Eerste Feministische Golf

Inleiding Mijn scriptie voor Geschiedenis gaat over de eerste feministische golf. De belangrijkste periode hiervan duurde van 1890 tot 1920. Het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw dus. Belangrijke vrouwen in die tijd waren: Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Over de laatste specialiseer ik mij in deze scriptie. Ik wil graag over dit onderwerp schrijven, omdat ik zelf een vrouw ben, en het erg goed vind wat vrouwen hebben bereikt tot nu toe. Wat vroeger ondenkbaar was, kan nu. En dat is onder andere gelukt door Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke dokter van Nederland. Ik heb twee boeken over haar gelezen voor deze scriptie; Herinneringen van Aletta Jacobs en Dr. Aletta Jacobs van D. Lotens. Er is nog een boek waar ik delen uit gelezen heb en dat is Nemesis: Eeuwige Kwesties. Dit boek gaat over de vrouwenemancipatie in 100 jaar en dus heb ik de delen eruit gepikt die voor mij van pas kwamen en dus over de tijd gingen dat de eerste feministische golf zich afspeelde. Vraagstelling Is er iets veranderd na de eerste feministische golf, en zoals Aletta Jacobs het voor ogen had? Deze vraagstelling heb ik bedacht omdat ik weet dat Aletta Jacobs een groot aandeel heeft gehad in de eerste feministische golf. Maar wat ze voor ogen had en of het is gelukt weet ik niet, en dat probeer ik te weten te komen tijdens het maken van deze scriptie.
Samenvatting van de boeken: Aletta Jacobs: Herinneringen
Dit boek is geschreven door Aletta Jacobs zelf. Zij schrijft (soms heel gedetailleerd) over haar leven. De herinneringen dus. Het boek loopt van haar jeugd tot het moment dat zij kan zeggen dat door haar de vrouwen een betere toekomst tegemoet gaan. Het gaat over haar kinderjaren, hoe zij dan al inziet dat vrouwen oneerlijk behandeld worden. Over haar studiejaren, ze wil arts worden. Ook gaat een groot gedeelte van het boek over de vele reizen die ze heeft gemaakt over de hele wereld. De strijd voor het vrouwenkiesrecht, en voor andere zaken waarin vrouwen als minder behandeld werden. Over haar vriend en latere man Carel Victor Gerritsen. Later ga ik haar verhaal uitgebreid vertellen om zo een beter beeld van haar leven te schetsen en ook om zo tot de conclusie van mijn vraagstelling te komen. Nemesis: Eeuwige Kwesties, 100 jaar Vrouwen en Recht in Nederland
Het is de jubileum uitgave van Nemesis, een tijdschrift over vrouwen en recht. Allerlei vrouwen (en een paar mannen) schrijven een stukje over honderd jaar vrouwen recht in Nederland. Aan sommige verhalen had ik helemaal niets; die stonden vol met verwijzingen naar het wetboek. Aan sommige had ik wel iets, en dan alleen het stuk over de eerste feministische golf natuurlijk. Dit zijn de auteurs van de geschreven stukken uit het boek: Rikki Holtmaat: Eeuwige kwesties: honderd jaar vrouwen en recht in Nederland. Govaert C.J.J. van den Bergh: Gehuwde vrouwen en (on)vermogen
Malva Driessen: Het drama van de weduwe. Tineke Egyedi: Van kiesdame tot girlpower: Burgerschap van vrouwen in de twintigste eeuw. Barbara Henkes: Werken in de huishouding
