Als afgestudeerde arts in 1935 wordt hij door de regering van Arturo Alessandri Palma naar Caldera, een klein dorp in het binnenland gestuurd.
In 1937 neemt hij zitting in het kabinet van de radicaal Pedro Aguirre Cerda, van het Volksfront. Op dertigjarige leeftijd bekleedt hij de functie van Minister van Volksgezondheid. Het volk noemt hem de ‘minister van de armen.’
Het lukt hem een reeks sociale wetten in te voeren ten gunste van de arbeiders, zoals bijvoorbeeld de arbeidsongevallen verzekering.
Hij organiseert de eerste nationale woningtentoonstelling met het doel het hele land te tonen hoe belangrijk dit probleem is en hoe noodzakelijk het is gezamenlijk tot een totale oplossing te komen. Dat zelfde jaar treedt hij in het huwelijk met Hortensia Bussi.
In 1939 overwon in Chili de politieke combinatie die de naam:” Het Volksfront “ droeg, met een politiek programma dat samen te vatten was in 3 punten: Brood, Onderdak en Kleding.
“Aguirre Cerda” was lid van de Radicale Partij, een partij die toen de middenklasse representeerde en die een ontwikkelingspolitiek op economisch gebied voorstond.
Hij behaalde de overwinning met steun van de linkse partijen en op grond van een volstrekt antifascistische 5 politiek op internationaal (Europees) gebied.
In november 1940 werd Allende gekozen tot Algemeen Secretaris van zijn Partij en trad hij af als minister.
Binnen zijn organisatie was Allende bezig de voorwaarden te scheppen die hem later in staat zouden stellen een historische strijd te voeren ten gunste van het volk.
In oktober 1943 reist Allende naar de VS om de jaarlijkse bijeenkomst van de Amerikaanse Volksgezondheid bij te wonen.
Allende geeft daar harde kritiek op het imperialisme 6, dat hij verantwoordelijk stelt voor de honger, de werkeloosheid en de sociale onrechtvaardigheid in Latijns-Amerika. Zijn toespraken brengen een golf van discussie op gang en het imperialisme besluit hem in de gaten te houden.
1952 : het zaad van de revolutie.
De eerste verkiezingscampagne van Salvador Allende in 1952 is van historische betekenis voor de revolutionaire strijd van het Chileense volk.
Aangezien rechts zeker is van de overwinning, begint ze een campagne om het volk aan te sporen niet te kiezen voor een kandidaat die geen kans heeft en bij voorbaat al heeft verloren, hiermee doelend op Allende.
Maar de redevoeringen van de kandidaat van het Volksfront blijven het geweten van de mensen wakker schudden...
De politiek tegenstanders van Allende zijn Enrique Alfonso, officiële kandidaat van de regering, Arturo Matte, kandidaat van de rechtse partij en de onafhankelijke Carlos Ibañez, die door een deel van de Socialistische partij werd gesteund.
De traditionele rechtse partij, begint, zoals gewoonlijk, met geld het geweten van de zwakken om te kopen. Zij maakt daarbij misbruik van armoede en onwetendheid: iedereen krijgt de helft van een bankbiljet; hij die op de dag van de verkiezingen kan bewijzen dat hij zijn stem heeft uitgebracht, krijgt de andere helft.
Langzamerhand maar zeker zaait Allende het zaad van de revolutie, in ieder dorp, in ieder gehucht, door het houden van lange gesprekken met arbeiders in de meest afgelegen gebieden van het land. Hij probeerde de landarbeiders zelfbewust te maken en ze ertoe te brengen in opstand te komen en te strijden voor meer rechtvaardigheid.
In die tijd werkten de boeren van zonsopgang tot zonsondergang, ook op zondag en de bazen beschouwden hen als deel van hun bezit.
Soms kreeg Allende te maken met particuliere politie van de grootgrondbezitters die de
opdracht hadden gekregen hem niet op het landgoed toe te laten.
Hij dient een wetsontwerp tot nationalisatie van het koper in, maar het wordt door het parlement verworpen.
Hij begint zijn lange weg naar het presidentschap van de republiek als kandidaat van de Socialistische Partij. Hij wordt verslagen door generaal Carlos Ibañez.
Allende heeft 3 maal ( 1952, 1964, 1970 ) deel genomen aan het presidentschap en pas in 1970 is hij benoemd tot president door de Unidad Popular(UP).
Op 4 september 1970 krijgt hij voor de eerste keer de meeste stemmen .
Op vreedzame wijze slaat Chili de weg naar het socialisme in.
Op 24 oktober 1970 wordt hij door het congres gekozen tot president van de republiek.
Op 11 September 1973 wordt hij bij een bloedige militaire staatsgreep vermoord.
Hoofdstuk 2
§ 1 : Hoe zag Chili eruit vóórdat Salvador Allende aan de macht kwam ?
Na Chili’s onafhankelijkheid in 1821, werden de sociale en politieke structuren gedomineerd door een elitaire groep van mensen met belangen in de landbouw en de mijnindustrie.
Hun belangen werden behartigd via de conservatieve Nationale Partij ( PN of Partido Nacional).
Rond de 1ste W.O ontstonden er socialistische en communistische partijen.
De sociale structuur was erg onrechtvaardig :
Boeren leefden in semi-feodale 7omstandigheden op de grote landgoederen van grootgrondbezitters.
In 1963 werd een nieuwe partij opgericht :
De Christen Democratische Partij ( PDC ofwel Partido Democrata Cristiana.)
Haar aanhang bestond uit de middenklasse ( witte boorden-werkers, vrije beroepsbeoefenaars en managers).
Ze verwierf ook aanhang onder vrouwen, arme stadsbewoners en enige plattelanders omdat zij landhervormingen beloofde.
Om te voorkomen dat Allende in 1964 de verkiezingscampagne zou winnen, steunden Chileense zakenlui de Christen Democraten.
De VS stopten bovendien 20 miljoen US$ in de campagne waardoor hun kandidaat Eduardo Frei de verkiezingen won.
Hoewel de Christen Democraten landhervorming hadden beloofd werd dit nooit uitgevoerd door Eduardo Frei.
De Amerikaanse Multinationals ( ITT, Anaconda, Kennecott Copper) bleven ongemoeid en konden daardoor grove winsten maken in Chili.
In 1967 ondstond er een ernstige inflatie en grote werkloosheid in Chili.
De Christen Democratische Partij splitste zich in 1969 op in een linker – en rechter vleugel.8
De linkervleugel creeërde de Unitary Popular Action Movement ( MAPU) en vormde een alliantie met linkse partijen, waaronder communistische partijen en de Socialistische Partij van Salvador Allende. Deze coalitie heette de Unidad Popular.
In 1970 won deze alliantie de verkiezingen en werd hun kandidaat Salvador Allende,
de eerste vrijelijk gekozen Socialistische President.
§ 2 : Hoe zag Chili eruit tijdens het bewind van Salvador Allende ?
(Chili begint een langzame en mogelijke weg naar het socialisme .)
