemon, Hamtaro, Shinzo, Beyblade etcetera….
Seinen
En dan zijn er nog de series voor de volwassen man (nu ja eigenlijk voor mannen op studentenleeftijd): het genre seinen bevat deze. De series in dit genre zijn vaak wat sensueler, psychologischer en/of gewelddadiger dan de shounen series en zijn daarom dus ook voor een volwassener publiek bestemd. Seinen series zijn ook meestal minder gefocust op de actie, en meer op het plot. Om deze reden wordt seinen soms door de war gehaald met shoujo, omdat karakter ontwikkelingen en diepgang van het verhaal daar ook een grote rol spelen. Seinen is echter veel realistischer en draait bovendien niet om idealistische relaties, zoals dat wel zo in shoujo is. Verder valt een deel van de seinen series ook wel onder hentai, vanwege het seksuele aspect.
Josei
Josei? Ja, josei! Dat is het genre dat zich richt op volwassen vrouwen. Net zoals bij seinen, zijn veel van deze series ook echt “volwassen” en is de humor volwassener, de verhaallijnen ingewikkelder en komt er meer seks in voor. Veel van de josei series kunnen dan ook worden ondergebracht bij hentai.
Shounen-ai
Dit genre draait om de liefde die plaats vindt tussen jongens. Net zoals bij shoujo-ai gaat het om de meer romantische kant van deze liefde. Dat tegenover yuri en yaoi die de seksuele kant van de liefde omvatten. Strelingen en zoenen horen nog wel bij het shounen-ai genre maar als er meer gebeurt, dan hoort de serie toch echt in het yaoi genre. Shounen-ai is een deel van het shounen genre, en is dus eigenlijk voor jongens bedoeld.
Shoujo-ai
Liefde tussen vrouwen speelt de hoofdrol in het shoujo-ai genre. De scheidingslijn tussen shoujo-ai en yuri is nogal vaag, maar in shoujo-ai bevinden zich vooral series die zich focussen op de romantiek die te pas komt bij de liefde tussen vrouwen. Het is dus ook veel softer dan het seksuele yuri. Shoujo-ai kan worden ingedeeld bij het shoujo genre. De term shoujo-ai is vrij nieuw, hoewel het fenomeen zelf al vrij oud is. Oniisama E is namelijk een van de eerste shoujo-ai manga series en deze serie is niet echt nieuw meer. De term shoujo-ai wordt trouwens niet gebruikt in Japan, maar alleen door westerse anime en manga geïnteresseerden.
Yaoi
Yaoi is de term voor het genre over de liefde tussen (homoseksuele) mannen. Het gaat hier echter om de meer seksuele kant van deze liefde en dus niet zo zeer om het romantische. Het genre past in het shoujo of yosei gedeelte, omdat het natuurlijk voor meiden en vrouwen bestemd is.
Yuri
Yuri is de naam voor het genre series dat over liefde tussen vrouwen gaat. Shoujo-ai en yuri worden nog al eens door elkaar gehaald, en dat is eigenlijk wel logisch, want ze zijn ook bijna hetzelfde. Met yuri wordt echter de meer seksuele kant van deze liefde tussen vrouwen bedoeld. Het genre wordt meestal getekend door en voor mannen en past dus het beste in de shounen en seinen gedeeltes. Omdat yuri ook vaak pornografisch is, zou het ook niet mis staan in de hentai sectie.
Ecchi
Dit is eigenlijk niet echt een genre, maar meer een verschijnsel dat in andere genres voorkomt. In ecchi series zijn veel toespelingen naar seks, maar dan op een onschuldige manier. Je moet dan denken aan opwaaiende rokjes en dergelijke. Het woord is afkomstig van het woord “hentai” : het is alleen de “H” daarvan en die spreek je in het Japans uit als “ecchi”. Ecchi is echter duizendmaal onschuldiger dan hentai.
Hentai
Een van de eerste woorden waarmee een persoon die onbekend is met de wereld van anime en manga zal komen aanzetten wanneer hij of zij manga of anime hoort is waarschijnlijk hentai. Ja, het woord voor het pornografische gedeelte van de anime en manga series is vrij bekend. Het nadeel hiervan is dat sommige mensen alle anime en manga associëren met hentai, terwijl het maar een klein onderdeel is van alle genres… Hentai betekend letterlijk in Japans “pervers”, en heeft dan ook een erg negatieve betekenis daar. Het is niet echt een woord dat je zomaar op straat wenst te gebruiken: het wordt daar trouwens niet gebruikt als aanduiding van het genre hentai. Men is begonnen met het tekenen van pornografische tekenfilms en strips, omdat echte pornografie door de wet verboden is in Japan. Hentai komt in meerdere vormen: in anime en manga, maar ook op het Internet. Je bent vast wel eens per ongeluk in een hentai plaatjes galerij beland. Ook doujinshi is een term die in samenhang met hentai genoemd kan worden. Dat zijn namelijk de door de fans zelfgetekende manga series en die zijn vaak hentai. Maar lang niet allen hoor!! Je hebt ook nog een lichtere vorm van hentai, ecchi, en een zwaardere vorm van hentai, sukebe.
Sukebe
Ook bij dit genre heb je weer te maken met scheidingslijnen. Wat is nu hentai en wat is sukebe?? Met sukebe wordt dus de nog ergere en explicietere pornografie dan hentai bedoeld. Alhoewel hentai dus al redelijk erg is, is sukebe dus nog erger. Denk aan verkrachtingen door monsters en tentakel seks. Als je het mij vraagt, kun je dit genre dus beter mijden! Letterlijk betekent het trouwens: obsceen, vies.
Manga meisje hebben altijd grote ogen, die in verhouden niet kloppen met de gewone mens. Maar doordat de ogen zo groot zijn, kun je meestal goed aan de ogen zien hoe zo iemand zich voelt, want het gezicht krijgt zo’n mooi uitstraling (vind ik).
De mond is als die gewoon dicht is heel klein, kleiner dan in verhouding, maar zodra ze boos wordt en gaat gillen, kan de mond ineens gigantisch groot worden. Dat is ook dus uit verhouding
De benen van een Manga meisje zijn altijd veel te lang dan eigenlijk in verhouding zou moeten zijn. Het zijn altijd lange dunne benen, dat zullen ze wel mooi vinden in Japan. Ik denk dat veel van deze kenmerken het schoonheidsbeeld idealiseert van de Japanners.