Hans Ulrich Jesserun Dóliviera :Sociaal geslacht, huwelijk en nationaliteit. Elisabeth Lissenberg: Vrouwen en misdaad: Honderd jaar mistroostigheid. Marry Niphuis-Nell: Hoera, een stamhoudster! Joyce Outshoorn: Serieuze en lichtzinnige abortussen: de rode draad van de regulering in Nederland. Tymen van der Ploeg: Het huwelijk, tussen kerk en staat. Heikelien Verrijn Stuart: De angst voor de stilte: strafrecht en seksueel geweld. Petra de Vries: Het ketenen van de blanke slavin, en het belastbare inkomen van de werkneemster. Honderd jaar feminisme en prostitutie in Nederland. Klaartje Wentholt: Een eeuw arbeidsbescherming: van arbeidsverbod tot arbeidsgebod. Marc de Werd: Vrouwen in rechterlijke macht. Welke stukjes ik heb gebruikt zijn: Petra de Vries: Het ketenen van de blanke slavin, en het belastbare inkomen van de werkneemster. Honderd jaar feminisme en prostitutie in Nederland. Klaartje Wentholt: Een eeuw arbeidsbescherming: van arbeidsverbod arbeidsgebod. Toen ik deze stukken gelezen had, wist ik dat het ook op het leven van Aletta Jacobs betrekking had, dat zij hier ook mee te maken had gehad. Daarom heb ik deze stukjes gebruikt. D. Lotens: Dr. Aletta Jacobs Dit boekje heb ik extra gelezen om ik dacht dat het goed was om te lezen na Herinneringen, zodat als ik wat vergeten was, het zo weer wist, het boekje is heel dun. Het is een heel kinderlijk en oud boekje, ik had het zo uit. Het gaf eigenlijk in grote lijnen “Herinneringen” weer. Ik heb het niet nodig gehad voor mijn scriptie. De eerste feministische golf in het algemeen De feministes van de eerste golf vochten vooral voor het vrouwenkiesrecht. Het waren vrouwen uit de burgerij. Ze wilden op gebieden als arbeid, onderwijs en politiek gelijke rechten. In het jaar 1894 werd de Vereniging voor het Vrouwenkiesrecht opgericht. Dit gebeurde door het initiatief van Wilhelmina Drucker. Aletta Jacobs is hiervan jaren voorzitster geweest (van 1904 tot 1920) Zij vonden dat ze, omdat ze moeders waren en de nieuwe generatie opvoedden, dat ze als gelijkwaardige burgers moesten worden beschouwd. De vereniging had veel leden, mannen en vrouwen. Maar mannen mochten alleen lid zijn, en niet te veel invloed hebben. Er werden veel acties gevoerd. Bijvoorbeeld via openbare vergaderingen en bladen. In 1907 splitste de vereniging voor Vrouwenkiesrecht zich, en er werd iets nieuws opgericht, namelijk de Bond voor Vrouwenkiesrecht. Deze organisatie vond de VvVK te radicaal en besloot het anders aan te pakken. Niet alleen met propaganda, maar zij probeerden het ook voor elkaar te krijgen om het vrouwenkiesrecht over een paar jaar ingevoerd te laten worden. Dan was er nog een heel radicale actiegroep uit Groot-Brittannië, the Suffragettes. Uiteindelijk was het in 1919 zover, de vrouwen mochten naar de stembus. Prostitutie als strijdpunt in de eerste Feministische Golf. Eind 19e eeuw was het bekend dat veel vrouwen ‘gebruikt’ werden als prostituee in een bordeel. Op de Nationale Tentoonstelling voor de Vrouwenbijeenkomst in 1898 wordt hier over verteld en door veel mensen met afgrijzen naar geluisterd. Want het gebeurde niet alleen hier, maar overal in de wereld. Met de invoering van de Code Penal in 1811 werd in Nederland de strafbaarheid van prostitutie opgeheven. Alleen minderjarigen als prostituee laten werken was verboden. In de loop van de 19e eeuw gingen autoriteiten meer controle over prostituees uitoefenen. Zo moest een vrouw, als ze ergens wilde werken, zich voor registratie opgeven bij de politie, en moest ze twee keer per week naar een arts, om te kijken of ze geen geslachtsziektes had. Als zij die had, mocht ze niet meer werken, tot ze genezen was verklaard. In 1886 kwam er een nieuwe regel in het Wetboek bij, de pooier moest nu verplicht aan de prostituee uitleggen dat zij in een bordeel te werk zou worden gesteld, en wat het inhield.