Allende gaat voortvarend aan de slag om zijn verkiezingsprogramma uittevoeren.9
Dit doet hij door de volgende acties :
1) Agrarische hervormingen
2) Nationalisatie van bedrijven
3) Sociale maatregelen
4) Toenadering tot het buitenland met name tot Cuba
1) De agrarische hervorming
In een snel tempo regelt hij het proces van de agrarische hervorming door het geërfde grondbezit, dat de maximaal vastgestelde oppervlakte overtreft , te onteigenen.
2) Nationalisatie van bedrijven
Het grootste gedeelte van de bedrijven wordt onder staatsbeheer geplaatst.
Dat zijn dus de bedrijven die de staat reeds bezit , plus de bedrijven die onteigend zullen worden. De eerste maatregel die genomen zal worden, is de nationalisatie van de grote koper -, ijzer-, salpeter- en andere mijnen die in handen zijn van buitenlandse monopolies.
Daarna volgen :
a) de grote koper-, salpeter-, jodium-, ijzer – en steenkool mijnen.
b) Het financiële systeem van het land, in het bijzonder het privé-bankwezen en de verzekeringsmaatschappijen .
c) De buitenlandse handel.
d) De transportondernemingen en- monopolies.
e) De strategische industriële monopolies.
3)Sociale maatregelen
- Geen schoolgeld , gratis boeken, schriften en ander onderwijsmateriaal voor alle kinderen van het basisonderwijs.
- Dagelijks een halve liter melk voor alle Chileense kinderen.
- De nieuwe staat zal ervoor zorgen dat de massa zal worden betrokken door intellectuele en artistieke activiteiten , zowel door een radicale hervorming van het onderwijssysteem als door het uitvoeren van een nationale volkscultuur.
- Een einde maken aan het analfabetisme.
4) Toenadering tot het buitenland met name tot Cuba
- Er worden betrekkingen onderhouden worden met landen, ongeacht hun ideologische en politieke overtuiging. Allende zoekt toenadering tot Cuba en raakt bevriend met Fidel Castro.
- Er worden vriendschapsbanden gesloten en solidariteitsbetrekkingen worden aangeknoopt met onafhankelijke of gekoloniseerde volken, vooral met de volken die streven naar vrijheid en onafhankelijkheid.
§ 3 : Hoe zag Chili eruit na de staatsgreep ?
De politieke onderdrukking: september 1973
De militaire Junta onderdrukt iedere vorm van verzet.Politieke tegenstanders worden geëlimineerd of verbannen.
Duizenden mensen worden bijeengedreven en opgesloten in voetbalstadions, waar zij gemarteld of ge-executeerd worden.
Opsluitingen en foltering zijn dagelijks onderdrukkingsmiddel geworden .
Ook Pablo Neruda ,de Chileense dichter die een Nobelprijs voor literatuur kreeg, stierf 12 dagen na de coup onder “vreemde” omstandigheden .
Hij was een communist en een persoonlijke vriend van Allende.
Militairen vernielden zijn huis en verbrandden al zijn boeken.
Eind 1977 komt er onder druk van het Chileense verzet en van de internationale opinie, enige verandering in het aantal gevangenen, arrestaties, folteringen en vermissingen.
De marteldood van zoveel duizenden mensen komt op rekening van de Chileense militaire junta.10
Het economisch plan van de regerende militaire junta :
De militaire junta die zich in 1973 meester maakte van de macht en die haar weet te behouden door de politiek onderdrukking , heeft zich voorgenomen opnieuw het economisch liberalisme te herstellen.
In 1977 is de staat van beleg nog steeds van kracht en het levenspeil is gedaald tot een ondraaglijk dieptepunt. De Chileense economie is ontredderd, de lonen worden op een zeer laag peil gehouden, dank zij de grote werkloosheid en een strenge controle.
De bedoeling is de multinationals de gelegenheid te geven in Chili te investeren, te produceren tegen de laagst mogelijke kosten en de winsten weer het land uit te voeren over de ruggen van arbeiders.
“ Minimum werk”, uitgevonden door de junta, is een mooi woord voor werkeloosheid.
Het is een methode om de werklozen in kaders te rangschikken en ze dubbelhard uit te buiten. Ze worden ver beneden het bestaansminimum betaald.
Ze verrichten werk van algemeen belang ( straten vegen, gebouwen schoonmaken, parken onderhouden, vuilnis ophalen), waarvoor ze officieel 30% benden het normale loon betaald krijgen.
Bovendien kunnen niet alle werklozen in dit werk terecht en is de werkduur zeer verschillend.11
De gevolgen op het platteland :
De ergste ramp voor de boeren is de slag geweest die werd toegebracht aan de landbouwhervorming, die op gang was gebracht door Allende.
Deze hervorming was begonnen met de herverdeling van de gronden om de strijd aan te binden met de buitensporige concentratie van grond in handen van de grootgrondbezitters en om te werken aan een coöperatief arbeiderssysteem.
Nu de gronden weer aan de grondbezitters worden teruggegeven, worden de boeren die geen werk kunnen vinden op straat gezet. Ze zijn verdacht bij de werkgevers , ze zwerven rond zonder werk of onderdak en soms trekken ze naar de reeds overvolle krottenwijken in de steden. Hun toestand is tragisch, zoals de leider van een boerenvakbond getuigt : “ wij boeren zijn nu weer terug in de situatie van 30 of 40 jaar geleden.
De boer wordt beschouwd als een object en niet als een persoon.
Zijn woord, zijn mening betekent niets tegenover die van de grondeigenaar.
De sociale kosten die wij betaald hebben zijn hoog.
Niemand zal ons de kinderen teruggeven die gestorven zijn omdat ze niet verzorgd werden , toen we de premies voor de sociale verzekering niet konden betalen.
De arbeider kan geen doktersconsult of medicijnen betalen.
Op het ogenblik bereikt de ondervoeding van de kinderen een onrustbarend peil.” 12
Hoofdstuk 3 : Economie van bovenuit
Volgens de economische ploeg van de Junta moet de inflatie ten koste van alles worden bestreden want zij is de schuld van het uitblijven van buitenlandse investeringen en die zijn de enige redding .
De “sociale kosten” , werkeloosheid en lage lonen , waren volgens hen verantwoord om de inflatie, met monetaire restricties, terug te dringen.
Zij hadden een ongehoorde vrijheid van handelen vermits de vakbonden lamgelegd werden en de arbeiders onder de repressie het hoofd moesten buigen .
En niettegenstaande dit alles krijgen ze met geen middel ter wereld een cijfer dat lager ligt dan 200% inflatie in een jaar.
Het eigendom van de productiemiddelen :
Hier werd weer “orde op zaken” gesteld.
Wat tijdens de regering van Allende met zoveel moeite werd verkregen , wordt weer tenietgedaan.:
- 600 bedrijven gingen van staatscontrole over naar de privé-sector. Dit betekende een besparing van 40 tot 22 % op het staatsbudget.
- 23,1% van de gronden die werden onteigend tijdens de landhervorming van Allende werden teruggegeven aan de vroegere eigenaars.
-De genationaliseerde kopermijnen blijven staatsbezit, maar werden wel dubbel en dik betaald onder het mom van schadeloosstellingen in dollars .
Alle nieuwe mijnontginningen worden bovendien overgeleverd aan buitenlands kapitaal.
- de meeste genationaliseerde banken gingen weer over in privé-handen.13
De buitenlandse hulp :
Gezien de belabberde economische toestand in Chili zelf blijft de vraag bestaan : waar haalt de Junta geld vandaan om zichzelf in stand te houden ?
