De communistische utopie in Rusland

De communisten beschouwden hun eigen samenleving als een socialistische maatschappij die zich naar een communistische maatschappij toe ontwikkelde. Hoe had die communistische maatschappij eruit gezien?

In de Filosofische Encyclopedie, die rond 1968 in Rusland verscheen, vindt men onder het trefwoord 'Kommoenizm' 2 belangrijke betekenissen;
1. Een maatschappelijk stelsel dat berust op de publieke eigendom van de productie middelen.
2. Een theorie die leert, dat het vervangen van het kapitalisme door het communisme een historische noodzakelijkheid is,(berustend op de onderzoekingen van communistische economen) en die leert hoe deze communistische maatschappij moet worden opgebouwd.' Verder staat er dat de communistische samenleving in de loop van haar ontwikkeling 2 fasen doormaakt; De lagere fase; het socialisme, en de hogere fase; het volledig communisme of communisme sec.


Rond 1965 heeft men de verwachting uitgesproken dat Rusland omstreeks 1980 de drempel van het communisme zou overschrijden. De vroegere 'wijzen' van het communisme, Marx, Engels en Lenin, hebben nooit echt goed beschreven hoe een volledig communistische staat er uit zou zien. Maar Stalin gaf in 1927 een korte karakteristiek van een communistische staat, bestaande uit 7 punten:
a. Geen particuliere eigendom van werktuigen en middelen; de eigendom is volledig collectief.
b. Geen klassen en geen staatsmacht. De werkers van de industrie en landbouw besturen zich economisch als een vrije associatie van werkers.
c. De economie is gebaseerd op de hoogste techniek, zowel in landbouw als industrie.
d. Geen tegenstellingen tussen stad en platteland, tussen industrie en landbouw.
e. "Van ieder naar zijn eigen vermogens, aan ieder naar zijn eigen behoeftes"
f. Wetenschap en kunst in volle bloei.
g. Volk werkelijk vrij, geen zorgen om de kost en geen onderdrukking door je meerderen.

De punten b. en e. onderscheiden het communisme van het socialisme; De rest van de punten zijn het streven van bijna iedere maatschappij. Aan de hand van die punten komt dus het belangrijkste doel van het communisme naar voren: het afschaffen van de ongelijkheid in macht en het afschaffen van de ongelijkheid in inkomens. Dit doel zal bereikt worden door het afschaffen van macht op zich en door het afschaffen van de inkomens in het geheel.

Hoe moet men de macht afschaffen? Lenin vond, dat dit geleidelijk aan moest gaan. Langzaam moest ' de Staat afsterven'. Maar in die periode van 'afsterven' mocht de Staat niet gehinderd worden; Er moest dan absolute macht heersen. Stalin echter vond, dat aan het 'afsterven van de Staat' een maximale versterking van de Staatsmacht moest vooraf gaan. Dit was natuurlijk een hele slimme en gemene manier om zijn gruwelijke dictatuur te rechtvaardigen.


Na Stalin kwam de Communistische Partij aan de macht. Zij deelden de mening van Stalin niet, maar vonden het ook niet echt leuk, dat zij in de toekomst geen macht meer zouden hebben. Daarom verkondigden ze, dat de Communistische Partij het volk moest blijven besturen, ook al was de fase van het volledig communisme al ingetreden. Zij noemden als reden hiervoor, dat ze immers de volmaakte burger nog moesten scheppen, om de staat stabiel te houden tijdens het communisme. " Als we een maatschappij hebben, waarin elke burger alle functies kan bekleden, wanneer hij kan lezen en schrijven, dàn kunnen wij ons terugtrekken en de maatschappij aan zichzelf laten. En het feit dat wij besturen, wil niet zeggen dat we ook macht hebben. Want wij willen altijd het goede, en het is aan de burgers om door voorbeeldig sociaal gedrag ons de moeite van het dwingen te besparen."

Met dit soort uitspraken heeft het Russische volk het vanaf 1917 (Revolutie) tot aan Gorbatsjov moeten doen, en de beloftes bleken loos en de droom was vervlogen.

Bronvermelding
Uit: Spiegel Historiael, jaargang 2, nummer 11 1967 J.W. Bezemer.