Arbeidsbescherming De kern van het familierecht veranderde in de 19e eeuw. De vrouw raakte onder de macht van haar man in plaats van onder de macht van de staat. Bijvoorbeeld bij het monogame huwelijk, en het feit dat als een prostituee trouwde, haar naam uit het register werd verwijdert. Dit onderwerp werd erg omstreden aan het eind van de 19e eeuw. Er gaan veel groeperingen (waaronder feministes) tegenin. De leidster van deze beweging was Josephine Butler. Dit verzet, dat abolitionisme werd genoemd, werd vanaf 1877 internationale bekend. Butler vond prostitutie een vorm van slavernij, een gelegitimeerde vorm daarvan. Ze riep vrouwen op tot verzet. Prostituees werden door hun vrouwen, ‘vrouwen zoals wij’ genoemd. Ze verklaarden deze ‘oorlog’op basis van twee reglementen. 1. Het medisch onderzoek wat de prostituee moest ondergaan was niet in staat om besmetting te doen voorkomen. 2. Mannen, waren net als vrouwen,in staat hun geslachtsdrift te beheersen, zonder dat daar hun gezondheid mee in gevaar komt. De abolitionisten wilden een gelijke seksuele moraal voor man en vrouw. Door de inspanningen van de prostitutie bestrijders kon worden aangetoond dat de prostituees werden gebruikt, en werden ze in 1911 bekroond met de invoering van een bordeelverbod. De strijders van de 1e Feministische Golf waren er in geslaagd om het beeld van de verleidelijke en onbetrouwbare vrouw om te zetten in het beeld van vrouwen die slachtoffers zijn van mannelijke , seksuele lusten. Dit, hierboven, zijn twee citaten. Aan het einde van de 19e eeuw speelden er een aantal vragen rond de arbeidsbescherming van de vrouw. Moesten zwangere vrouwen ( en hun ongeboren kinderen) door middel van een verbod op arbeid moeten worden beschermd tegen de werkgevers? En moesten werkende moeders worden beschermd tegen arbeidstijden en daardoor s’nachts gaan werken en overdag voor de kinderen gaan zorgen? Een argument tegen het arbeidsverbod voor gehuwde vrouwen was dat er hierdoor minder mensen zouden gaan trouwen en dat er meer onwettige verhoudingen zouden gaan ontstaan. En er is ook een (financiële) noodzaak is voor vrouwen om te werken. De arbeidswet uit 1889 maakte geen verschil tussen gehuwde en ongehuwde vrouwen, maar wees erop dat de arbeid van gehuwde vrouwen afnam. In de arbeidswet van 1919 werden ook voor mannen de arbeidsuren vastgesteld. Als begin: de achturige werkdag, de vrije zaterdagmiddag, de zondagse rust en het verbod op nachtelijke arbeid. Later kwamen er allerlei uitzonderingen hierop, de zondagarbeid werd bijvoorbeeld voor vrouwen in boter en kaasfabrieken toegestaan, met als argument de beperkte houdbaarheid van melk. Aletta Jacobs Aletta werd geboren in 1884, in Sappemeer, provincie Groningen. Vanaf haar zesde jaar wist Aletta dat ze dokter wilde worden. Ze adoreerde haar vader en broer Julius, die allebei dokter waren. Op de lagere school las Aletta veel. Vooral over John Stuart Mill. Deze man bewonderde Aletta. Hij had een boekje geschreven, dat de Slavernij der vrouw heette. Dit ging over de onrechtvaardige behandelingen die de vrouw moest ondergaan. Het werd haar steeds duidelijker dat mannen de wetten maakten en de macht hadden , en dat vrouwen er helemaal niets aan konden doen; in die tijd mochten vrouwen niet eens stemmen! Na de lagere school bezocht Aletta de Handwerkschool. Deze school hield ze niet lang vol. Ze wilde zo graag studeren en dokter worden! In het najaar van 1869 had voor het eerst een meisje deelgenomen aan het examen voor leerling apotheker. Aletta ging ook aan dit examen mee doen. Slaagde ze, dan zag men in ieder geval dat ze studeren