De VS en de multinationale banken blijken per dag bijna 120 miljoen fr.
aan de Chileense Junta te hebben overgemaakt in 1974 en 1975.
In 1976 ontving de Junta de volgende bedragen :
-Inter-Amerikaanse ontwikkelingsbank ( BID): van een voorstel van 150 miljoen dollar werd 25, dan nog eens 38 en daarna 20 miljoen dollar toegekend.
- 16 Noordamerikaanse en Canadese banken brengen 125 miljoen dollar bij elkaar om de betalingsbalans in evenwicht te brengen.
- De wereldbank kwam in februari naar voren met 33 miljoen dollar.
- Het Internationaal Monetair Fonds bezorgde achtereenvolgens 33 en 57 miljoen dollar.
- Dit maakte een totaal van 574 miljoen sedert 1973 !
- Op 7 mei bezocht Amerikaanse secretaris van Financien, William Simon , de eerbare Junta en vertrok met vele beloften.
- In juni verwaardigde Kissinger zich een bezoek te brengen aan Pinochet.14
Hoofdstuk 4 : Oppositie en verzet
De economische politiek brengt de Junta meer en meer tegenstanders, bij de middenstand, kleine fabriekseigenaren, middelgrote bedrijven gericht op de nationale markt, en bij vrije beroepsuitoefenaars.
Het voortdurend schenden van mensenrechten leidt tot verzet in kerkelijke kringen, bij advocaten , bij elk “rechtschapen” Chilenen
Deze sectoren vormen de “burgeroppositie” tegen de Junta, grosso modo.
Velen onder hen hielpen de militairen aan het bewind te komen tegen Allende, zoals een brede vleugel van de christen-democratische partij.
Maar achteraf hebben ze het zich beklaagd en zijn ze meer en meer in oppositie gegaan.
Het gewone volk, de arbeiders, de werklozen, de vrouwen uit de arbeiderswijken, de jongeren die niet studeren kunnen en geen werk vinden enz, vormen natuurlijk de brede basis van het verzet.15
Zij waren of zijn lid van de UP en de MIR, of van vakbonden of gewoon van wijkorganisaties.
Zij verzetten zich niet alleen tegen het “misbruik” maar ook tegen de Junta zelf.
Hoofdstuk 5 : Welke factoren hebben geleid tot de militaire staatsgreep van 11 september 1973 ?
§ 1 : De Amerikanen starten een “offensief” tegen Allende.
Allende’s hoofddoel was de economische structuur van Chili drastisch te wijzigen.
Daarom wilde hij de machtige positie van de grootgrondbezitters, de nationale en buitenlandse monopolisten verbreken om zodoende de weg naar het socialisme te plaveien.
De overgang naar een Socialistische staat vergde diepgaande structurele veranderingen zoals de nationalisatie van de Industriële sector en implementatie van agrarische hervormingen.
Andere hoofddoelen waren betere volkhuisvesting, gezondheidszorg en Sociale zekerheid.
In Juli 1971 werden de grote kopermijnen toebehorend aan de VS onteigend en genationaliseerd .
Anaconda en Kennecott Copper ontvingen geen cent schadevergoeding !
Bovendien werd ook de ITT ( International Telephone & Telegraph) onteigend.
Tegen eind 1971 waren reeds 150 industriële fabrieken onder staatscontrole ,de werkloosheid daalde als gevolg van economische bedrijvigheid, inflatie daalde en de salarissen van de arbeiders waren met 50% verhoogd.
Naarmate Allende de onteigingsprocedures voortzette, beraamden de VS plannen om de Chileense economie te destabiliseren.
Deze ondermijningsstrategieën werden voor het Nixon-regime gecoördineerd door diens Minister van Buitenlandse Zaken , Henry Kissinger.
Kissinger deed de volgende bekende uitspraak :
“I don’t see why we need to stand by and watch a country go communist due to the irresponsability of its own people” 16
M.a.w: de VS konden beslissen wat het beste was voor Chili en als dat betekende dat een democratisch gekozen Marxist vervangen diende te worden door een militair regime dan was dit “perfectly acceptable “voor Kissinger en Nixon en uiteraard de Amerikaanse eigenaren van de kopermijnen en de ITT.
In het kader van de Amerikaanse ondermijningsstrategie begonnen de VS onmiddellijk alle leningen aan Chili stop te zetten, de Wereldbank blokkeerde haar leningen en andere geldkranen werden dichtgedraaid.
De Amerikaanse ambassadeur in Chili merkte in dit verband op :
“Niet één bout, niet één schroef zal Chili bereiken .......
We zullen alles wat in onze macht ligt doen om de Chilenen te verdoemen tot uiterste armoede”.17
Als gevolg van de economische santies en het stopzetten van alle hulp aan Chili, raakte de Chileense industrie in ernstige problemen : Fabrieksonderdelen, technologie en nieuwe machines waren niet meer beschiktbaar.
De inflatie doemde weer op.
Doordat de arbeiders en boeren door de recente salarisverhoging meer konden spenderen, dreef de verhoogde koopkracht de prijzen op, terwijl er een tekort aan goederen ontstond.
De landbouwproductie daalde omdat de landhervormingen nog niet afgerond waren.
Grootgrondbeztitters namen opzettelijk grond uit productie om Allende te boycotten-.
Een belangrijke factor vormde de Sociale elite die het merendeel van de media in bezit had.
Deze misbruikte haar macht om fel tegen Allende te ageren.
De CIA verschafte de conservatieve kranten en radiostations geld om anti-communistische propaganda tegen Allende te voeren, daarbij inspelend op de vrees voor het communisme .18
§ 2 : Allende zoekt wanhopig naar een oplossing.
Geconfronteerd met toenemende spanningen en ernstige economische problemen in Chili, probeerde Allende in Juni 1972 een strategie te bedenken om zijn sociale hervormingen te kunnen voortzetten.
Allende’s politieke vleugel binnen de Socialistische Partij en de Communistische Partij wilden een alliantie aangaan met de progressieve vleugel van de Christen Democraten om zodoende de steun te krijgen van een grote middenklasse.
Allende wilde het tempo waarop de nationalisaties doorgevoerd werd afremmen , de betaling van buitenlandse schulden voortzetten om de VS gunstig te stemmen en de lonen matigen teneinde de inflatie te beteugelen.
Politiek beschouwd , betekende dit een reconstructie van een vergaande alliantie met de progressieve vleugel van de Christen Democraten om de belangrijkste middenklasse warm te maken voor het “veranderingsproces” en zodoende een meer solide electorale basis te verkrijgen.
Als deze politieke basis eenmaal geconsolideerd was zou – volgens deze argumenatie- de hervorming van de Chileense maatschappij doorgevoerd kunnen worden.
Een deel van Allende’s coalitiegenoten waren het niet met hem eens.
Zij wilden een andere koers volgen:
Ze wilden de arbeiders en boeren aanmoedigen om de landerijen en fabrieken in beslag te nemen.
Bovendien wilden zij de betaling van buitenlandse schulden opschorten als reactie op de economische blokkades.
Politiek beschouwd betekende dit standpunt een mobilisatie van de werkende klasse en de boeren voor radicale veranderingen.