De Neus bij de manga meisje zijn heel klein en zitten laag net boven de mond. Het hele gezicht is dus eigenlijk uit verhouding vergeleken met een gewoon mensen gezicht.
Het haar van de manga meisjes is vaak of heel lang of heel kort, ja of er tussenin, maar vaak heel lang. Je hebt veel verschillende stijlen voor het haar, gewoon mooi naast het meisje hangend, of strak in hoeken en punten, en het staat alle kanten op.
Boven: los en het valt natuurlijk, veel natuurlijkere kleur.
Rechts: Strak haar dat alle kanten op staan, en ook hele felle en duidelijke kleuren.
Stripwinkels (Stripboeken, Tijdschriften)
Manga DVD\'s kun je bij de onderstaande verkooppunten verkrijgen:
Free Record Shop
Van Leest
Fame Music Megastore
RAF
Ro Disc
The Movie Store
Alkmaar
Bookers & Strippers
Boterstraat 19
1811 HP Alkmaar
tel 072-5121916
openingsuren : ma 12.00-18.00, di/woe/vrij 8.30-18.00, don 8.30-21.00, zat 8.30-17.00
Amsterdam
American Book Center
Kalverstraat 185
1012 XC Amsterdam
tel 020-6255537
www.abc.nl
Wah Kiu Book Shop
Geldersekade 104
1012 BM Amsterdam
tel 020-6264010
Obelix
Ten Katestraat 26a
1053 CG Amsterdam
tel 020-6855100
CIA/Gojoker
Zeedijk 31a
1012 AP Amsterdam
tel 020-6205078
Henk Lee Comics & Manga\'s Store
Zeedijk 136
1012 BC Amsterdam
tel 020-4213688
e-mail : comics@dds.nl
www.comics.nl
openingstijden : ma-zat 11.00-18.00, don 11.00-21.00, zon 12.00-18.00
Oriental Courier Service Bookshop bv
Ferdinand Bolstr. 333
1072 LH Amsterdam
tel 020-6799238
Vandal Com-X
Rozengracht 31
1016 LR Amsterdam
tel 020-4202144
e-mail : vandal@euronet.nl
www.vandalcomx.com
Arnhem
De Noorman
Koningstraat 43
6811 DH Arnhem
tel 026-4420909
openingsuren : ma/di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-21.00, zat 10.00-17.00
Breda
Franka strip & cadeau-artikelen
Torenstraat 9
4811 XV Breda
tel 076-5214153
Den Haag
Stripboekhandel Walk In
Herengracht 13
2511 EG Den Haag
tel 070-3646336
e-mail :
www.walkin.nl
Haagse Comic Stripshop
Wagenstraat 133
2512 AT Den Haag
tel 070-3634115
e-mail : comicstripshop@stripboekhandel.nl
www.haagsestripshop.nl
openingstijden : di 11.00-18.00, woe 11.00-18.00, don 11.00-21.00, vrij 11.00-18.00, zat 10.00-17.00
Enschede
Wizard
Haverstraatpassage 31
7511 EV Enschede
tel 053-4305743
Haarlem
BeeDee
Anegang 42
Haarlem
tel 023-5310168
e-mail : bee.dee@12move.nl
www.beedee.nl
openingstijden : ma 13.00-17.00, di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-17.30 en 18.30-21.00, zat 10.00-17.00
Leiden
De Leidse Stripshop
Aalmarkt 4
2311 EC Leiden
tel 071-5121802
www.leidsestripshop.nl
openingstijden : ma 13.30-18.00, di/woe/vrij 11.00-18.00, don 11.00-21.00, zat 10.30-17.00
Rotterdam
Donner Boeken
Lijnbaan 150
3012 ER Rotterdam
tel 010 4132070
e-mail : donner@donner.nl
www.donner.nl
openingstijden : ma 11.00-18.00, di-don 09.30-18.00, vrij 09.30-21.00, zat 09.30-17.00, zon 12.00-17.00
Yendor
Korte Hoogstraat 16
3011 GL Rotterdam
tel 010-4331710
openingsuren : ma-don 11.00-17.30, vrij 11.00-21.00, zat 10.00-17.00
Utrecht
Piet Snot Stripspeciaalzaak
Vismarkt 3
3511 KR Utrecht
tel 030-318472
www.pietsnot.nl
openingstijden : ma 13.00-18.00, di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-21.00, zat 10.00-17.00
Websites die ik heb bezocht:
http://www.tapanime.com/info/history.html
http://anime.verzamelgids.nl/
http://www.inanime.com/anime.html
http://www.tapanime.com
http://www2.sdvanime.com/site/
http://www.google.nl
http://anime.pagina.nl
http://anime.startpagina.nl
http://www.mangadvd.nl
http://www.webgenius.be/~kennyv/manga/html/watismanga/index.htm
Logboek
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
26-04-04 4 uur School Internet Zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Informatie verzamelen op Internet, engelse webpagina’s bezocht. Teksten opgeslagen, en die vervolgens vanuit het engels naar het Nederlands vertaald. Vragen opgesteld, Hoofdvraag, Deelvragen. Ik vond het moeilijk om een onderwerp te vinden waaraan je zoveel tijd kan besteden, wat ook interessant is voor jezelf. Maar het is met wel gelukt.
Afspraken:
Antwoord op de Hoofd- en Deel vragen zijn niet van toepassing, want het is een verklarende vraag en daarbij word alles al beantwoord in het sectorwerkstuk zelf.
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
27-04-04 3 uur School Internet Zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Nog meer informatie gezocht, en plaatjes voor het werkstuk. Nog meer vertaalt en alles nog verder uitgewerkt. Maar vooral informatie zoeken, die opslaan zodat ik thuis verder kon werken, omdat wij niet zo vaak op internet mogen omdat wij gewoon telefoon internet hebben en geen kabel.
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
28-04-04 2 uur Thuis Informatie verwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Deelvragen uitwerken, en ze vervolgens gaan beantwoorden, ik heb ze niet allemaal kunnen beantwoorden. Er is buiten internet weinig informatie over dit onderwerp.