kon. Aletta slaagde in 1870. De examinatoren gaven het advies om door te studeren voor apotheker. Aletta wilde alleen nog steeds dokter worden. Thorbecke, de minister uit die tijd, vond het goed dat Aletta naar de HBS zou gaan en zo werd zij het eerste meisje dat op de jongens HBS kwam. In 1871 kreeg ze van Thorbecke toestemming om zonder toelatingsexamen een jaar lang lessen op de Universiteit van Groningen te volgen. De colleges gingen goed, behalve dat Aletta soms door zware hoofdpijn (migraine) rust moest nemen, maar ze ging door. Omdat er in 1872 geruchten gingen dat Thorbecke gauw dood zou gaan, deed Aletta snel wat tentamens in de vakken waar ze voldoende kennis voor had, en zond de goede uitslagen naar de minister. Zodat hij voor zijn dood nog net kon zeggen of ze door mocht gaan met studeren. Ze kreeg 2 dagen na de dood van Thorbecke bericht dat ze door mocht studeren. Ze was nu kandidaat in de Natuur- en Wiskunde. Velen stuurden haar telegrammen met felicitaties, onder wie Carel Victor Gerritsen, met wie ze later een innige vriendschap zou opbouwen. Op 23 April 1872 slaagde Aletta voor het examen van de Geneeskunde. Hierna voelde ze zich langzaam beter worden en ging ze in Groningen wonen. Ze kreeg te zien hoe prostituees dood gingen en wat voor een leven hun hadden. Aletta vond het vreselijk om aan te zien. Later is ze gaan vechten voor de prostituees om hen een beter leven te geven. In 1876 krijgt Aletta malaria en moet ze even stoppen met studeren. Nadat ze weer beter was, ging Aletta naar Lochum (Gelderland) om daar de praktijk van haar broer Julius over te nemen. Hij ging namelijk voor een tijd naar Nederlands-Indië. Omdat het wel duidelijk was dat het voor Aletta niet goed was om weer naar Groningen te gaan (door de luchtverandering zou ze weer ziek worden) vond men dat ze naar Leiden moest. Maar Aletta wilde naar Amsterdam. In Oktober 1876 begon Aletta aan de Universiteit van Amsterdam. Ze wilde in 1877 het eerste gedeelte van het Artsexamen halen. Ze haalde het, maar werd daarna erg ziek. Ze had tyfus. Deze ziekte duurde een tijd, en toen ze weer wat opgeknapt was, haalde ze in 1878 het tweede gedeelte van het Artsexamen, het Artsdiploma. In de zomer van 1877 was er weer een tegenvaller. Aletta’s vader werd ziek. En haar vader was zo een grote steun, de belangrijkste persoon in haar leven. Hierdoor vond zij het niet meer nodig om te promoveren, maar wilde een praktijk in het platteland. Bij haar zieke vader. Alleen vonden de hoogleraren het jammer dat ze niet door promoveerde. Ook vonden ze het een goed idee als Aletta een buitenlandse reis ging maken. Aletta promoveerde op 8 Maart 1879. Ze was de eerste vrouw met een academische Dokterstitel. Daarbij kreeg ze van een hoogleraar duizend gulden voor haar Buitenlandse Reis. Dat geld was gegeven door C. V. Gerritsen. Aletta vertrok op 14 Maart 1880 naar Londen, de plaats waar ze in haar reis naar toe wilde. Tijdens haar verblijf heeft ze wat vrienden gemaakt. Ze werkte in een ziekenhuis, waar iedereen haar snel mocht. Haar vrienden waren de eerste strijdsters voor het vrouwenkiesrecht en met hen ging ze naar veel drawing-room meetings. Daar discussieerden ze dan met zo’n 50 vrouwen over de noodzakelijkheid van het kiesrecht van de vrouw. Toen Aletta terug was in Amsterdam, begon ze daar haar praktijk op de Herengracht. Haar ouders waren ook in Amsterdam komen wonen. Aletta wilde lid worden van het leesmuseum op het Rokin, maar dat mocht niet. Het was alleen voor heren en men dacht dat ze het alleen lid wilde worden om zo mannen te kunnen ontmoeten. Wat natuurlijk onzin was. Maar Aletta zette door en zei dat ze voor haar verdere ontwikkeling al de boeken en tijdschriften niet kon missen. Uiteindelijk kreeg ze een lidmaatschap. C.V. Gerritsen bezocht rond deze tijd een bezoek aan haar vader. Hij had de hele carrière van Aletta gevolgd en wilde graag kennis met haar maken. Ze spraken af, en werden vrienden, al zagen ze elkaar niet veel. Doordat Aletta gratis spreekuren ging geven in de Jordaan, kwam ze in aanraking met de armste bevolking van Amsterdam. Ze zag hoe vrouwen steeds maar weer zwanger werden en hun bevalling vroeg of laat hun of het kindjes dood werd. Men vond dit het lot van de vrouw, maar Aletta vond het vreselijk. In 1882 beval een collega uit Duitsland het pessarium aan. Veel vrouwen waren al voor geboortebeperking naar Aletta’s praktijk gekomen. Alleen was de hele medische wereld (die alleen uit mannen bestond) hier tegen. Met Carel kon zij als enige over deze gedachtes praten, en er groeide ook een innige vriendschap. Aletta begon zich te verdiepen in de maatschappelijke kwesties voor de vrouw. Ze was voor het algemeen kiesrecht voor de vrouw. In 1894 richtte Wilhelmina Drucker, ook een bekend feministe de Vereniging voor Vrouwen kiesrecht op. Aletta was hier lange tijd voorzitster van. Drie jaar later vond er in Washington een bijeenkomst plaats, waar mevrouw Chapman en Catt het middelpunt werden van alle kiesrechtstrijdsters in de wereld. In 1904 werd in Berlijn de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht opgericht. Het eerste internationale congres van de bond werd in 1906 in Denemarken gehouden., Daar werd besloten dat mevrouw Catt en Aletta de meest geschikte personen waren om naar Oostenrijk en Hongarije te gaan om voor de vrouwen daar te praten over de strijd voor het vrouwenkiesrecht. Teruggekeerd van deze propaganda tocht, kon Aletta zich meteen weer voorbereiden op het Internationale Vrouwencongres dat in Nederland zou worden gehouden in 1908. Wat ook Aletta’s ergernis opriep, was het feit dat meisjes in die tijd, die soms 15 uur per dag moesten werken, achter elkaar moesten staan. Dit winkelpersoneel kwam naar Aletta’s praktijk om te klagen over de pijnen in hun lichaam. Allen hadden ze dezelfde klachten. Tijdens hun werk mochten de meisjes niet gaan zitten. Aletta ging naar de werkgevers, maar ze had geen succes. Men vond niet dat de klachten van de meisjes kwamen door het lange staan. Pas in 1902, ongeveer twintig jaar nadat Aletta voor het eerst op de zaak had gewezen, is het aanbrengen van zitplaatsen in de wet voorgeschreven. Om de dingen waar Aletta Jacobs voor streed waar te kunnen maken, heeft zij veel gereisd. Vooral met haar echtgenoot C.V.Gerritsen. Dat Aletta is getrouwd past eigenlijk helemaal niet bij haar. Ze was een feministe en een hele onafhankelijke vrouw. Een wettig huwelijk, daar waren ze het over eens, paste dus niet bij hen, en wilden ze ook allebei niet. Een vrij huwelijk, waarbij ieder zijn volle vrijheid zou behouden, en ze allebei in economische vrijheid zouden leven vonden ze een goed idee. Ze zouden zelfs apart blijven wonen. Ze zouden alle grote en kleine vakanties samen doorbrengen en verder weer zo leven als vroeger. In september 1893 verwachtten ze hun eerste kindje. Maar door een fout van de verloskundige heeft het kindje maar een dag mogen leven. Dit was een vreselijke slag voor Aletta. Toch konden ze allebei weer met hun oude leven doorgaan. Ze gingen nog steeds alle vakanties met elkaar op reis. Ze leerden landen kennen als Denemarken, Noorwegen, Zweden, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Schotland, Zwitserland, Italië, Oostenrijk