Allende’s toenaderingspogingen tot de Christen Democraten mislukten vanwege de dubieuze rol van deze partij :Benaderd door de VS om de Regering Allende omver te werpen, weigerden de Christen Democraten in zee te gaan met Allende.19
§ 3 : Polarisatie in Chili (1972-1973 De climax wordt bereikt)
Hoewel Allende’s standpunt (zie § 2) formeel ingenomen werd door zijn kabinet, werden tegelijkertijd ook de radicale theorien ten uitvoer gebracht.
Terwijl Allende trachtte een brug te slaan naar de Christen Democraten en de middenklasse, namen de radicale activisten landgoederen en fabrieken in beslag.
Elke groep trachtte aldus haar eigen programma voor sociale hervormingen uittevoeren en in 1972 groeiden er klasse-conflicten .
In Oktober en November 1972 staakten vrachtwageneigenaars, detailhandelaren, vrije beroepsbeoefenaars.( een zgn “werkgevers staking” uit protest tegen de regering .)
De regering sloeg hard terug door vakbonden en wijkgroepen inteschakelen om de distributie van goederen overtenemen. De staking eindigde in een doodpunt, met meer bezettingen van de fabrieken en meer arbeiderssteun voor de regering, maar wel met een nog groter tekort aan goederen en het totale verlies van steun der middenklasse.
Allende zag zich uiteindelijk genoodzaakt militaire figuren in zijn kabinet op te nemen om het gezag voor zijn regering te verankeren.
In 1973 verdiepte de polarisatie zich. Ondanks inflatie en sabotage van de Chileense economie door rechtse groeperingen, vergaarde de Unidad Popular in 1973 bij verkiezingen voor het Congres toch 44% van de stemmen.
Deze uitslag betekende dat vijanden van de Unidad Popular nimmer erin zouden slagen om een 2/3 meerderheid te krijgen om Allende op legale wijze aftezetten als President.
Daarom verhardde de politieke oppositie haar tactieken :
In Mei 1973 organiseerde de Christen Democraten en de “Witte Boorden” een grote staking onder de mijnwerkers.
In Juni 1973 vond een miliare coup met hulp van fascisten plaats.
Deze mislukte omdat een deel van het leger loyaal bleef aan de regering. 20
( Chili had tot 1973 een tamelijk lange historische traditie van burgerregeringen en deze traditie had in zekere mate het leger ook beinvloed, totdat Pinochet zijn intrede deed.)
Op 29 Juli 1973 werd een tweede grootscheepse vrachtwagenstaking ge-ënsceneerd door Allende’s politieke tegenstanders gecombineerd met rechtse terreur tegen het volk .
Alles lag plat: Benzinepompen, treinen , bussen e.d vanwege het tekort aan olieproducten.
Op 11 September 1973 vond de bloedige militaire staatsgreep plaats.
Het Presidentiele paleis ( La Moneda) werd gebombardeerd.
Allende stierf al vechtend in het paleis, tezamen met enkele trouwe aanhangers.
Zijn laatste woorden uitgezonden tot de natie waren :
“Probably Radio Magallanes will be silenced and the calm metal of my voice will not reach you. It does not matter…. I have faith in Chile and her destiny. Others will surmount this gray, bitter moment in which treason seeks to impose itself.
You must go on, knowing that sooner rather than later the grand avenues will open along, which free people will pass to build a better society”.21
Hoofdstuk 6
§ 1 : Generaal Pinochet is geen eerbare man .
“You will always have my unconditional loyalty, Mr.President”
Augusto Pinochet Ugarte, opperbevelhebber van het Chileense leger, in antwoord op een telefonische vraag aan hem, gesteld door Salvador Allende op 7 September 1973.
Met het binnenhalen van militairen in diens kabinet, tekende Allende in feite zijn eigen doodvonnis.
Allende was bij zijn aantreden tot President ervan overtuigd dat de gewapende strijdkrachten een bijzondere rol konden vervullen in de Chileense maatschappij.
In een Presidentiele toespraak tot het Congres op 21 Mei 1971 verwees Allende naar de gewapende strijdkrachten als het instituut dat door zijn professionalisme en door zijn trouw aan de Grondwet garant zou kunnen staan voor Chili’s weg naar het socialisme.
Allende maakte een kapitale fout door militairen, met het oog op de nationale veiligheid, te laten participeren in zijn regering.
Op Mei 1973 hield hij de volgende toespraak tot het Parlement :
“In a modern society as we conceive it, the armed forces ought to be completely integrated. I want to express the country’s satisfaction at the armed forces performance of their patriotic tasks, both their and that of the military and investigatory police.
The government will continue to promote this participation, which allows Chile to rely on human resources of high moral and intellectual preparation.” 22
De samenzwering om de regering Allende omvertewerpen begon in Oktober- November 1972, toen Amerikaanse veiligheidsagenten concludeerden dat – ofschoon Allende trouw was aan de grondwet- de arbeiders en boeren op het punt stonden om ongrondwettelijke middelen te hanteren om hun revolutionaire doelen te bereiken.
Ongeveer 1/3 deel van de Landmacht, de meerderheid van de Luchtmacht en bijna de gehele Zeemacht alsmede de meerderheid van de militaire politie begonnen plannen te beramen, met de steun en adviezen van het Pentagon ( Het Amerikaanse Ministerie van Defensie.)
Hun taktiek was om met militair ingrijpen te wachten tot het juiste moment was aangebroken !
Het devies was : “Wait and see.”
Het zou inderdaad niet lang meer duren of het juiste moment brak aan :
Op 23 Augustus 1973 diende Generaal Carlos Prats González, een loyale aanhanger van Allende zijn ontslag in als opperbevelhebber van het leger en Minister van Defensie.
Allende benoemde Generaal Pinochet tot nieuwe opperbevelhebber van het leger.
Nog geen 3 weken later, op 11 September 1973, pleegde Pinochet hoog verraad door de bloedige militaire staatsgreep te leiden.
§ 2 : Het de-klassificeren van geheime Amerikaanse documenten en de impicaties ervan.
Op 16 Oktober 1998 werd Pinochet tijdens een privé-bezoek aan Engeland door de Britse politie gearresteerd, op basis van een uitleveringsverzoek van de Spaanse rechter Garzon.
Helaas oordeelde het hoogste Britse gerechtshof ( The Law Lords) op 24 Maart 1999 dat Groot-Brittanië Pinochet slechts zou kunnen uitleveren aan Spanje voor folterings-gevallen gepleegd door Pinochet na December 1988 !23
(Groot-Brittanië heeft nl het Internationale Anti-folteringsverdrag pas ondertekend in 1988).
De 50 folteringensgevallen die de Spaanse rechter had willen berechten hadden zich vóór 1988 voorgedaan.
Pinochet’s vrijlating was - afgezien van het zuiver formele standpunt van de Britse rechtspraak- mede te danken aan zijn trouwe vriendin, de vroegere Premier van Engeland, Margaret Thatcher.
Ook Pinochet’s Amerikaanse supporters Henry Kissinger( de “architect” van de Amerikaanse strategie om Allende’s regering omverte werpen ) alsmede ex- President Bush Sr., die het hoofd van de CIA was in 1976 toen Pinochet’s geheimagenten infiltreerden in Washington en een bomaanslag pleegden op Orlando Letelier ( ex-Minister onder Allende’s bewind) reageerden opgelucht na Pinochet’s vrijlating.