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
03-05-04 3 uur Thuis Informatie verwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Informatie verwerken, ik ben gaan rondbellen naar stripwinkels of ze een tijdschrift hadden (Aniway) en dat is het enige Nederlandse Anime/Manga blad in Nederland. Maar overal was het blad er niet meer, alleen in Dordrecht maar die waren vandaag gesloten, dus morgen vragen of ze het niet kunnen opsturen. Stripwinkels gebeld:
Gilles De Geus – Bergen op Zoom
Labyrinth – Breda
Labyrinth – Tilburg
Sjors - Dordrecht
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
04-05-2004 2 uur Thuis Internet Zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Op internet gezocht naar geschikte plaatjes voor in mijn werkstuk of om na te tekenen en erbij te doen. Het is alleen niet zo makkelijk om duidelijke plaatjes te vinden. Gezocht bij google.nl afbeeldingen. Morgen ga ik denk ik naar Dordrecht om dat blad te halen en anders haal ik het in Zwolle, daar ga ik bij een vriendin logeren, eerst bellen of ze het in Zwolle hebben.
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
10-05-2004 3 uur Thuis Computer zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Ik heb op google gezocht naar informatie over anime, werkstukken, voorbeelden enzovoorts alleen kon ik niet veel vinden waar ik wat aan had. Ik had een heleboel winkels afgebeld over een Nederlands Anime Manga blad, toen ben ik naar Dordrecht gegaan om dat blad te halen omdat ze het nergens meer hadden, telt die tijd dat ik ben gaan zoeken en gaan halen ook mee?
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
11-05-2004 3 uur Thuis Computer werk, afwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Ik heb het werkstuk een beetje fleuriger gemaakt, wij thuis hebben geen kleuren printer maar ik heb geregeld dat ik bij Anne mijn werkstuk kan printen, en dat ziet er natuurlijk veel mooier uit. Voorkant in kleur plaatjes in kleur enzovoort.
Afspraken:
Geschiedenis van Anime/Manga, hoe is het ontstaan?
Sinds een niet zo lange tijd ben ik me gaan verdiepen in de manga/anime films en strips. En ik ben verliefd geworden op de tekenstijl uit Japan, ik heb nu al een paar mooie films, series, strips. Maar in Nederland is dit moeilijk te krijgen, want de branche is maar heel klein. Ik wilde een onderwerp hebben waar ik nog niet zo veel over wist maar waar ik graag meer over zou willen weten, maar dan moet de informatie er wel zijn en dat is soms wat moeilijker. Maar mijn grootste bron zal denk ik toch Internet zijn en dan vooral websites in het engels omdat er weinig Nederlandse websites zijn over dit onderwerp.
Deelvragen:
2. Welke verschillende genres zijn er?
3. Waaraan kun je Anime herkennen?
4. Waar is dit te koop?
Waarom deze deelvragen:
Omdat dit typische dingen zijn die bij de hoofdvraag voor komen.
Welke andere vakken gebruik ik:
- Economie (waar zijn de films te koop)
- Engels (engelse websites)
Op welke manier heb ik onderzoek gedaan:
Omdat er heel weinig te vinden is in winkels en bibliotheken, niks eigenlijk, heb ik alleen Internet als bron om informatie te vinden. Dus ik heb een zoekmachine gepakt en daar een onderwerp ingetypt, engels of Nederlands. Maar er zijn ook maar weinig Nederlandse sites, en je moet ze dan maar net kunnen vinden.
Voor 1900
Het eerste Japanse stripverhaal dateert uit de 12de eeuw. Het is een getekend sprookje over dieren, op een rol papier van ongeveer 25 meter. Deze rollen zijn een voorbeeld van de oudste Japanse stripverhalen die bewaard gebleven zijn. De Chojugiga of ‘dierenrollen’ (letterlijk: humoristische beelden van vogels en andere dieren) vinden hun oorsprong in China, maar de Japanners hebben er hun karakteristiek gevoel van humor aan toegevoegd. In het midden van de 17 de eeuw, zijn de Zenga, dit zijn religieuze beelden, het neusje van de zalm. Deze ‘zen illustraties’ gebruiken de humor om de mentale toestand te versterken. Het boeddhisme legt de nadruk op het belang van het bevrijden van de exterieure geest van het volk. Deze ‘zen illustraties’ zijn ontstaan, omdat zen zich opent via humor. De eenvoudigheid van de afbeeldingen karakteriseert de Japanse kunst. De eenvoudige lijnen, getekend met een flexibel penseel, laten toe om vormen te creëren zonder schaduw of kleur. Het volk ziet deze tekeningen amper, omdat deze dierenrollen en de zen illustraties bijna allemaal in handen van de geestelijken, de adel en grote militaire families zijn. Anderzijds, worden de Otsu-e, de Otsu afbeeldingen, beschouwd als de kunst van het volk. Deze afbeeldingen trekken echt alles in het belachelijke en werden dichtbij de stad Otsu verkocht.
In het midden van de 19 de eeuw, creëert Japan een rijke en grote traditie van ontspanning. De oudere vormen van kunst zijn verdwenen, maar blijven wel een belangrijke bron van inspiratie voor de tekenaars van de stripverhalen. Gedurende de 19de eeuw is Japan beïnvloed door het Westen. De Engelsman Charles Wirgman en de Franse Georges Bigot waren heel belangrijk voor de ontwikkeling van de Japanse tekenkunst. Hoewel het niet de beste tekenaars waren, hebben zij de Japanners in contact gebracht met de Europese stripverhalen, waardoor de Japanse tekenaars leerden tekenen met perspectief, anatomie en schaduw. Groot-Brittannië en Frankrijk exporteren onder andere hun politieke en sociale tradities naar Japan. De Japanners hebben van de Europeanen bepaalde technieken overgenomen, zoals de tekstballonnen en de mogelijkheid om tekeningen op elkaar te laten volgen. Door ook de nieuwe drukwerktechnieken over te nemen, zoals bijvoorbeeld de koperen plaat, de zinken gravure en de lithografie, werd de Japanse pres en zo ook de stripverhalen toegankelijk voor heel het volk. Zoals in het Westen, vermenigvuldigden de publicaties van de humoristische tijdschriften en kranten. De meeste Japanse artiesten verwisselden hun penseel met een pen. Tegen het einde van de 19de eeuw, vonden meer en meer Japanse tekenaars hun inspiratie in Amerika.
1900 - 1959
Manga is pas in de loop van de 20ste eeuw echt populair geworden in Japan. In 1902 verscheen het eerste Japanse stripverhaal, waar steeds dezelfde personages in voorkwamen en die dus steeds opnieuw wederkeerden. De auteur van deze stripverhalen is Rakuten Kitazawa. Oorspronkelijk was het stripverhaal een gekleurd supplement bij de zondagskrant. Het duurde wel even voor de Japanse kranten de waarden van zo’n stripverhaal juist konden inschatten. In de jaren 20 werden de stripverhalen ook geïntroduceerd voor kinderen, wat een enorm positief effect had op hun populariteit. Ondertussen werden de stripverhalen ook opgenomen in maandelijkse tijdschriften, zoals bijvoorbeeld Shonen Club, en verschenen er ook al hele albums.
Na de Tweede Wereldoorlog, steeg de vraag naar deze stripverhalen zo sterk en dit door de invloed van Amerikaanse stripverhalen en de steeds groeiende ontspanningsmarkt. Hier ligt dan ook het ontstaan van de Kami-Shibai of ‘het spel op papier’, dit zijn verhalen die op straat verteld worden door middel van zelfgetekende beelden. De vertellers reisden van stad naar stad en vertelden hun verhaaltjes aan kinderen. Wanneer de kinderen snoepjes kochten, kregen ze er gratis een verhaaltje bij. Vele ondernemingen namen tekenaars in dienst, om deze historische beelden te maken. Toen televisie in de jaren ’50 de plaats innam van deze spelen op papier, werden de meeste tekenaars van die historische beelden, striptekenaars.
Gedurende de jaren ’50, ontstaat er ook het fenomeen ‘betalende bibliotheken’ waar de kinderen manga’s kunnen uitlenen voor enkele yen. De auteur Osamu Tezuka speelt een niet onbeduidende rol in het ontstaan van de ‘Manga Boom’ na de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt aanzien als de ‘God van Manga’. Andere auteurs in de jaren ’50, nemen een voorbeeld aan Tezuka en nemen de stijl van de ‘God van Manga’ over. Ook al is de Manga een groot succes, toch worden de auteurs ervan onderbetaald en ondergewaardeerd. Manga wordt gezien als een vrijetijdsbesteding voor het gewone volk en er wordt geen enkele artistieke waarde aan gegeven, buiten het werk van Tezuka.
In het midden van de jaren ’60, wordt duidelijk dat de bibliotheken een passerend fenomeen zijn, en dus niets meer zijn dan een fase in de evolutie van Manga. Gedurende de jaren ’60, kent Japan een forse groei in haar economie, waardoor er meer geld kan uitgegeven worden. Zo wordt Tokio het uitgeverscentrum van Manga. De Manga stripverhalen verschenen, in plaats van maandelijks zoals ervoor, elke week. De Japanners verkiezen manga’s te kopen in plaats van hem te gaan lenen. De stripverhaalcultuur wordt enorm gecommercialiseerd en Manga wordt enorm populair. Maar er zijn natuurlijk ook tegenkantingen. Vele volwassenen vrezen dat de Japanse samenleving meer en meer analfabeet wordt. En ook in westerse landen, zijn er verschillende Manga’s verboden omwille van de sensatie die erin beschreven wordt. Pas in de jaren ’80 kan er gesproken worden van een succes van Manga in Amerika en Europa. Maar die populariteit is nog vrij beperkt. Manga’s worden alleen verkocht in gespecialiseerde winkels. Maar de komst van de film Akira brengt hier een enorme verandering in. Dankzij deze film wordt Manga ineens aanzien als iets heel ‘cool’.
Vandaag de dag is het onmogelijk om de Manga-industrie los te koppelen met die van de tekenfilm. Omdat het maken van tekenfilms vrij duur is, worden de stripverhalen steeds eerst gemaakt. Maar ook al zijn die stripverhalen zo succesvol in Japan, toch bekritiseren de westerse landen de Japanse stripverhalen. Deze kritiek is niet volledig ongegrond, daar in vele manga’s het verhaal draait rond geweld en seks. Maar men mag natuurlijk niet vergeten dat het deze onderwerpen net zijn, die de Manga zo succesvol maken, het zijn zeer commerciële overtuigingstechnieken. Dus wordt Manga ook hier in Europa verkocht. Maar de series die hier te verkrijgen zijn, zijn niet echt representatief voor de kwaliteit van de hele reeks van manga’s die in Japan te verkrijgen zijn. Doordat Europa alleen maar de Manga’s verkoopt die vertaald zijn, ontstaat er een slecht imago rond manga.
De Japanse stripverhalen hebben in de wereld geen gelijke. De lezers van mangastrips, worden reeds op hele jonge leeftijd met Manga geconfronteerd en blijven deze lezen, tot ze volwassen zijn. De populariteit van deze Japanse strips stijgt nu nog voortdurend. In het midden van de jaren ’80, bestond 40% van de Japanse stripverhalen uit manga’s.
1980 - nu
Gedurende de jaren ’80, daalt de verkoop van de prepublicaties zoals bijvoorbeeld Shonen Jump merkbaar. Enkele grote series zoals Dragon Ball en City Hunter geven er ongeveer op hetzelfde tijdstip de brui aan en de andere series die voor de aflossing moesten zorgen, laten de lezers op hun honger zitten. Het publiek wacht op een nieuwe revolutie met betrekking tot het tekenen, zoals het geval was tijdens de technische revolutie van Tezuka, en ook onder andere met Blackjack gedurende de jaren ’60 en met Otomo, de bezieler van Akira, tijdens de jaren ’80. En samen met al deze problemen was er ook nog een Aziatische crisis. Voor het eerst in de geschiedenis, werd Japan geconfronteerd met werkloosheid. Ook was er corruptie in de hogere politieke sferen. De aanpassing aan al deze veranderingen kan gezien worden als één van de oorzaken van de daling van de verkoop van Japanse stripverhalen.
Manga is dus volledig hersteld van de crisis en er worden opnieuw verlengde series door het grote publiek gekocht. De sector kijkt al naar de nieuwere technieken en hoe deze kunnen toegepast worden bij het maken van de Manga strips, om dit zo een product van zijn tijd te maken. In 2001, is Japan het eerste land waar de mobiele telefoons van de derde generatie op de markt komen. Hierdoor is het mogelijk uit te wijken naar het Internet en dit vermeerdert ook de verschillende mogelijkheden van de apparaten, die geadoreerd worden door de Japanners. Het is nu voor de uitgevers mogelijk om abonnementen uit te vaardigen, waardoor de lezers onmiddellijk hun Shounen Jump rechtstreeks op hun draagbaar toestel verkrijgen. Natuurlijk is dit een project dat op lange termijn uitgewerkt zal worden, het is niet mogelijk om in enkele maanden de dagelijkse gewoonten van een heel land te veranderen; Maar het is wel zo dat Manga helemaal klaar was om het volgende millennium in te gaan!
“De Walt Disney van Japan” zo wordt hij genoemd de man die is begonnen met de anime strip tekenen “Osamu Tezuka“, hij was een legende uit zijn eigen tijd. Zo zullen ze hem denk ik voor altijd blijven noemen. Osamu Tezuka is geboren in 1926 in Osaka, Japan, hij was de zoon van een dokter. Volgens Osamu is het zo begonnen “ Mijn carrière als animatie tekenaar begon toen ik ongeveer 4 jaar was, tekende ik een plaatje van popeye na. Mijn huis lag vol met stripfiguren toen ik een school jongen was. Wij hadden de mogelijkheid om verschillende films te zin, van Mickey mouse, Felix the cat, Chaplin en Oswald Rabbit in huis. Toen ik in de derde klas van de lagere school zat, tekende ik stripfiguurtje in mijn kladblok, maar de leraar pakte mijn kladblok altijd af. Later hoe dan ook heeft hij ze teruggegeven en mij geprezen omdat ik zo mooi had getekend………” Hij werd sterk beïnvloed door Walt Disney en specifiek Mac Fleischer cartoons in die periode. In de vroege 1930 kwam Max Fleischer met cartoons die grote ronde hoofden had en grote expressieve ogen. Toen hij medicijnen studeerde, op deze manier stapte hij in de voetsporen van zijn vader, tussendoor maakte hij een paar manga strips geheten: Tetsuwan Atom (Mighty Atom) het verhaal gaat over een robot gemaakt door een man van wie zijn zoon was overleden, net als zij Pinokkio, en de robot wilde heel graag menselijk zijn. Zijn tekenstijl was helemaal gevormd, de karakters waren aantrekkelijk getekend, het verhaal was goed geschreven, en rijk aan onderliggende betekenissen, verraad, en veel gevaar voor de kleine robot. Tetsuwan Atom was een voltreffer, en zorgde ervoor dat de manga (2D in plaats van 3D zoals bij de anime) herboren werd. Hiervoor werden de strips weinig tot niet gelezen, maar nu gingen steeds meer mensen de strips lezen. In 1957 was Toei Animation de grootste Film producent in Japan, met als doel animatie films te produceren. Tezuka, die toen heel populair was in zijn eigen stad, was gecontracteerd voor hen eerste film van normale lengte, Monkey King. De film werd een groot succes in heel Japan. De film was slecht beoordeeld door Amerika omdat hij slecht vertaald was. Een jaar nadat Toei Animation zijn deuren had geopend, werd Osamu Dr. Tezuka, toen kreeg hij een Doctoraat in de menselijke anatomie in 1958. in 1962 kreeg hij een contract bij Toei, en hij zette zijn eigen bedrijf op, Mushi Productions, die op het eerste gezicht lijkt op een stap die hem brengt in een directe concurrentie strijd met zijn vorige werknemer. Maar dat was niet zo, Dr. Tezuka zag de snelle ontwikkeling van de technologie van de televisie als zijn toekomst. Hij wil meer mensen bereiken door films/series uit te gaan zenden op de zwart/wit televisie die iedereen heeft, want veel mensen kun het niet betalen om naar de bioscoop te gaan. Hij besliste ook dat wat hij ging maken voor de TV gebaseerd moest zijn op zijn eerste strip verhaal die heel goed verkocht, Tetsuwan Atom. Na een promotie tot dokter in medicijnen stichtte Tezuka een productiefirma Mushi Production AG, dat later omgedoopt werd tot Tezuka Productions. Tezuka was een bezige bij, bewijzen hiervan zijn de maar liefst 150.000 strippagina\'s die hij getekend heeft, 400 uitgegeven boeken en zeker 60 animatiefilms. Osamu Tezuka stierf in 1989 aan de gevolgen van kanker. Maar zelfs in het ziekenhuis bleef hij bezig met manga\'s. Velen noemen Tezuka dan niet voor niets \'Manga no kamisama\' (de god van manga).
- The Three-eyed One Comes Here (1947)
- Metropolis (1949)
- Jungle Taitei (Le Roi Leo) (1950)
- Next World (1951)
- Tetsuwan Atom (Astroboy) (1952)
- Princess Knight (1953)
- The Vampires (1966)
- Hi No Tori (Phoenix) (1967)
- Dororo (1967)
- The Crater (1969)
- Blue Triton (1969)
- Marvelous Melmo (MaMar-chan) (1971)
- Black Jack (1973)
- Bouddha (1972)
- Unico (1976)
- Don Dracula (1979)
- Rainbow Parakeet (1981)
- The Story of Three Adolf (1983)
In 1834 publiceerde Katsuhika Hokusaï zijn Hokusaï manga, een reeks karikaturale mannenportretten.
De Japanse televisie zendt 45 nieuwe anime-afleveringen per week uit.
Riyoko Ikeda heeft de Russische Revolutie verstript onder de titel Orufeusu no Mado. Aantal bladzijden: 3.000.
Beginnende tekenaars verdienen ca. 4000 yen per pagina (f 62.40), gevestigde tekenaars het tienvoudige.
Japan telt ruim 80 stripuitgevers, waarvan Kodansha de grootste is.
Van het jongerenblad Shônen Jump worden wekelijks 4.500.000 exemplaren verkocht.
Osamu Tezuka, de peetvader van de manga, heeft in dertig jaar tijd 150.000 bladzijden volgetekend.
Takayaki Matsutani tekende 500 pagina\'s per maand.
De dikste manga die ik in Japan gezien heb, telde 1040 pagina\'s en kostte 560 yen (f 8,70).
Kodansha heeft uitgerekend dat de Japanse lezer een strip van 320 pagina\'s in 20 minuten leest (3.75 seconden per bladzijde).
Jammer genoeg zijn we hier in de Westerse wereld gewend om op een simpele manier naar animatie te kijken, iets om ons te vermaken, niet iets om echt serieus te nemen. Dat is ook waarom we het niet gewend zijn na te denken als we een strip lezen of een tekenfilm kijken. We nemen maar aan dat die tekeningetjes toch alleen maar iets grappigs doen om ons te vermaken en niets meer. In Azië, vooral Japan is animatie een net zo belangrijk medium als literatuur of film.
Anime (spreek je uit als ah-ni-mee) is Japanse animatie. Anime is een Japans leenwoord van het engelse woord Animation. In Japan gebruiken ze het woord om alle vormen van animatie te beschrijven of het nou Disney, Looney Toons of hun eigen animatie is. De westerse fans gebruiken het woord alleen om Japanse animatie aan te geven. Het echte woord hebben ze uit het Frans voor animatie. Japanse animatie is te herkennen aan de stijl of aan de kwaliteit. In tegenstelling tot de Amerikaanse animatie, niet alle anime is bedoeld voor kleine kinderen, jongeren. Onderwerpen in de anime gaan van obsceen tot heel erg lief en schattig, dit komt omdat de wetten over de censuur in elke stad weer anders zijn. Anime in relatie met manga, is manga het komische strip gedeelte. Het woord manga was gevonden door Hokusai in 1815, dat als je manga vertaalt het betekent “irresponsible pictures” (ontoerekenbare plaatjes).
Shounen
Jongen is het Nederlandse woord voor shounen. Shounen anime en manga richt zich dan ook op wat de jongens willen. En dat is natuurlijk voornamelijk actie, maar ook thrillers, komedie en science fiction. Er zijn ook genres die bijna altijd met shounen worden geassocieerd, zoals mecha, het genre met een grote rol voor robots en andere mechanische dingen. De hoofdrol in shounen series wordt meestal bezet door een echte held: een persoon die elke jongen wel wilt zijn en die als een soort van voorbeeld dient. Dat is dan ook een kenmerk van shounen series. Een ander kenmerk van deze series is dat er vaak ecchi in voorkomt. Hoewel het genre op jongens gericht is, wil dit niet zeggen dat het niet geschikt is voor meisjes om naar te kijken. Een aantal voorbeelden van typische shounen series zijn: Rurouni Kenshin, Gundam Wing en Neon Genesis Evangelion.
Shoujo
En tegenover shounen staat natuurlijk shoujo: het genre dat zich richt op meisjes. Dat betekent dus: liefde, liefde en nog eens liefde! Maar dat is natuurlijk niet het enige wat er in shoujo series voorkomt. Het mahou shoujo genre over doodgewone meisjes die op een dag magische krachten blijken te bezitten en die moeten gebruiken om de wereld te redden is namelijk ook een belangrijk deel in het shoujo genre. Verder draaien de verhalen in dit genre meestal om het dagelijkse leven, waar dan natuurlijk iets abnormaals gebeurt. Omdat doodgewone meisjes of jongens de hoofdrollen spelen, kun je, je goed identificeren met hen. Daarom zijn het vaak de shoujo series die je echt raken. Daardoor is shoujo dan ook erg populair: ongeveer een derde van alle series valt in dit genre. Maar het is niet alleen populair om de inhoud van de series, ook de vormgeving van de series is erg aantrekkelijk. Vaak is het erg schattig getekend, met veel kleuren en schitterende ogen. Shoujo wordt trouwens ook vaak geapprecieerd door jongens; vaker dan shounen door meiden wordt gelezen of bekeken. Een aantal voorbeelden van shoujo series zijn: Cardcaptor Sakura, Weiss Kreuz en Marmalade Boy.
Kodomo
Aan de kinderen van 6 tot 11 jaar is natuurlijk ook gedacht, en er is een nieuwe genre ontstaan: kodomo. De kodomo series zijn dus gericht op kinderen en daarom ook nogal kinderachtig. Dus zonder ingewikkelde verhaallijnen, complexe karakterontwikkelingen en bloederig geweld, maar met de nodige levenslessen. Het moet natuurlijk wel leerzaam blijven! Trouwens, de series waarmee wij het meeste in aanmerking komen hier in Nederland bestaan voor het merendeel uit kodomo. Kijk maar naar alle anime op zenders als Foxkids en Yor kiddin: Digimon, Pokemon, Hamtaro, Shinzo, Beyblade etcetera….
En dan zijn er nog de series voor de volwassen man (nu ja eigenlijk voor mannen op studentenleeftijd): het genre seinen bevat deze. De series in dit genre zijn vaak wat sensueler, psychologischer en/of gewelddadiger dan de shounen series en zijn daarom dus ook voor een volwassener publiek bestemd. Seinen series zijn ook meestal minder gefocust op de actie, en meer op het plot. Om deze reden wordt seinen soms door de war gehaald met shoujo, omdat karakter ontwikkelingen en diepgang van het verhaal daar ook een grote rol spelen. Seinen is echter veel realistischer en draait bovendien niet om idealistische relaties, zoals dat wel zo in shoujo is. Verder valt een deel van de seinen series ook wel onder hentai, vanwege het seksuele aspect.
Josei
Josei? Ja, josei! Dat is het genre dat zich richt op volwassen vrouwen. Net zoals bij seinen, zijn veel van deze series ook echt “volwassen” en is de humor volwassener, de verhaallijnen ingewikkelder en komt er meer seks in voor. Veel van de josei series kunnen dan ook worden ondergebracht bij hentai.
Shounen-ai
Dit genre draait om de liefde die plaats vindt tussen jongens. Net zoals bij shoujo-ai gaat het om de meer romantische kant van deze liefde. Dat tegenover yuri en yaoi die de seksuele kant van de liefde omvatten. Strelingen en zoenen horen nog wel bij het shounen-ai genre maar als er meer gebeurt, dan hoort de serie toch echt in het yaoi genre. Shounen-ai is een deel van het shounen genre, en is dus eigenlijk voor jongens bedoeld.