en Hongarije. Ze hebben veel bijeenkomsten bezocht. In 1899 gingen ze naar Christiana, naar het congres van de Interparlementaire Unie. Bij deze congressen deed C.V. Gerritsen altijd mee, en Aletta ging mee om relaties aan te knopen met parlementsleden van verschillende landen, en zo voor het Vrouwenkiesrecht te kunnen propageren. In dit jaar zou ook voor het eerst in Europa het grote Internationale congres van vrouwen worden gehouden. Dit congres werd gehouden in Londen, waar Aletta natuurlijk ook naartoe ging. Na deze tijd, hebben Aletta en haar man nog wat reizen gemaakt, onder andere hebben zij lang door Amerika gereisd. Op de terugweg werd Gerritsen ziek. Hij ging wel door met zijn werk in de tweede kamer, en verheugde zich op de overwinning van de linkse groepen bij de verkiezingen. Dit heeft hij alleen niet kunnen meemaken, op 5 juli 1905 is hij dood gegaan. Na zijn dood, heeft het lang geduurd voordat Aletta weer kon beginnen met werken. Ze ging naar St. Moritz om uit te rusten, en toen ze terug was, was er goed nieuws. Het nieuwe kabinet had haast gemaakt met de voorbereiding op het voorstel van de grondwetsherziening. Het kiesrecht artikel werd daar ook bij opgenomen. In 1908 was er een congres in Amsterdam. Het eerste nationale vrouwencongres in Nederland. Aletta en Wilhelmina Drucker leidden het comité. De verkiezingen in 1909 hadden weer een rechtse meerderheid, en er viel dus niet te denken aan de invoering van het vrouwenkiesrecht. Met Mevrouw Catt maakte Aletta een wereldreis van 1911 tot 1912. Ze bezochten onder andere de Fillipijnen, Java, Sumatra, Egypte, China, Japan en Zuid Afrika. Gedurende deze reis heeft Aletta natuurlijk veel gepraat met de ervaren vrouw Catt. Ze besefte dat veel vrouwen naar het kiesrecht verlangden, en toen ze terug was, werd er in mei 1903 een protest meeting gehouden. Het was een succes. Nu was gebleken dat vrouwen ook in Nederland openbare betogen konden houden. En voor het eerst werd er tijdens de troonrede door de koningin over vrouwenkiesrecht gepraat. Dit was natuurlijk mooi, en de vrouwen gingen nog harder propaganderen. Hier werd een einde aan gemaakt, toen de oorlog begon. In 1915 heeft Aletta weer een aantal reizen gemaakt, ditmaal met mevrouw Addams. Na deze reis vertrok Aletta in 1915 naar New York. Ze logeerde bij mevrouw Catt. Tijdens een aantal debatten hebben vrouwen iedere dag een wacht gevormd voor het parlementsgebouw. Zo kon men echt zien dat vrouwen het kiesrecht eisten.De vrouwen werd geen kiesrecht verleend, wel het recht van verkiesbaarheid tot afgevaardigde. In 1918 waren er verkiezingen gehouden door deze wetswijziging. Veel partijen deden mee, ook de Vrijzinnig Democratische Partij, waar Aletta bij hoorde. Toch werd er wel voor gezorgd dat er geen vrouwen gekozen werd. Alleen de sociaal democraten was het gelukt een vrouwelijke kandidate in de Kamer te brengen Maar de overwinning was in zicht. Nog dat jaar, november 1918, openbaarden er opeens overal (ook in Nederland) een revolutionaire geest. Toen de regering, bang voor de gevolgen, aan de revolutionairen hun wensen vroeg, antwoorden ze; een achturige werkdag en het vrouwenkiesrecht’. De leider van de Vrijzinnig Democraten, meneer Marchant, had in september al een wetsvoorstel ingediend voor het vrouwenkiesrecht. Dit voorstel werd in beide kamers met een grote meerderheid aangenomen. In september 191 ook door de koningin. Eindelijk was het Aletta, en alle andere vrouwen gelukt. Ze hadden kiesrecht! Aletta voelde dit als een opluchting, en vrijheid. In 1922 werden de verkiezingen voor de Tweede Kamer