“I would be very happy if Pinochet was allowed to go home” zei Kissinger.
“This episode had gone on long enough and all my sympathies are with him”.
De vroegere President Bush Sr. Noemde de rechtszaak tegen Pinochet : “a travesty of justice”.24
Bill Clinton heeft onmiddellijk na de vrijlating van Pinochet opdracht gegeven aan de CIA, het Pentagon en het Ministerie van Buitenlandse Zaken om zoveel mogelijke geheime Amerikaanse documenten vrijtegeven m.b.t de schending van mensenrechten in Chili.
De Amerikaanse term “classified” wordt in het leger gehanteerd om bepaalde documenten als “geheim” te bestempelen.
Clinton’s besluit tot openbaarmaking van geheime documenten werd mede ingegeven door morele pressie uitgeoefend van de zijde van nabestaanden van de slachtoffers en van Internationale mensenrechten organisaties.
Naar schatting 22.000 “voorheen geheime documenten” zullen prijsgegeven worden aan het publiek en overgedragen worden aan rechter Garzon en de Chileense justitie.
Opvallend is dat de CIA en het Pentagon zich zeer terughoudend opstellen m.b.t het prijsgeven van documenten in hun bezit.
Hun argument is dat openbaarmaking van hun documenten de nationale veiligheid van de VS ernstig zou schaden. 25
Critici beweren het tegendeel.
Volgens hen is het gevaar voor de nationale veiligheid minimaal en zijn de documenten heel lang geheim gehouden omdat ze een beschamende geschiedenis blootleggen van Amerikaanse hulp aan Pinochet in de ondermijning en omverwerping van Allende.
Een vroegere CIA agent heeft officieel toegegeven “that the Pinochet case could open up a can of worms” ! 26
Slot
De ondermijning en de val van het Allende regime, heeft bijna 30 jaar geleden plaatsgevonden met steun van de VS.
De militairen hebben sindsdien op ongebreidelde wijze de macht naar zich toegetrokken en een ijzeren dictatuur in Chili gevestigd .
Augusto Pinochet trad in Maart 1998 formeel af als Opperbevelhebber van het leger, maar liet zich onmiddellijk benoemen tot Senator voor het leven.
Momenteel keert Chili langzaam terug naar de democratie en wordt het land geregeerd door een Socialistische president, Ricardo Lagos.
Deze werd in Januari 2000 gekozen door meer dan 51% van de stemmen.
Zal er ooit gerechtigheid komen in Chili voor al die duizenden slachtoffers van Pinochet?
Alleen de openbaarmaking van de geheime Amerikaanse documenten kan volledig onthullen wat zich heeft afgespeeld in Chili, tijdens die donkere dagen.
Eén ding is zeker : De CIA zal zich verzetten tegen de openbaarmaking van enkele belastende documenten .
Deze kunnen nl. enkele prominente politieke figuren zoals Kissinger en Bush Sr., ernstig in verlegenheid brengen, alsmede personen met belangen in de internationale wapenhandel .
Chili was immers een belangrijk centrum voor internationale wapenzendingen, tijdens de militaire dictatuur.
De vraag rijst ook- nu George Bush Jr. de President van de VS zal worden in hoeverre de nieuwe Amerikaanse regering CIA documenten zal vrijgeven.
Zijn eigen vader, George Bush Sr. was destijds het hoofd van de CIA en ik denk niet dat de nieuwe President zijn eigen vader in diskrediet zal brengen !
Een grondig onderzoek naar Pinochet’s misdaden is gerechtvaardigd.
Het web sluit zich langzaam maar zeker om hem heen.
In December 2000 heeft een Chileense rechter berechting van Pinochet bevolen op grond van ontvoeringen en moorden.
Vlak vóór zijn aftreden zorgde Pinochet voor een wetswijziging, waardoor voormalige Junta-leden amnestie konden krijgen.
Hij vergat echter ontvoering in de regeling optenemen !!
Slechts een vroegtijdige dood zou hem nog kunnen redden van zijn welverdiende straf .
Stand van zaken anno 2000 :
Met de economie gaat het thans veel beter :
Na enkele economische mislukkingen riep Pinochet de hulp in van jonge Chileense economen die in Chicago ( de VS) hadden gestudeerd.
Deze economen ( later bekend onder de naam “Chicago Boys) , gooiden het roer om :
De staat mocht niet langer het economisch bestel beheersen .
In plaats daarvan werd er een open-marktsysteem ingevoerd.27
Deze nieuwe politiek begint haar vruchten aftewerpen. Chili staat er economisch gezien beter voor dan andere Zuid-Amerikaanse landen.
Conclusie
Had de militaire staatsgreep vermeden kunnen worden en nog belangrijker, zou de geschiedenis voor Chili er anders uitgezien hebben nu ?
In voorgaande paragrafen heb ik beschreven in wat voor een impasse Allende beland was.
Aan de vooravond van de staatsgreep was Chili in economisch, politiek en sociaal opzicht een chaos.
De inflatie liep op tot 60% , investeerders verlieten het land, banken waren gesloten en een grote zwarte markt ontwikkelde zich.
Veel politieke aanhangers van Allende gingen zich steeds linkser opstellen , terwijl de Christen Democraten en de conservatieve Partido Nacional zich steeds rechtser opstelden.
Er was geen plaats meer voor een gematigde positie ( centrum) in de Chileense politieke constellatie.
Het resultaat hiervan was een ernstige polarisatie, waarbij geen enkel politiek compromis meer mogelijk was.
Deze polarisatie verbreidde zich snel uit naar de sociale sectoren en burgers raakten in conflict met elkaar.
Binnen Chili bundelden fascistische en anticommunistische groeperingen , grootgrondbezitters, industriëlen , eigenaren van de massamedia de krachten samen om Allende’s regering omvertewerpen.
Buiten Chili gaven de VS bovendien financiële-, materiële- en logistieke hulp aan de militaire tegenstanders van Allende.
Nixon die zelf ooit zijn politieke carrière begonnen was als “anti-communisten strijder” in de beruchte Mc Carthy periode, was vastbesloten Allende’s regering te destabliseren.
Een groot deel van de middenklasse, behorend tot de Christen Democraten heeft in feite een manipulerende sleutelrol gespeeld bij de val van Allende :
Vrije beroepsbeoefenaars, vrachtwageneigenaren, media-eigenaren, detail-handelaren , zij waren uiteindelijk degenen die samen een atmosfeer gecreeërd hebben, waarin de militaire coup mogelijk gemaakt werd.28
De militaire staatsgreep had volgens mij met geen mogelijkheid voorkomen kunnen worden door Allende.
Zelfs indien hij de steun van de middenklasse had verworven zou Allende’s regering niet opgewassen zijn geweest tegen de overweldigende macht van de VS regering en de invloedrijke Amerikaanse multinationals .
De financiële belangen van de Amerikanen waren dermate groot dat ze tot elke prijs de militaire staatsgreep ondersteunden.
De geschiedenis van Chili zou – indien Allende een eerlijke kans had gekregen zijn weg naar het socialisme te voltooien – niet gevuld zijn met zwarte bladzijden.