Liefde tussen vrouwen speelt de hoofdrol in het shoujo-ai genre. De scheidingslijn tussen shoujo-ai en yuri is nogal vaag, maar in shoujo-ai bevinden zich vooral series die zich focussen op de romantiek die te pas komt bij de liefde tussen vrouwen. Het is dus ook veel softer dan het seksuele yuri. Shoujo-ai kan worden ingedeeld bij het shoujo genre. De term shoujo-ai is vrij nieuw, hoewel het fenomeen zelf al vrij oud is. Oniisama E is namelijk een van de eerste shoujo-ai manga series en deze serie is niet echt nieuw meer. De term shoujo-ai wordt trouwens niet gebruikt in Japan, maar alleen door westerse anime en manga geïnteresseerden.
Yaoi
Yaoi is de term voor het genre over de liefde tussen (homoseksuele) mannen. Het gaat hier echter om de meer seksuele kant van deze liefde en dus niet zo zeer om het romantische. Het genre past in het shoujo of yosei gedeelte, omdat het natuurlijk voor meiden en vrouwen bestemd is.
Yuri
Yuri is de naam voor het genre series dat over liefde tussen vrouwen gaat. Shoujo-ai en yuri worden nog al eens door elkaar gehaald, en dat is eigenlijk wel logisch, want ze zijn ook bijna hetzelfde. Met yuri wordt echter de meer seksuele kant van deze liefde tussen vrouwen bedoeld. Het genre wordt meestal getekend door en voor mannen en past dus het beste in de shounen en seinen gedeeltes. Omdat yuri ook vaak pornografisch is, zou het ook niet mis staan in de hentai sectie.
Dit is eigenlijk niet echt een genre, maar meer een verschijnsel dat in andere genres voorkomt. In ecchi series zijn veel toespelingen naar seks, maar dan op een onschuldige manier. Je moet dan denken aan opwaaiende rokjes en dergelijke. Het woord is afkomstig van het woord “hentai” : het is alleen de “H” daarvan en die spreek je in het Japans uit als “ecchi”. Ecchi is echter duizendmaal onschuldiger dan hentai.
Hentai
Een van de eerste woorden waarmee een persoon die onbekend is met de wereld van anime en manga zal komen aanzetten wanneer hij of zij manga of anime hoort is waarschijnlijk hentai. Ja, het woord voor het pornografische gedeelte van de anime en manga series is vrij bekend. Het nadeel hiervan is dat sommige mensen alle anime en manga associëren met hentai, terwijl het maar een klein onderdeel is van alle genres… Hentai betekend letterlijk in Japans “pervers”, en heeft dan ook een erg negatieve betekenis daar. Het is niet echt een woord dat je zomaar op straat wenst te gebruiken: het wordt daar trouwens niet gebruikt als aanduiding van het genre hentai. Men is begonnen met het tekenen van pornografische tekenfilms en strips, omdat echte pornografie door de wet verboden is in Japan. Hentai komt in meerdere vormen: in anime en manga, maar ook op het Internet. Je bent vast wel eens per ongeluk in een hentai plaatjes galerij beland. Ook doujinshi is een term die in samenhang met hentai genoemd kan worden. Dat zijn namelijk de door de fans zelfgetekende manga series en die zijn vaak hentai. Maar lang niet allen hoor!! Je hebt ook nog een lichtere vorm van hentai, ecchi, en een zwaardere vorm van hentai, sukebe.
Sukebe
Ook bij dit genre heb je weer te maken met scheidingslijnen. Wat is nu hentai en wat is sukebe?? Met sukebe wordt dus de nog ergere en explicietere pornografie dan hentai bedoeld. Alhoewel hentai dus al redelijk erg is, is sukebe dus nog erger. Denk aan verkrachtingen door monsters en tentakel seks. Als je het mij vraagt, kun je dit genre dus beter mijden! Letterlijk betekent het trouwens: obsceen, vies.
De mond is als die gewoon dicht is heel klein, kleiner dan in verhouding, maar zodra ze boos wordt en gaat gillen, kan de mond ineens gigantisch groot worden. Dat is ook dus uit verhouding
De benen van een Manga meisje zijn altijd veel te lang dan eigenlijk in verhouding zou moeten zijn. Het zijn altijd lange dunne benen, dat zullen ze wel mooi vinden in Japan. Ik denk dat veel van deze kenmerken het schoonheidsbeeld idealiseert van de Japanners.
De Neus bij de manga meisje zijn heel klein en zitten laag net boven de mond. Het hele gezicht is dus eigenlijk uit verhouding vergeleken met een gewoon mensen gezicht.
Het haar van de manga meisjes is vaak of heel lang of heel kort, ja of er tussenin, maar vaak heel lang. Je hebt veel verschillende stijlen voor het haar, gewoon mooi naast het meisje hangend, of strak in hoeken en punten, en het staat alle kanten op.
Boven: los en het valt natuurlijk, veel natuurlijkere kleur.
Rechts: Strak haar dat alle kanten op staan, en ook hele felle en duidelijke kleuren.
Stripwinkels (Stripboeken, Tijdschriften)
Manga DVD\'s kun je bij de onderstaande verkooppunten verkrijgen:
Free Record Shop
Van Leest
Fame Music Megastore
RAF
Ro Disc
The Movie Store
Alkmaar
Bookers & Strippers
Boterstraat 19
tel 072-5121916
openingsuren : ma 12.00-18.00, di/woe/vrij 8.30-18.00, don 8.30-21.00, zat 8.30-17.00
Amsterdam
American Book Center
Kalverstraat 185
1012 XC Amsterdam
tel 020-6255537
www.abc.nl
Wah Kiu Book Shop
Geldersekade 104
1012 BM Amsterdam
tel 020-6264010
Obelix
Ten Katestraat 26a
1053 CG Amsterdam
tel 020-6855100
CIA/Gojoker
Zeedijk 31a
1012 AP Amsterdam
tel 020-6205078
Henk Lee Comics & Manga\'s Store
Zeedijk 136
1012 BC Amsterdam
tel 020-4213688
e-mail : comics@dds.nl
www.comics.nl
openingstijden : ma-zat 11.00-18.00, don 11.00-21.00, zon 12.00-18.00
Oriental Courier Service Bookshop bv
1072 LH Amsterdam
tel 020-6799238
Vandal Com-X
Rozengracht 31
1016 LR Amsterdam
tel 020-4202144
e-mail : vandal@euronet.nl
www.vandalcomx.com
Arnhem
De Noorman
Koningstraat 43
6811 DH Arnhem
tel 026-4420909
openingsuren : ma/di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-21.00, zat 10.00-17.00
Breda
Franka strip & cadeau-artikelen
Torenstraat 9
4811 XV Breda
tel 076-5214153
Den Haag
Stripboekhandel Walk In
Herengracht 13
2511 EG Den Haag
tel 070-3646336
e-mail :
www.walkin.nl
Haagse Comic Stripshop
2512 AT Den Haag
tel 070-3634115
e-mail : comicstripshop@stripboekhandel.nl
www.haagsestripshop.nl
openingstijden : di 11.00-18.00, woe 11.00-18.00, don 11.00-21.00, vrij 11.00-18.00, zat 10.00-17.00
Enschede
Wizard
Haverstraatpassage 31
7511 EV Enschede
tel 053-4305743
Haarlem
BeeDee
Anegang 42
Haarlem
tel 023-5310168
e-mail : bee.dee@12move.nl
www.beedee.nl
openingstijden : ma 13.00-17.00, di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-17.30 en 18.30-21.00, zat 10.00-17.00
Leiden
Aalmarkt 4
2311 EC Leiden
tel 071-5121802
www.leidsestripshop.nl
openingstijden : ma 13.30-18.00, di/woe/vrij 11.00-18.00, don 11.00-21.00, zat 10.30-17.00
Rotterdam
Donner Boeken
Lijnbaan 150
3012 ER Rotterdam
tel 010 4132070
e-mail : donner@donner.nl
www.donner.nl
openingstijden : ma 11.00-18.00, di-don 09.30-18.00, vrij 09.30-21.00, zat 09.30-17.00, zon 12.00-17.00
Yendor
Korte Hoogstraat 16
3011 GL Rotterdam
openingsuren : ma-don 11.00-17.30, vrij 11.00-21.00, zat 10.00-17.00
Utrecht
Piet Snot Stripspeciaalzaak
Vismarkt 3
3511 KR Utrecht
tel 030-318472
www.pietsnot.nl
openingstijden : ma 13.00-18.00, di/woe/vrij 10.00-18.00, don 10.00-21.00, zat 10.00-17.00
Websites die ik heb bezocht:
http://www.tapanime.com/info/history.html
http://anime.verzamelgids.nl/
http://www.inanime.com/anime.html
http://www.tapanime.com
http://www2.sdvanime.com/site/
http://www.google.nl
http://anime.pagina.nl
http://anime.startpagina.nl
http://www.mangadvd.nl
http://www.webgenius.be/~kennyv/manga/html/watismanga/index.htm
Logboek
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
Aantekeningen: Opmerkingen:
Informatie verzamelen op Internet, engelse webpagina’s bezocht. Teksten opgeslagen, en die vervolgens vanuit het engels naar het Nederlands vertaald. Vragen opgesteld, Hoofdvraag, Deelvragen. Ik vond het moeilijk om een onderwerp te vinden waaraan je zoveel tijd kan besteden, wat ook interessant is voor jezelf. Maar het is met wel gelukt.
Afspraken:
Antwoord op de Hoofd- en Deel vragen zijn niet van toepassing, want het is een verklarende vraag en daarbij word alles al beantwoord in het sectorwerkstuk zelf.
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
27-04-04 3 uur School Internet Zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Nog meer informatie gezocht, en plaatjes voor het werkstuk. Nog meer vertaalt en alles nog verder uitgewerkt. Maar vooral informatie zoeken, die opslaan zodat ik thuis verder kon werken, omdat wij niet zo vaak op internet mogen omdat wij gewoon telefoon internet hebben en geen kabel.
Afspraken:
28-04-04 2 uur Thuis Informatie verwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Deelvragen uitwerken, en ze vervolgens gaan beantwoorden, ik heb ze niet allemaal kunnen beantwoorden. Er is buiten internet weinig informatie over dit onderwerp.
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
03-05-04 3 uur Thuis Informatie verwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Informatie verwerken, ik ben gaan rondbellen naar stripwinkels of ze een tijdschrift hadden (Aniway) en dat is het enige Nederlandse Anime/Manga blad in Nederland. Maar overal was het blad er niet meer, alleen in Dordrecht maar die waren vandaag gesloten, dus morgen vragen of ze het niet kunnen opsturen. Stripwinkels gebeld:
Gilles De Geus – Bergen op Zoom
Labyrinth – Tilburg
Sjors - Dordrecht
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
04-05-2004 2 uur Thuis Internet Zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Op internet gezocht naar geschikte plaatjes voor in mijn werkstuk of om na te tekenen en erbij te doen. Het is alleen niet zo makkelijk om duidelijke plaatjes te vinden. Gezocht bij google.nl afbeeldingen. Morgen ga ik denk ik naar Dordrecht om dat blad te halen en anders haal ik het in Zwolle, daar ga ik bij een vriendin logeren, eerst bellen of ze het in Zwolle hebben.
Afspraken:
10-05-2004 3 uur Thuis Computer zoeken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Ik heb op google gezocht naar informatie over anime, werkstukken, voorbeelden enzovoorts alleen kon ik niet veel vinden waar ik wat aan had. Ik had een heleboel winkels afgebeld over een Nederlands Anime Manga blad, toen ben ik naar Dordrecht gegaan om dat blad te halen omdat ze het nergens meer hadden, telt die tijd dat ik ben gaan zoeken en gaan halen ook mee?
Afspraken:
Datum: Tijdsduur: Plaats: Verrichte werkzaamheden:
11-05-2004 3 uur Thuis Computer werk, afwerken
Aantekeningen: Opmerkingen:
Ik heb het werkstuk een beetje fleuriger gemaakt, wij thuis hebben geen kleuren printer maar ik heb geregeld dat ik bij Anne mijn werkstuk kan printen, en dat ziet er natuurlijk veel mooier uit. Voorkant in kleur plaatjes in kleur enzovoort.
Afspraken:
REACTIES
1 seconde geleden
M.
M.
er zitten spellings fouten in. en sommige zinnen zijn ook verkert opgezet. dan moet de tekst worden omgedraait.
maar voorde rset klopt de info volgens mij wel.
17 jaar geleden
AntwoordenR.
R.
goed werk
13 jaar geleden
Antwoorden