gehouden, waar voor de eerste keer ook vrouwen aan mee zouden doen. Aletta was dan wel erg ziek, en vroeg zich af of ze wel in staat was om naar de stembus te gaan,maar haar vrienden hielpen haar zodat haar langgewenste taak vervuld kon worden. Tot haar dood heeft ze nog veel gedaan, en had ze veel plannen.Vlak voor haar dood zei ze: er is nog zoveel te doen op de wereld! Maar op 10 augustus 1929 is ze overleden. Haar crematie werd druk bezocht en werd verfilmd. Slotwoord: Is er iets veranderd na de eerste feministische golf, en zoals Aletta Jacobs het voor ogen had? Dit was mijn vraagstelling. Nu, nadat ik veel heb gelezen over Aletta Jacobs en de eerste feministische golf, kan ik de vraag wel beantwoorden. Er is zeker iets veranderd na de eerste feministische golf! Er is immers eindelijk kiesrecht voor de vrouwen, waar ze lang voor gestreden hebben. Alleen omdat ik weet wat voor een strijd dat is geweest, vind ik dat vrouwen, al is het uit respect, naar de stembus moeten. Zoals Aletta al schrijft in haar boek; voor iedereen is het nu (en dan had zij het over 1924) normaal om als vrouw zomaar door de Kalverstraat te lopen. Vroeger deden alleen prostituees dat. Er is zoveel veranderd, en wij vinden dat nu allemaal normaal. Daarom vond ik het ook heel nuttig om hier over te lezen en meer over te weten te komen. Ik heb bij twee videotheken gevraagd of ze videomateriaal hadden over Aletta Jacobs, jammer genoeg hadden ze dat niet, wat ik best slecht vind trouwens. Ik ga zeker nog eens terug om in de archieven van het IIAV te kijken en een goede documentaire over haar te zien. Wat het was een bijzondere vrouw. Maar op de vraag of Aletta het zo voor ogen had, moet ik zeggen: nee. Het is natuurlijk geweldig dat de vrouwen het kiesrecht behaald hebben, maar dat was niet het enige wat Aletta wilde. Ze wilde de hele wereld redden, en vrede overal. Ze heeft wel meer behaald, ze heeft veel betekend voor de meisjes, werkzaam in winkels die de hele dag hebben moeten staan, ze heeft veel gedaan voor de arme mensen
gratis medische hulp gegeven
veel gedaan voor de prostituees… maar wat ze al zelf zei, vlak voor haar dood; er is nog zoveel te doen in de wereld.Maar dat is er nu, een eeuw later, nog steeds. Dus nee, ze heeft niet alles kunnen doe wat ze voor ogen had. Maar ze heeft wel ontzettend veel wel kunnen doen. En daar gaat het toch om. Bronvermelding: Aletta Jacobs: Herinneringen. Pandora. eerste druk in 1924, dit boek is de zesde druk, 1995. Uitgeverij Contact. Ik heb het geleend bij de bibliotheek in de Indische Buurt. Nemesis: Eeuwige Kwesties. Eindredactie: Rikki Holtmaat. Uitgegeven in 1999. Uitgeverij: W.E.J. Tjeenk Willink, Deventer. Ik heb mijn informatie uit deze twee boeken, maar ook via het Internet. Ook ben ik langs het IIAV gegaan, waar ze veel informatie hadden over het feminisme. Alleen heb ik daar niet naar informatie gezocht, omdat mijn werkstuk eigenlijk meer over de boeken moest gaan, dan allerlei informatie die ik ergens vandaan pluk. Menner van de Hanenberg zei tegen mij dat deze boeken goed waren en het IIAV overbodig zou zijn. Toch ben ik wel even op hun site gaan kijken, waar ik wat informatie vond. En op andere sites, zie hieronder. Daar heb ik nog doorgeklikt op een aantal links. De plaatjes komen ook van deze sites. Hier vond ik ook informatie over de eerste feministische golf in het algemeen. Deze tekst vond ik handig om ook uit te leggen in mijn werkstuk, zodat de lezer dan een duidelijker verhaal heeft om te lezen. www.iiav.nl
www.alettajacobs.org
www.emancipatie.nl
www.clara-wichmann.nl (hier hoort de stichting Nemesis bij).