Indien Allende een breder draagvlak had gevonden onder de andere lagen van de bevolking (d.w.z de middenstand, de intellectuelen, het militaire kader) zou Chili misschien een maatschappij zijn geworden waarbij kapitaal, arbeid, kennis en macht eerlijker verdeeld zou zijn.
Chili had dan een model-rol kunnen –vervullen voor heel Zuid-Amerika.
Helaas is de droom van Allende die eerder een idealist dan een realist was – nimmer uitgekomen.
Ongetwijfeld heeft Allende politieke fouten begaan :
Militairen kunnen een potentiële machtsfactor in de samenleving vormen.
Dit macabere feit heeft Allende sterk onderschat .
Ik besluit mijn scriptie met een toepasselijk gedicht van Pablo Neruda, omdat Allende, bijna 30 jaar na zijn dood, nog steeds voortleeft in de gedachten van de Chilenen.
How long does a man live, after all ?
Does he live a thousand days, or one only ?
For a week, or for several centuries ?
How long does a man spend dying ?
What does it mean to say “for ever” ?
--Pablo Neruda
Hoofdstuk 5 : Welke factoren hebben geleid tot de militaire staatsgreep van 11 september 1973 ?
§ 1 : De Amerikanen starten een “offensief” tegen Allende.
Allende’s hoofddoel was de economische structuur van Chili drastisch te wijzigen.
Daarom wilde hij de machtige positie van de grootgrondbezitters, de nationale en buitenlandse monopolisten verbreken om zodoende de weg naar het socialisme te plaveien.
De overgang naar een Socialistische staat vergde diepgaande structurele veranderingen zoals de nationalisatie van de Industriële sector en implementatie van agrarische hervormingen.
Andere hoofddoelen waren betere volkhuisvesting, gezondheidszorg en Sociale zekerheid.
In Juli 1971 werden de grote kopermijnen toebehorend aan de VS onteigend en genationaliseerd .
Anaconda en Kennecott Copper ontvingen geen cent schadevergoeding !
Bovendien werd ook de ITT ( International Telephone & Telegraph) onteigend.
Tegen eind 1971 waren reeds 150 industriële fabrieken onder staatscontrole ,de werkloosheid daalde als gevolg van economische bedrijvigheid, inflatie daalde en de salarissen van de arbeiders waren met 50% verhoogd.
Naarmate Allende de onteigingsprocedures voortzette, beraamden de VS plannen om de Chileense economie te destabiliseren.
Deze ondermijningsstrategieën werden voor het Nixon-regime gecoördineerd door diens Minister van Buitenlandse Zaken , Henry Kissinger.
Kissinger deed de volgende bekende uitspraak :
“I don’t see why we need to stand by and watch a country go communist due to the irresponsability of its own people” 16
M.a.w: de VS konden beslissen wat het beste was voor Chili en als dat betekende dat een democratisch gekozen Marxist vervangen diende te worden door een militair regime dan was dit “perfectly acceptable “voor Kissinger en Nixon en uiteraard de Amerikaanse eigenaren van de kopermijnen en de ITT.
In het kader van de Amerikaanse ondermijningsstrategie begonnen de VS onmiddellijk alle leningen aan Chili stop te zetten, de Wereldbank blokkeerde haar leningen en andere geldkranen werden dichtgedraaid.
De Amerikaanse ambassadeur in Chili merkte in dit verband op :
“Niet één bout, niet één schroef zal Chili bereiken .......
We zullen alles wat in onze macht ligt doen om de Chilenen te verdoemen tot uiterste armoede”.17
Als gevolg van de economische santies en het stopzetten van alle hulp aan Chili, raakte de Chileense industrie in ernstige problemen : Fabrieksonderdelen, technologie en nieuwe machines waren niet meer beschiktbaar.
De inflatie doemde weer op.
Doordat de arbeiders en boeren door de recente salarisverhoging meer konden spenderen, dreef de verhoogde koopkracht de prijzen op, terwijl er een tekort aan goederen ontstond.
De landbouwproductie daalde omdat de landhervormingen nog niet afgerond waren.
Grootgrondbeztitters namen opzettelijk grond uit productie om Allende te boycotten-.
Een belangrijke factor vormde de Sociale elite die het merendeel van de media in bezit had.
Deze misbruikte haar macht om fel tegen Allende te ageren.
De CIA verschafte de conservatieve kranten en radiostations geld om anti-communistische propaganda tegen Allende te voeren, daarbij inspelend op de vrees voor het communisme .18
§ 2 : Allende zoekt wanhopig naar een oplossing.
Geconfronteerd met toenemende spanningen en ernstige economische problemen in Chili, probeerde Allende in Juni 1972 een strategie te bedenken om zijn sociale hervormingen te kunnen voortzetten.
Allende’s politieke vleugel binnen de Socialistische Partij en de Communistische Partij wilden een alliantie aangaan met de progressieve vleugel van de Christen Democraten om zodoende de steun te krijgen van een grote middenklasse.
Allende wilde het tempo waarop de nationalisaties doorgevoerd werd afremmen , de betaling van buitenlandse schulden voortzetten om de VS gunstig te stemmen en de lonen matigen teneinde de inflatie te beteugelen.
Politiek beschouwd , betekende dit een reconstructie van een vergaande alliantie met de progressieve vleugel van de Christen Democraten om de belangrijkste middenklasse warm te maken voor het “veranderingsproces” en zodoende een meer solide electorale basis te verkrijgen.
Als deze politieke basis eenmaal geconsolideerd was zou – volgens deze argumenatie- de hervorming van de Chileense maatschappij doorgevoerd kunnen worden.
Een deel van Allende’s coalitiegenoten waren het niet met hem eens.
Zij wilden een andere koers volgen:
Ze wilden de arbeiders en boeren aanmoedigen om de landerijen en fabrieken in beslag te nemen.
Bovendien wilden zij de betaling van buitenlandse schulden opschorten als reactie op de economische blokkades.
Politiek beschouwd betekende dit standpunt een mobilisatie van de werkende klasse en de boeren voor radicale veranderingen.
Allende’s toenaderingspogingen tot de Christen Democraten mislukten vanwege de dubieuze rol van deze partij :Benaderd door de VS om de Regering Allende omver te werpen, weigerden de Christen Democraten in zee te gaan met Allende.19
§ 3 : Polarisatie in Chili (1972-1973 De climax wordt bereikt)
Hoewel Allende’s standpunt (zie § 2) formeel ingenomen werd door zijn kabinet, werden tegelijkertijd ook de radicale theorien ten uitvoer gebracht.
Terwijl Allende trachtte een brug te slaan naar de Christen Democraten en de middenklasse, namen de radicale activisten landgoederen en fabrieken in beslag.
Elke groep trachtte aldus haar eigen programma voor sociale hervormingen uittevoeren en in 1972 groeiden er klasse-conflicten .
In Oktober en November 1972 staakten vrachtwageneigenaars, detailhandelaren, vrije beroepsbeoefenaars.( een zgn “werkgevers staking” uit protest tegen de regering .)
De regering sloeg hard terug door vakbonden en wijkgroepen inteschakelen om de distributie van goederen overtenemen. De staking eindigde in een doodpunt, met meer bezettingen van de fabrieken en meer arbeiderssteun voor de regering, maar wel met een nog groter tekort aan goederen en het totale verlies van steun der middenklasse.
Allende zag zich uiteindelijk genoodzaakt militaire figuren in zijn kabinet op te nemen om het gezag voor zijn regering te verankeren.
In 1973 verdiepte de polarisatie zich. Ondanks inflatie en sabotage van de Chileense economie door rechtse groeperingen, vergaarde de Unidad Popular in 1973 bij verkiezingen voor het Congres toch 44% van de stemmen.
Deze uitslag betekende dat vijanden van de Unidad Popular nimmer erin zouden slagen om een 2/3 meerderheid te krijgen om Allende op legale wijze aftezetten als President.
Daarom verhardde de politieke oppositie haar tactieken :
In Mei 1973 organiseerde de Christen Democraten en de “Witte Boorden” een grote staking onder de mijnwerkers.
In Juni 1973 vond een miliare coup met hulp van fascisten plaats.
Deze mislukte omdat een deel van het leger loyaal bleef aan de regering. 20
( Chili had tot 1973 een tamelijk lange historische traditie van burgerregeringen en deze traditie had in zekere mate het leger ook beinvloed, totdat Pinochet zijn intrede deed.)
Op 29 Juli 1973 werd een tweede grootscheepse vrachtwagenstaking ge-ënsceneerd door Allende’s politieke tegenstanders gecombineerd met rechtse terreur tegen het volk .
Alles lag plat: Benzinepompen, treinen , bussen e.d vanwege het tekort aan olieproducten.
Op 11 September 1973 vond de bloedige militaire staatsgreep plaats.
Het Presidentiele paleis ( La Moneda) werd gebombardeerd.
Allende stierf al vechtend in het paleis, tezamen met enkele trouwe aanhangers.
Zijn laatste woorden uitgezonden tot de natie waren :
“Probably Radio Magallanes will be silenced and the calm metal of my voice will not reach you. It does not matter…. I have faith in Chile and her destiny. Others will surmount this gray, bitter moment in which treason seeks to impose itself.
You must go on, knowing that sooner rather than later the grand avenues will open along, which free people will pass to build a better society”.21
Hoofdstuk 6
§ 1 : Generaal Pinochet is geen eerbare man .
“You will always have my unconditional loyalty, Mr.President”
Augusto Pinochet Ugarte, opperbevelhebber van het Chileense leger, in antwoord op een telefonische vraag aan hem, gesteld door Salvador Allende op 7 September 1973.
Met het binnenhalen van militairen in diens kabinet, tekende Allende in feite zijn eigen doodvonnis.
Allende was bij zijn aantreden tot President ervan overtuigd dat de gewapende strijdkrachten een bijzondere rol konden vervullen in de Chileense maatschappij.
In een Presidentiele toespraak tot het Congres op 21 Mei 1971 verwees Allende naar de gewapende strijdkrachten als het instituut dat door zijn professionalisme en door zijn trouw aan de Grondwet garant zou kunnen staan voor Chili’s weg naar het socialisme.
Allende maakte een kapitale fout door militairen, met het oog op de nationale veiligheid, te laten participeren in zijn regering.
Op Mei 1973 hield hij de volgende toespraak tot het Parlement :
“In a modern society as we conceive it, the armed forces ought to be completely integrated. I want to express the country’s satisfaction at the armed forces performance of their patriotic tasks, both their and that of the military and investigatory police.
The government will continue to promote this participation, which allows Chile to rely on human resources of high moral and intellectual preparation.” 22
De samenzwering om de regering Allende omvertewerpen begon in Oktober- November 1972, toen Amerikaanse veiligheidsagenten concludeerden dat – ofschoon Allende trouw was aan de grondwet- de arbeiders en boeren op het punt stonden om ongrondwettelijke middelen te hanteren om hun revolutionaire doelen te bereiken.
Ongeveer 1/3 deel van de Landmacht, de meerderheid van de Luchtmacht en bijna de gehele Zeemacht alsmede de meerderheid van de militaire politie begonnen plannen te beramen, met de steun en adviezen van het Pentagon ( Het Amerikaanse Ministerie van Defensie.)
Hun taktiek was om met militair ingrijpen te wachten tot het juiste moment was aangebroken !
Het devies was : “Wait and see.”
Het zou inderdaad niet lang meer duren of het juiste moment brak aan :
Op 23 Augustus 1973 diende Generaal Carlos Prats González, een loyale aanhanger van Allende zijn ontslag in als opperbevelhebber van het leger en Minister van Defensie.
Allende benoemde Generaal Pinochet tot nieuwe opperbevelhebber van het leger.
Nog geen 3 weken later, op 11 September 1973, pleegde Pinochet hoog verraad door de bloedige militaire staatsgreep te leiden.
§ 2 : Het de-klassificeren van geheime Amerikaanse documenten en de impicaties ervan.
Op 16 Oktober 1998 werd Pinochet tijdens een privé-bezoek aan Engeland door de Britse politie gearresteerd, op basis van een uitleveringsverzoek van de Spaanse rechter Garzon.
Helaas oordeelde het hoogste Britse gerechtshof ( The Law Lords) op 24 Maart 1999 dat Groot-Brittanië Pinochet slechts zou kunnen uitleveren aan Spanje voor folterings-gevallen gepleegd door Pinochet na December 1988 !23
(Groot-Brittanië heeft nl het Internationale Anti-folteringsverdrag pas ondertekend in 1988).
De 50 folteringensgevallen die de Spaanse rechter had willen berechten hadden zich vóór 1988 voorgedaan.
Pinochet’s vrijlating was - afgezien van het zuiver formele standpunt van de Britse rechtspraak- mede te danken aan zijn trouwe vriendin, de vroegere Premier van Engeland, Margaret Thatcher.
Ook Pinochet’s Amerikaanse supporters Henry Kissinger( de “architect” van de Amerikaanse strategie om Allende’s regering omverte werpen ) alsmede ex- President Bush Sr., die het hoofd van de CIA was in 1976 toen Pinochet’s geheimagenten infiltreerden in Washington en een bomaanslag pleegden op Orlando Letelier ( ex-Minister onder Allende’s bewind) reageerden opgelucht na Pinochet’s vrijlating.
“I would be very happy if Pinochet was allowed to go home” zei Kissinger.
“This episode had gone on long enough and all my sympathies are with him”.
De vroegere President Bush Sr. Noemde de rechtszaak tegen Pinochet : “a travesty of justice”.24
Bill Clinton heeft onmiddellijk na de vrijlating van Pinochet opdracht gegeven aan de CIA, het Pentagon en het Ministerie van Buitenlandse Zaken om zoveel mogelijke geheime Amerikaanse documenten vrijtegeven m.b.t de schending van mensenrechten in Chili.
De Amerikaanse term “classified” wordt in het leger gehanteerd om bepaalde documenten als “geheim” te bestempelen.
Clinton’s besluit tot openbaarmaking van geheime documenten werd mede ingegeven door morele pressie uitgeoefend van de zijde van nabestaanden van de slachtoffers en van Internationale mensenrechten organisaties.
Naar schatting 22.000 “voorheen geheime documenten” zullen prijsgegeven worden aan het publiek en overgedragen worden aan rechter Garzon en de Chileense justitie.
Opvallend is dat de CIA en het Pentagon zich zeer terughoudend opstellen m.b.t het prijsgeven van documenten in hun bezit.
Hun argument is dat openbaarmaking van hun documenten de nationale veiligheid van de VS ernstig zou schaden. 25
Critici beweren het tegendeel.
Volgens hen is het gevaar voor de nationale veiligheid minimaal en zijn de documenten heel lang geheim gehouden omdat ze een beschamende geschiedenis blootleggen van Amerikaanse hulp aan Pinochet in de ondermijning en omverwerping van Allende.
Een vroegere CIA agent heeft officieel toegegeven “that the Pinochet case could open up a can of worms” ! 26
Slot
De ondermijning en de val van het Allende regime, heeft bijna 30 jaar geleden plaatsgevonden met steun van de VS.
De militairen hebben sindsdien op ongebreidelde wijze de macht naar zich toegetrokken en een ijzeren dictatuur in Chili gevestigd .
Augusto Pinochet trad in Maart 1998 formeel af als Opperbevelhebber van het leger, maar liet zich onmiddellijk benoemen tot Senator voor het leven.
Momenteel keert Chili langzaam terug naar de democratie en wordt het land geregeerd door een Socialistische president, Ricardo Lagos.
Deze werd in Januari 2000 gekozen door meer dan 51% van de stemmen.
Zal er ooit gerechtigheid komen in Chili voor al die duizenden slachtoffers van Pinochet?
Alleen de openbaarmaking van de geheime Amerikaanse documenten kan volledig onthullen wat zich heeft afgespeeld in Chili, tijdens die donkere dagen.
Eén ding is zeker : De CIA zal zich verzetten tegen de openbaarmaking van enkele belastende documenten .
Deze kunnen nl. enkele prominente politieke figuren zoals Kissinger en Bush Sr., ernstig in verlegenheid brengen, alsmede personen met belangen in de internationale wapenhandel .
Chili was immers een belangrijk centrum voor internationale wapenzendingen, tijdens de militaire dictatuur.
De vraag rijst ook- nu George Bush Jr. de President van de VS zal worden in hoeverre de nieuwe Amerikaanse regering CIA documenten zal vrijgeven.
Zijn eigen vader, George Bush Sr. was destijds het hoofd van de CIA en ik denk niet dat de nieuwe President zijn eigen vader in diskrediet zal brengen !
Een grondig onderzoek naar Pinochet’s misdaden is gerechtvaardigd.
Het web sluit zich langzaam maar zeker om hem heen.
In December 2000 heeft een Chileense rechter berechting van Pinochet bevolen op grond van ontvoeringen en moorden.
Vlak vóór zijn aftreden zorgde Pinochet voor een wetswijziging, waardoor voormalige Junta-leden amnestie konden krijgen.
Hij vergat echter ontvoering in de regeling optenemen !!
Slechts een vroegtijdige dood zou hem nog kunnen redden van zijn welverdiende straf .
Stand van zaken anno 2000 :
Met de economie gaat het thans veel beter :
Na enkele economische mislukkingen riep Pinochet de hulp in van jonge Chileense economen die in Chicago ( de VS) hadden gestudeerd.
Deze economen ( later bekend onder de naam “Chicago Boys) , gooiden het roer om :
De staat mocht niet langer het economisch bestel beheersen .
In plaats daarvan werd er een open-marktsysteem ingevoerd.27
Deze nieuwe politiek begint haar vruchten aftewerpen. Chili staat er economisch gezien beter voor dan andere Zuid-Amerikaanse landen.
Conclusie
Had de militaire staatsgreep vermeden kunnen worden en nog belangrijker, zou de geschiedenis voor Chili er anders uitgezien hebben nu ?
In voorgaande paragrafen heb ik beschreven in wat voor een impasse Allende beland was.
Aan de vooravond van de staatsgreep was Chili in economisch, politiek en sociaal opzicht een chaos.
De inflatie liep op tot 60% , investeerders verlieten het land, banken waren gesloten en een grote zwarte markt ontwikkelde zich.
Veel politieke aanhangers van Allende gingen zich steeds linkser opstellen , terwijl de Christen Democraten en de conservatieve Partido Nacional zich steeds rechtser opstelden.
Er was geen plaats meer voor een gematigde positie ( centrum) in de Chileense politieke constellatie.
Het resultaat hiervan was een ernstige polarisatie, waarbij geen enkel politiek compromis meer mogelijk was.
Deze polarisatie verbreidde zich snel uit naar de sociale sectoren en burgers raakten in conflict met elkaar.
Binnen Chili bundelden fascistische en anticommunistische groeperingen , grootgrondbezitters, industriëlen , eigenaren van de massamedia de krachten samen om Allende’s regering omvertewerpen.
Buiten Chili gaven de VS bovendien financiële-, materiële- en logistieke hulp aan de militaire tegenstanders van Allende.
Nixon die zelf ooit zijn politieke carrière begonnen was als “anti-communisten strijder” in de beruchte Mc Carthy periode, was vastbesloten Allende’s regering te destabliseren.
Een groot deel van de middenklasse, behorend tot de Christen Democraten heeft in feite een manipulerende sleutelrol gespeeld bij de val van Allende :
Vrije beroepsbeoefenaars, vrachtwageneigenaren, media-eigenaren, detail-handelaren , zij waren uiteindelijk degenen die samen een atmosfeer gecreeërd hebben, waarin de militaire coup mogelijk gemaakt werd.28
De militaire staatsgreep had volgens mij met geen mogelijkheid voorkomen kunnen worden door Allende.
Zelfs indien hij de steun van de middenklasse had verworven zou Allende’s regering niet opgewassen zijn geweest tegen de overweldigende macht van de VS regering en de invloedrijke Amerikaanse multinationals .
De financiële belangen van de Amerikanen waren dermate groot dat ze tot elke prijs de militaire staatsgreep ondersteunden.
De geschiedenis van Chili zou – indien Allende een eerlijke kans had gekregen zijn weg naar het socialisme te voltooien – niet gevuld zijn met zwarte bladzijden.
Indien Allende een breder draagvlak had gevonden onder de andere lagen van de bevolking (d.w.z de middenstand, de intellectuelen, het militaire kader) zou Chili misschien een maatschappij zijn geworden waarbij kapitaal, arbeid, kennis en macht eerlijker verdeeld zou zijn.
Chili had dan een model-rol kunnen –vervullen voor heel Zuid-Amerika.
Helaas is de droom van Allende die eerder een idealist dan een realist was – nimmer uitgekomen.
Ongetwijfeld heeft Allende politieke fouten begaan :
Militairen kunnen een potentiële machtsfactor in de samenleving vormen.
Dit macabere feit heeft Allende sterk onderschat .
Ik besluit mijn scriptie met een toepasselijk gedicht van Pablo Neruda, omdat Allende, bijna 30 jaar na zijn dood, nog steeds voortleeft in de gedachten van de Chilenen.
How long does a man live, after all ?
Does he live a thousand days, or one only ?
For a week, or for several centuries ?
How long does a man spend dying ?
What does it mean to say “for ever” ?
--Pablo Neruda
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden