Inleiding
Mijn scriptie gaat over één van de meest geromantiseerde onderwerpen uit de geschiedenis: Cleopatra en haar geliefden, Caesar en Marcus Antonius. Dit onderwerp is reeds de basis geweest van vele films en romans, meestal met een zeer romantisch eindproduct, dat tot de verbeelding van velen spreekt. Geheel tegen dit idee in, wil ik in mijn scriptie kritisch kijken naar Cleopatra' s relaties met deze machtige mannen. Want hoewel ook ik aan dit onderwerp begon met een wel erg romantisch idee, was het onvermijdelijk om vraagtekens te zetten bij Cleopatra' s motieven voor deze relaties met twee invloedrijke machthebbers in het belangrijkste rijk van hun tijd. Want zou het nou echt puur toeval zijn dat Cleopatra, als koningin van een groot en trots Egypte dat bedreigd werd door annexatie, eerst verliefd werd op de man die het meeste te zeggen had in het rijk waardoor Egypte bedreigd werd en later viel voor één van de machthebbers van het Romeinse rijk uit die tijd? Nee, want Cleopatra gebruikte Caesar en Antonius voor versterking van haar eigen macht en die van Egypte. Dat is de stelling die ik nader zal onderzoeken en uiteindelijk conclusies over zal trekken. En hier komt nog een onderwerp bij kijken, want waar het echt om gaat is natuurlijk in hoeverre zij succesvol was in het versterken van haar eigen macht met behulp van die van haar minnaars. Door een historische achtergrond te geven van Cleopatra' s tijd en de situatie op dat moment en vervolgens Cleopatra en Caesar te behandelen en Cleopatra en Antonius, hoop ik mijn conclusies te kunnen trekken over mijn vraagstellingen. *zie bijlage 1* Cleopatra staat te boek als misschien wel de intrigerenste heerseres van Egypte en van de geschiedenis. Over deze uitspraak kan ik in ieder geval zeggen dat ik het er zeer mee eens ben en dat is zeker niet afgenomen door het bestuderen van zoveel materiaal over haar, integendeel, dat heeft mijn interesse slechts aangewakkerd en meer vragen opgeroepen over deze vrouw die in haar tijd zoveel invloed heeft gehad, niet alleen in haar eigen land, maar zelfs in het belangrijkste imperium van die tijd, het Romeinse. Een vrouw die zoveel heeft gedaan voor het behoud van haar eigenlijk tot onderwerping gedoemde land en toch haar trots grotendeel in stand heeft weten te houden in een wereld die voornamelijk door mannen geregeerd werd, vind ik een prachtig voorbeeld van de minstens even sterke macht van vrouwen als mannen, al ligt haar kracht op andere gebieden. Veel meer vrouwen zouden een voorbeeld aan haar moeten nemen als het gaat om je eigen kracht kennen en die zeker niet onderschatten. Maar hoever Cleopatra gegaan is in het gebruiken van die vrouwelijke kracht voor haar eigen doeleinden en in hoeverre ze wel oprecht was in haar gevoelens, zal ik pogen uiteen te zetten in de rest van mijn scriptie. Hoofdstuk 1: Cleopatra' s tijd. De Ptolemaeën
Cleopatra stamt af van de Ptolemaeën, de familielijn die afstamt van Lagus, een Macedoniër die na de dood van Alexander de Grote het zuidelijke gedeelte van zijn rijk overnam, namelijk dat aan de Nijl. Haar vader Ptolemaeus XII, bijgenaamd Auletes, fluitspeler, had twee oudere dochters, Cleopatra VI en Berenice, Cleopatra, en twee jongere zoons Ptolemaeus XIII en Ptolemaeus XIV en een dochter Arsinoë. *zie bijlage 2* De Ptolemaeën werden als farao' s vergoddelijkt en hadden de traditie dat broers met zussen trouwden en samen regeerden, dit heeft altijd voor vele intriges gezorgd. Cleopatra' s familie was zeker geen uitzondering op de gebruikelijke haat en nijd sfeer. De Ptolemaeën wilden hun Griekse komaf in ere houden en hun Griekse gewoonten aanhouden in hun Hellenistische staat, maar zij stonden ook onder invloed van de Afrikaanse gewoonten en godsdienst van Egypte zelf. Alexandrië was de Egyptische hoofdstad en ook de vorsten leefden daar, het was een stad met vele schoonheden, veel verschillende mensen en veel verschillende rijkdommen. Door de inspanning van de Ptolemaeën om in Alexandrië een enorme hoeveelheid cultuur en wijsheid bijeen te brengen, waren de bibliotheek en het Mouseion één van de plekken ter wereld met de meeste boekrollen en geleerden. Egypte - Rome
Rome had in de 1e eeuw v. Chr. een enorm imperium opgebouwd rond de Middellandse Zee en Egypte was één van de laatste machtsblokken die niet onderworpen waren. Rome ontkwam niet aan de uitstraling van Alexandrië en vele schrijvers, zoals Ovidius, haalden hun inspiratie daarvandaan. Egypte was voor Rome ook erg aantrekkelijk door het Oosterse mysterie dat het uitstraalde, de goedlopende economie en de geschikte militaire ligging. Egypte was namelijk de rijkste Hellenistische staat. De economie is voor het grootste gedeelte in handen van de staat en de vorst profiteert er het meest van. De staat heeft monopolies op de belangrijkste dingen en particuliere ondernemingen worden aan strikte banden gelegd. In Egypte is veel productie, weinig consumptie en veel export. Rome is maar al te geïnteresseerd in het Egyptische goud en werpt zich bij elk binnen-, of buitenlands conflict op als bemiddelaar.
In de tijd van Cleopatra' s vader, Ptolemaeus XII, had een probleem met Rome: In een testament van Ptolemaeus X zou hij uit dank Egypte aan Rome hebben nagelaten. De destijdse dictator van Rome, Sulla, wilde dan ook duidelijk maken dat hij het grotendeels voor het zeggen had in Egypte. Maar de Romeinen vonden het beter Egypte autonoom te houden.
Heersers van Egypte
Cleopatra' s vader stond bekent als fluitspeler, door zijn feestgedrag en zijn wanbeleid. Bovendien had hij moeilijkheden met Rome, die hij vergeefs probeerde af te kopen. Toen Pompejus stukken Azië veroverde en dreigend dicht bij Egypte kwam, gaf hij hun een groot feest en Egypte werd niet binnengevallen. Maar in 60 v. Chr. sluit Pompejus een verbond met Caesar, voorstander van de annexatie van Egypte. Uiteindelijk lukte het hem, ondanks onrust in zijn eigen land, door Rome als koning erkend te worden, maar wel in ruil voor een hoge prijs, op Caesar' s bevel. Om de lening die hij hiervoor sluit terug te betalen, moet hij de belastingen verhogen en als dan ook nog zijn over Cyprus heersende broer wordt vermoord en hij 'kiest' de kant van Rome trekt het volk hem niet meer en verjaagt hem. Hij vlucht naar Rome, terwijl hij zijn oudste dochter Berenice en waarschijnlijk Cleopatra VI achterlaat, waardoor zij gekroond worden door het volk. Auletes vraagt hulp in Rome aan Pompejus en degene die hem al geld geleend had, Rabirius en uiteindelijk was Pompejus' luitenant, Gabinius bereidt de staatsgreep uit te voeren, met hulp van Marcus Antonius. De staatsgreep lukt en Auletes stelt zijn dochter Berenice terecht, zodat de 13-jarige Cleopatra VII en de 5-jarige Ptolemaeus XIII troon opvolgers worden. Cleopatra aan de macht
Als Auletes in 51 v. Chr. sterft worden Cleopatra en de dan 10-jarige Ptolemaeus XIII heersers en dus heerst Cleopatra als 18-jarige alleen over Neder, - en OpperEgypte. Maar Ptolemaeus moest tot zijn volwassenheid vertegenwoordigd worden door een kroonraad; de retoricus Theodotus, de eunuch Potheinus en de veldheer Achillas. Tussen Cleopatra en hun ontstonden grote spanningen en haar zus Arsinoë aasde op de troon. Ondertussen was in Rome het heersende Triumviraat verdeeld en dat verergerde toen Crassus in 53 v. Chr. overleed en Pompejus in Rome en Caesar in Gallië kwamen tegen over elkaar te staan. Toen Caesar naar Rome terugkeerde, vluchtte Pompejus eerst, maar in 48 v. Chr. kwamen ze tegenover elkaar te staan en Caesar versloeg Pompejus in de 1e veldslag. Pompejus besloot hulp te vragen in Egypte. Cleopatra had hem al troepen gestuurd, dat vonden de Alexandrijnen niks en dat in combinatie met de macht van de kroonraad zorgde er waarschijnlijk voor dat ze in 50 v. Chr. naar priesters in OpperEgypte vluchtte. Pompejus kwam naar Egypte om Ptolemaeus XIII om hulp te vragen, maar hij werd op verraderlijke wijze vermoord, omdat Ptolemaeus en zijn regenten Caesar aan hun kant wilden hebben. Ptolemaeus was met zijn leger naar Cleopatra opgetrokken, maar toen kwam Caesar aan in Alexandrië en hij kwam terug. Caesar waardeerde de moord op Pompejus helemaal niet en voelde zich bedreigd in Alexandrië. Maar hij zegt het conflict tussen de heersers op te lossen en Cleopatra weet op listige wijze in het paleis door te dringen en bij Caesar te komen. Hij luistert naar haar en beslist dat de vorsten wederom samen moeten regeren. Hoofdstuk 2: Caesar en Cleopatra
Caesar' s achtergrond
Gaius Julius Caesar is afkomstig uit een eeuwenoud, adellijk geslacht; de Julii, die zeggen af te stammen van Aphrodite. Hij heeft van jongs af aan al ambities en wordt op 23-jarige leeftijd priester van Jupiter. Hij is een tegenstander van Sulla, de dictator van Rome van 82-76 v. Chr. Toen ging hij als vlucht in het leger in Azië. Reeds in die tijd stond hij bekend als vrouwen, - en mannenversierder en genieter van mooie dingen. Later gaat hij retorica studeren, waarmee hij niet heel erg succesvol was. Op wonderbaarlijke wijze heeft Caesar zich toch weten op te werken, met dank aan zijn 'vertrouwdheid' met het volk en veel gemaakte schulden en zijn huwelijk met Pompeja , en werd in 63 v. Chr. tot Pontifex Maximus verkozen, waardoor hij van zijn schulden verlost is en in 61 v. Chr. vormt hij een Triumviraat met Pompejus en Crassus. Zij hebben bijna alle macht in handen en in 59 v. Chr. wordt Caesar tot consul gekozen. Na dat jaar gaat Caesar naar Gallië en begint daar een enorme oorlog en verovert vele gebieden voor Rome. * Zie bijlage 3 * Maar de vijandigheid van Pompejus jegens hem groeit en hij keert terug in 48 v. Chr. en vecht met Pompejus, zie hierboven. Cleopatra ontmoet Caesar en hun relatie begint
Caesar komt aan in Alexandrië en nadat hij vernomen heeft dat Pompejus dood is, besluit hij zich op te stellen als bemiddelaar tussen de twee heersers, Ptolemaeus XIII en Cleopatra. Cleopatra is op dat moment dus afhankelijk van Caesar, van niemand anders kan ze steun verwachten. Maar Ptolemaeus is bij Caesar en probeert Cleopatra bij hem weg te houden. Om bij hem te komen voert zij een veel beschreven truc uit: Ze laat zich in 'vodden' naar Caesar brengen en die nacht brachten ze samen door; Cleopatra had haar macht veiliggesteld. Waarschijnlijk heeft Cleopatra Caesar verleid, want zij had hem het meest nodig en bovendien is zij een jong, aantrekkelijk meisje. Caesar blijft in Alexandrië en zet de heersers weer op de troon, maar Ptolemaeus is meer een krijgsgevangene en zo leven zij 9 maanden in één paleis: de koningin/ echtgenote/ minnares; de koning/ echtgenoot en de rivaal/ minnaar. Caesar was zo in de ban van Cleopatra, dat hij veel dingen deed om haar macht te verzekeren; hij hield bijvoorbeeld verzoeningsfeesten en gaf Cyprus terug aan Egypte. Zonder resultaat, want na een aanslag op zijn leven, liet hij Potheinus ombrengen en Achillas vluchtte en kwam met een overmacht aan militairen terug. Na vergeefse onderhandelpogingen begon de strijd; de vloot was zo belangrijk dat Caesar hem, toen hij hem veroverd had, liever verbrandde dan prijs te geven, maar de brand sloeg over en verwoestte een groot deel van de bibliotheek. Na een chaotische strijd, waarbij Arsinoë en Ptolemaeus de oppositie vormden, won Caesar met behulp van legers uit Judea op 27 maart 47 v. Chr. de strijd en daarmee de macht over het koningrijk. Hoewel hij in elk ander veroverd werelddeel zo'n opstandige stad met de grond gelijk gemaakt zou hebben, legde hij deze verovering, Alexandrië aan de voeten van Cleopatra, zijn geliefde en maakte haar tot vorst. Ondertussen was Cleopatra al een half jaar zwanger en om haar heerschappij wettig te maken, trouwde zij met haar 14-jarige broertje, Ptolemaeus XIV , en weer was zij alleen heerseres van Egypte. Caesars devotie was verder af te lezen uit het feit dat hij 10 weken met Cleopatra in een schip langs de Nijl heeft gevaren, in die tijd stuurde hij geen verslagen naar Rome, maar in zijn afwezigheid organiseerden de aanhangers van Pompejus zich weer en Caesarsplaatsvervanger, Marcus Antonius, was niet standvastig. Over het doel van de reis wordt gespeculeerd, ofwel het had een politiek doel; het volk laten wennen aan hun nieuwe heersers, maar dan had het niet zo veel tijd hoeven kosten, ofwel het was een plezierreisje, wat opvallend is als denkt aan Caesars verantwoordelijkheden en verantwoordelijkheidsgevoel. Caesarion en Rome' s reactie op Cleopatra
Cleopatra is zwanger als in 47 v. Chr. Caesar terugkeert naar Rome, maar daar wordt hij niet vriendelijk ontvangen, want zijn drie plaatsvervangers, Dolabella, Marius en Marcus Antonius, hadden er een zooitje van gemaakt. Nadat hij met moeite orde op zaken heeft gesteld, en het vertrouwen van zijn legioenen terug heeft, trekt hij naar Afrika, waar hij uiteindelijk drie overwinningen behaalt en terug in Rome wordt hij tot dictator voor tien jaar benoemd. Ondertussen is Cleopatra bevallen van een zoon, waarvan Caesar de vader zou zijn, zij noemt hem Caesarion, 'kleine Caesar', met Caesars toestemming. Zij kwam, onder het mom van politieke betrekkingen, met hem en haar broertje naar Rome. Ze zeggen dat dat niet op Caesars verzoek was en dat hij haar probeerde te vergeten, aangezien hij een verhouding had met ene Eunoe. Als dit zo was, slaagde Cleopatra er in ieder geval in hem opnieuw te veroveren en in de tempel die Caesar had laten bouwen achter het forum Romanum liet hij een standbeeld van haar zetten, tot grote verontwaardiging van het volk, dat zo'n verering van een sterveling ongehoord vond. Hij paste zelfs de tijd aan aan de Alexandrijnse, de zgn. Juliaanse kalender, die zich over de hele wereld verspreidde. Het Romeinse volk reageerde heftig op Cleopatra; ze werd gezien als belichaming van de bedreiging van de mystieke, oosterse weelde. Bovendien was Caesar getrouwd met de kuise Calpurnia in 49v. Chr. Terwijl de problemen in Rome steeds groter werden, kreeg Caesar steeds meer volmachten en gedroeg zich ook steeds almachtiger, waardoor hij zich afzonderde van de Romeinen. Caesar maakte na zijn veldtochten in Spanje zijn testament op en uit dit testament, waarin Cleopatra en Caesarion ontbreken, en zijn afstandelijke houding kan men opmaken dat hun verhouding eind 45 v. Chr. beëindigd was , maar dit is niet zeker. Caesars dood en Cleopatra' s vlucht
Ondertussen werd Caesar steeds machtiger, en dit leek een enorm effect op zijn ego te hebben, want hij waande zich een koning en door zijn overeenkomstige gedrag maakte hij veel vijanden. Ook had hij het plan om, in navolging van Alexander de Grote, stichter van o.a. Alexandrië, Parthië te veroveren. Maar hieraan zou hij nooit toekomen. Met het groeien van zijn macht waren ook zijn vijanden gegroeid en toen er tekenen waren dat Caesar als koning gekroond zou worden waren er samenzweerders bijeengekomen, zowel van Pompejus' kant als uit Caesars eigen gelederen, die de dictator het leven wilde ontnemen. Caesar was niet bang en nam geen bewaking in dienst. Toen er op 15 maart 44 v. Chr. een Senaatsvergadering zou komen om Caesar tot koning te kronen, liep de spanning hoog op. Toen Caesar op weg was naar de Senaat werd hij vermoord door de samenzweerders, waaronder Marcus Brutus, de zoon van Caesars minnares Servilla en de vroegere aanhanger van Pompejus, Gaius Cassius, en Caesar zou toen de onvergetelijke woorden, 'Ook Gij, mijn zoon Brutus?', gesproken hebben. Er zijn geen bronnen waarin Cleopatra' s reactie vermeld wordt op deze ingrijpende gebeurtenis. Wel wordt indirect vermeld dat zij in mei gevlucht is naar Egypte. Zij is een machtige bondgenoot kwijt en als zijn testament openbaar wordt blijkt dat hij Octavianus, Caesars achterneef, als erfgenaam heeft aangewezen en geen woord rept over Caesarion of over zijn erkenning als zijn zoon. Dit betekent een grote teleurstelling voor haar. Hoofdstuk 3: Cleopatra en Antonius
Terug in Egypte en de ontmoeting van Cleopatra en Antonius
Onderweg naar Egypte overlijdt Ptolemaeus XIV en als ze terug is in Egypte regeert ze samen met Caesarion, Ptolemaeus XV, zoon van god en godin. Nu is hij pas drie jaar oud, maar zijn troonsbestijging heeft zeker een doel; het verkrijgen van Caesars erfenis.
In Rome ontstaan er na Caesars dood drie partijen; Octavianus, erfgenaam van Caesar met conservatieve opvattingen, Antonius, Caesars ware opvolger en aanvoerder van zijn aanhangers en Brutus en Cassius, de moordenaars van Caesar, die Syrië en Macedonië heroverd hadden en zich daar ophielden. Het kwam tot een oorlog tussen Antonius en Octavianus, de zgn. slag bij Butina en Antonius verloor en vluchtte naar zijn oude vriend Lepidus, waar hij na enige twijfel steun vond. Samen waren zij erg machtig met Octavianus gingen zij om de tafel zitten en besloten een driemanschap te vormen, dit vond plaats op 27 november, 43 v. Chr. en hierbij verdeelde zij ook het wereldrijk: Rome voor Lepidus, het Westen voor Octavianus en Azië voor Antonius, met in zijn achterhoofd de Parthische veldslag.
Het eerste doel van het triumviraat, onder leiding van Antonius, was het wreken van Caesar. Dit leidde tot de slag bij Philipi, de slag tegen Brutus en Cassius. Antonius overwon Cassius, Octavianus verloor van Brutus, maar bij een tweede slag in november overwon Antonius ook hem en Caesar was gewroken. In deze oorlog had Cleopatra zich, ondanks hulpverzoeken van beide kanten, afzijdig gehouden, waarschijnlijk omdat ze niet kon kiezen tussen twee kwaden; Caesars moordenaars en Octavianus, degene die haar zoons erfenis had gekregen. Maar toen de oorlog was beslist kwam zij weer in beeld. Antonius, die in Tarsus, Cicilië, was, ontbood Cleopatra, officieel om haar verantwoording af te laten leggen, maar waarschijnlijk voor bevestiging van haar steun bij zijn tocht tegen de Parthen. Op dat moment was Antonius erg belangrijk voor Cleopatra, hij was immers bevelhebber over Azië, en na enige tijd besloot zij naar hem toe te komen, op een manier die zeker indruk op hem zou maken: als de godin Isis of Afrodite. Haar aankomst in Tarsus heeft de historicus Plutarchus uitgebreid beschreven: " Zij daalde als Afrodite de rivier bij Tarsus af, op een gouden schip met als stuurlui geen matrozen, maar bevallige dienaressen, gekleed als zeenimfen. Om het schip heen voeren bootjes, die walmen parfum verspreidden en de hele bevolking liep uit om dit te zien en zij zeiden dat er geen koningin, maar een godin, Afrodite, was neergedaald om zich tijdens een feestmaaltijd met Dionysos te verenigen."
Cleopatra liet een kamp inrichten buiten de stad, met prachtige, overdadige spullen en liet Antonius naar haar toekomen voor een feestmaaltijd, in plaats van andersom. Zij was nu 25 jaar en was die avond gelijk een godin, Antonius was 41 jaar en even gelijk aan een god. Die avond werd Antonius verliefd op haar en voor de tweede ving zij een liefdesrelatie aan met een groot Romeins gezaghebber, die veel over haar land te vertellen had. Daarbij werd hij ook nog gezien als Caesars ware opvolger, Caesar, haar eerdere liefde.
De liefdesrelatie en de verzoening met Octavianus
Tijdens haar dagen in Tarsus weet Cleopatra Antonius over te halen Arsinoë, die daar in een tempel verscholen zit, en nog drie andere voor Cleopatra gezagsondermijnende figuren te laten doden en dat doet hij. Ook belooft hij haar die winter, de winter van 41/42 v. Chr., met haar door te brengen. Ondanks de tekenen van verraad in het Oosten en de vijandigheid van het volk tegenover Octavianus in Rome, hield Antonius zijn belofte en bracht de winter bij Cleopatra in Alexandrië. Die winter was hij één van de Alexandrijnen, zonder troepen, hij genoot en feestte als een Griek en genoot samen met Cleopatra van het 'onnavolgbare leven' . Maar toen in het voorjaar van 40 v. Chr. gemeld werd dat zelfs de eigen Syrische troepen naar de Parthen overliepen, vertrok Antonius er overhaast naar toe, wel of niet aangemoedigd door Cleopatra. Toen hij orde op zaken had gesteld met zijn troepen, reisde hij door naar Rome, want er kwamen berichten dat Fluvia, zijn echtgenote, in zijn naam tegen Octavianus vocht en dit achtte hij waarschijnlijk belangrijker dan de Parthische veldtocht. In Rome wist hij Octavianus ervan te overtuigen dat Fluvia zonder zijn medeweten had gehandeld en zij bevestigden hun triumviraat wederom. Toen ook nog Antonius' vrouw overleed, trouwde hij als teken van samenwerking met Octavianus' zus, Octavia. Toen hij net getrouwd was, beviel Cleopatra van een tweeling, die zij 'Cleopatra Selene' en 'Alexander Helios' noemt. Antonius reageert hier zover wij weten niet op maar maakt zijn vrouw zwanger en wordt in 39 v. Chr. vader van Antonia. Hij brengt met vrouw en kind de winter door in Athene, terwijl hij voorbereidingen treft voor zijn veldtocht tegen de Parthen. Zijn leger behaalt twee successen op de Parthen, maar het wordt door Antonius stopgezet, omdat de onderneming zijn naam moet dragen. Behalve vijanden in het Oosten, laait de rivaliteit tussen hem en Octavianus ook weer op. Hij gaat naar Rome en een nieuwe burgeroorlog wordt ternauwernood voorkomen door de tussenkomst van Octavia. Ze verlengen het triumviraat met 5 jaar en Antonius laat Octavia bij haar broer achter als hij naar Azië vertrekt. Maar, zoals Plutarchus schrijft, " Laait het grote kwaad, dat lange tijd had gesluimerd, de liefde voor Cleopatra, die bij nader inzicht bekoelt leek, weer op en werd hartstochtelijker naarmate hij Syrië naderde." De hereniging en Antonius' breuk met Rome
Zij ontmoetten elkaar opnieuw in Antiochië, waar hun relatie, ondanks de driejarige onderbreking, weer opbloeit. Antonius trouwt met haar volgens de Egyptische wet, niet volgens de Romeinse, hij is al getrouwd met Octavia. Hij schenkt haar erg veel gebieden van de Romeinse staat, waaronder Syrië, Phoenicië en delen van Cicilië, Cyprus en Judea. Het is onduidelijk of hij dit uit liefde en zichzelf deed, of dat het een (huwelijks)eis was van Cleopatra. In ieder geval zette dit kwaad bloed in Rome, want de imperator moest nieuwe gebieden veroveren, geen oude weggeven. Toen, in 36 v. Chr., ging Cleopatra terug naar Alexandrië en Antonius maakte zich klaar om de veldtocht tegen de Parthen te beginnen. Hierbij moesten alle aan Rome verbonden onderkoningentroepen afstaan, dus aan materiaal en manschappen geen gebrek. Hoewel een overwinning onvermijdelijk leek, liep het toch anders, want Antonius' opmars strandde al bij de eerste belegering. Toen werd hij tot een oneervolle terugtocht gedwongen en die bleek fataal te zijn, want door sneeuwstormen, voedselgebrek, - en vergiftiging en constante aanvallen van de Parthen, waren zij heel erg verzwakt en bereikten op het nippertje Araxes, de grens tussen Medië en Armenië. Antonius had de moed opgegeven en aan zijn trouwe dienaar Ramnus bevolen hem te doden als hij dat verzocht. Ondertussen was Cleopatra in Alexandrië teruggekeerd als zegevierende koningin en was bevallen van Ptolemaeus Filadelphos, hun derde kind. Maar als het Antonius zo slecht vergaat, gaat ze in de winter van 34-35 v. Chr. met hulpmiddelen naar Syrië, waar hij met zijn verzwakte troepen op haar wacht. Hierna voerde Cleopatra een harde buitenlandse politiek, zij sloot een pact tegen Herodotes met de Armeense koning en verlooft Alexander Helios met zijn dochter en zij sluit een pact tegen de Parthen met de Meedse koning. Volgens de Romeinen was de veldtocht tegen de Parthen vooral mislukt omdat Antonius alleen dacht aan een snelle terugkeer naar Cleopatra en niet aan de overwinning. Zij werd er zelfs van verdacht afrodisiaca door Antonius' eten te doen , om hem zodoende aan hem te binden. Toen Antonius weer terug was bij Cleopatra, jaagde hij het Romeinse volk definitief tegen zich in het harnas door in een opzichtige ceremonie vele door Romeinen veroverde gebieden aan haar en hun kinderen te schenken, nadat ze een snelle overwinning op Armenië hebben behaald. Octavianus wilde dat zijn zuster een echtscheiding zou uitlokken, maar dat weigerde zij en Antonius werd nog meer gehaat door het volk voor het vertrappen van haar liefde. Toen begon Octavianus een openlijke campagne tegen Antonius, en zij smeten beiden met modder heen en weer. Maar Octavianus had het geluk aan zijn kant, want twee zgn. vertrouwelingen van Antonius de inhoud van zijn testament, dat zij in bewaring hadden moeten geven aan de Vestaalse maagden, hem verraden uit haat voor Cleopatra en de inhoud aan Octavianus vertelde. De inhoud was schokkend voor hem en de Senaat; Antonius wenste in Alexandrië begraven te worden en hij liet alles na aan Cleopatra en hun kinderen. De breuk tussen Antonius en Rome verwijdde zich, maar Antonius had nog wel aanhangers. Octavianus was ook geen goed strateeg, zoals hij, en hij had anderen, waaronder Agrippa, nodig om overwinningen te behalen. Antonius wilde weer beginnen aan een veldtocht tegen de Parthen, maar nu samen met Cleopatra, hij trok op naar Syrië en behaalde een overwinning. Toen ging hij terug naar Alexandrië en liet een sterk legioen achter, onder leiding van Publius Candidius Crassus. In Alexandrië hield hij een uitgebreide triomftocht en niet in Rome en hij verspeelde daarmee zijn laatste aanhangers daar. Een militaire confrontatie met Octavianus leek niet te vermijden en de propagandaoorlog tussen de twee bereikte zijn hoogtepunt, alleen had Octavianus het veel makkelijker, want Antonius zat ver weg bij een gehate en gevreesde buitenlandse en daar maakte hij dankbaar gebruik van. Antonius stelde een leger samen met steun van koningen uit Klein-Azië en vooral Cleopatra, die een groot deel van de vloot en vele andere bijdragen maakte. Maar zij wilde wel bij de oorlog blijven en ook wilde ze dat Antonius scheidde van Octavia. Dit deed hij en behalve dat hij er vooraanstaande vrienden mee kwijtraakte, vatte Octavianus dit ook op als persoonlijke belediging en zorgde dat de Senaat Antonius uit zijn ambten onthief en hem tot vijand van de Staat verklaarde en Cleopatra in 32 v. Chr. de oorlog. De oorlog en de nederlaag
Antonius verdeelde zijn leger over verschillende strategische plaatsen langs de kust van Griekenland en hun hoofdkwartier zat in Patras. Octavianus vestigde zijn troepen in Tarente en Brundisium en zo brachten Antonius en Cleopatra de winter door, vrij zelfverzekerd, want het liep goed en zij waren numeriek enorm in de overmacht. Hier tegen over stond dat Agrippa een erg goede strateeg was, vooral op zee, en dat hun vlootbemanning veel ervarener en geoefender was. Cleopatra wilde namelijk perse over zee aanvallen, omdat hun vloot zo sterk was. Dit was ook van de dingen waar haat en nijd over ontstond onder Antonius' legeraanvoerders, en waardoor een aantal overliep. Maar als Agrippa met de vloot de Ionische zee oversteekt en onverwacht naar hun onderste aanvoerpost voor voorraden vaart en deze in een verrassing verovert, staan zij er in slecht voor. Hierna verovert Agrippa snel de andere omringende eilanden en zelfs het steunpunt Patras, en dat zonder dat Antonius ook maar één keer had aangevallen. Op dit punt vond zelfs Candidus, die eerst voor Cleopatra' s plannen en aanwezigheid was, dat zij weg moest en dat Antonius zijn getrainde landmacht moest gebruiken in plaats van de ongeoefende vloot. Maar Cleopatra wil dit per se niet en Antonius geeft gehoor aan haar wil. In 31 v. Chr. komen de twee legers tegenover elkaar te liggen en Antonius besluit, door zijn uitgedunde leger en erg zwakke positie, te pogen te vluchten . Dit wordt echter verraden aan Octavianus door Dellius, eerst een aanhanger van Antonius. Toch probeert hij dit, op 2 september 31 v. Chr., en het lukte het vlaggenschip met Cleopatra om te ontsnappen, maar vele boten en manschappen gingen ten onder. Antonius raakte hierna in een depressie en hoewel Cleopatra terugkeerde naar Alexandrië en deed alsof er niets verloren was en gewoon feesten organiseerde voor de jarige Caesarion en Antonius' zoon, kwam hij pas later en meed Cleopatra. Hij leefde op Pharus, een schiereiland voor Alexandrië bijna als een kluizenaar. Het einde van de koningin
Het was duidelijk dat Octavianus de overwinnaar was en Cleopatra wist dat maar al te goed en nam haar maatregelen. Ze stuurde Caesarion naar Ethiopië, en trachtte een vluchtvloot aan te leggen, maar deze werd verwoest. Antonius leek het al opgegeven te hebben en zo gedroeg hij zich ook. Toen Octavianus hun naderde probeerde zij te onderhandelen, maar Octavianus eiste Antonius dood en dit had Cleopatra niet voor de vrijheid van haar kinderen over, ofwel omdat ze Octavianus niet vertrouwde, ofwel omdat ze van Antonius hield, of beide. Maar toen kwam Octavianus nog dichterbij en Antonius besloot dat geen dood eervoller was dan die in de strijd en hij viel hem op 1 augustus 30 v. Chr. aan, ter land en ter zee, maar al zijn manschappen deserteerden en Antonius, in de waan dat Cleopatra hem verraden had, riep om de koningin en zij vluchtte haar mausoleum in. Als truc liet ze hem zeggen dat ze dood was en dit bleek noodlottig; Antonius doodde zichzelf en terwijl hij stervende was, werd hij naar Cleopatra gebracht, en daar stierf hij. Octavianus wilde Cleopatra levend hebben en hij wist met een list haar gevangen te nemen en haar te beletten zelfmoord te plegen. Maar toen zij vernam dat zij nog drie dagen had voor zij voor de triomftocht naar Rome zou worden gevoerd, plande zij een list. Geen historicus weet precies hoe zij zelfmoord gepleegd heeft, maar het meest genoemde is door slangengif, ofwel uit een echte, binnengesmokkelde slang, ofwel door gif dat zij al bezat. Maar zo stierf ook zij en hiermee het autonome Egypte. Octavianus is woedend, maar laat haar wel bij Antonius zetten. Alleen haar dochter overleeft het en Octavianus wordt zelf keizer van Egypte. (..)
Mijn scriptie gaat over één van de meest geromantiseerde onderwerpen uit de geschiedenis: Cleopatra en haar geliefden, Caesar en Marcus Antonius. Dit onderwerp is reeds de basis geweest van vele films en romans, meestal met een zeer romantisch eindproduct, dat tot de verbeelding van velen spreekt. Geheel tegen dit idee in, wil ik in mijn scriptie kritisch kijken naar Cleopatra' s relaties met deze machtige mannen. Want hoewel ook ik aan dit onderwerp begon met een wel erg romantisch idee, was het onvermijdelijk om vraagtekens te zetten bij Cleopatra' s motieven voor deze relaties met twee invloedrijke machthebbers in het belangrijkste rijk van hun tijd. Want zou het nou echt puur toeval zijn dat Cleopatra, als koningin van een groot en trots Egypte dat bedreigd werd door annexatie, eerst verliefd werd op de man die het meeste te zeggen had in het rijk waardoor Egypte bedreigd werd en later viel voor één van de machthebbers van het Romeinse rijk uit die tijd? Nee, want Cleopatra gebruikte Caesar en Antonius voor versterking van haar eigen macht en die van Egypte. Dat is de stelling die ik nader zal onderzoeken en uiteindelijk conclusies over zal trekken. En hier komt nog een onderwerp bij kijken, want waar het echt om gaat is natuurlijk in hoeverre zij succesvol was in het versterken van haar eigen macht met behulp van die van haar minnaars. Door een historische achtergrond te geven van Cleopatra' s tijd en de situatie op dat moment en vervolgens Cleopatra en Caesar te behandelen en Cleopatra en Antonius, hoop ik mijn conclusies te kunnen trekken over mijn vraagstellingen. *zie bijlage 1* Cleopatra staat te boek als misschien wel de intrigerenste heerseres van Egypte en van de geschiedenis. Over deze uitspraak kan ik in ieder geval zeggen dat ik het er zeer mee eens ben en dat is zeker niet afgenomen door het bestuderen van zoveel materiaal over haar, integendeel, dat heeft mijn interesse slechts aangewakkerd en meer vragen opgeroepen over deze vrouw die in haar tijd zoveel invloed heeft gehad, niet alleen in haar eigen land, maar zelfs in het belangrijkste imperium van die tijd, het Romeinse. Een vrouw die zoveel heeft gedaan voor het behoud van haar eigenlijk tot onderwerping gedoemde land en toch haar trots grotendeel in stand heeft weten te houden in een wereld die voornamelijk door mannen geregeerd werd, vind ik een prachtig voorbeeld van de minstens even sterke macht van vrouwen als mannen, al ligt haar kracht op andere gebieden. Veel meer vrouwen zouden een voorbeeld aan haar moeten nemen als het gaat om je eigen kracht kennen en die zeker niet onderschatten. Maar hoever Cleopatra gegaan is in het gebruiken van die vrouwelijke kracht voor haar eigen doeleinden en in hoeverre ze wel oprecht was in haar gevoelens, zal ik pogen uiteen te zetten in de rest van mijn scriptie. Hoofdstuk 1: Cleopatra' s tijd. De Ptolemaeën
Cleopatra stamt af van de Ptolemaeën, de familielijn die afstamt van Lagus, een Macedoniër die na de dood van Alexander de Grote het zuidelijke gedeelte van zijn rijk overnam, namelijk dat aan de Nijl. Haar vader Ptolemaeus XII, bijgenaamd Auletes, fluitspeler, had twee oudere dochters, Cleopatra VI en Berenice, Cleopatra, en twee jongere zoons Ptolemaeus XIII en Ptolemaeus XIV en een dochter Arsinoë. *zie bijlage 2* De Ptolemaeën werden als farao' s vergoddelijkt en hadden de traditie dat broers met zussen trouwden en samen regeerden, dit heeft altijd voor vele intriges gezorgd. Cleopatra' s familie was zeker geen uitzondering op de gebruikelijke haat en nijd sfeer. De Ptolemaeën wilden hun Griekse komaf in ere houden en hun Griekse gewoonten aanhouden in hun Hellenistische staat, maar zij stonden ook onder invloed van de Afrikaanse gewoonten en godsdienst van Egypte zelf. Alexandrië was de Egyptische hoofdstad en ook de vorsten leefden daar, het was een stad met vele schoonheden, veel verschillende mensen en veel verschillende rijkdommen. Door de inspanning van de Ptolemaeën om in Alexandrië een enorme hoeveelheid cultuur en wijsheid bijeen te brengen, waren de bibliotheek en het Mouseion één van de plekken ter wereld met de meeste boekrollen en geleerden. Egypte - Rome
Cleopatra' s vader stond bekent als fluitspeler, door zijn feestgedrag en zijn wanbeleid. Bovendien had hij moeilijkheden met Rome, die hij vergeefs probeerde af te kopen. Toen Pompejus stukken Azië veroverde en dreigend dicht bij Egypte kwam, gaf hij hun een groot feest en Egypte werd niet binnengevallen. Maar in 60 v. Chr. sluit Pompejus een verbond met Caesar, voorstander van de annexatie van Egypte. Uiteindelijk lukte het hem, ondanks onrust in zijn eigen land, door Rome als koning erkend te worden, maar wel in ruil voor een hoge prijs, op Caesar' s bevel. Om de lening die hij hiervoor sluit terug te betalen, moet hij de belastingen verhogen en als dan ook nog zijn over Cyprus heersende broer wordt vermoord en hij 'kiest' de kant van Rome trekt het volk hem niet meer en verjaagt hem. Hij vlucht naar Rome, terwijl hij zijn oudste dochter Berenice en waarschijnlijk Cleopatra VI achterlaat, waardoor zij gekroond worden door het volk. Auletes vraagt hulp in Rome aan Pompejus en degene die hem al geld geleend had, Rabirius en uiteindelijk was Pompejus' luitenant, Gabinius bereidt de staatsgreep uit te voeren, met hulp van Marcus Antonius. De staatsgreep lukt en Auletes stelt zijn dochter Berenice terecht, zodat de 13-jarige Cleopatra VII en de 5-jarige Ptolemaeus XIII troon opvolgers worden. Cleopatra aan de macht
Als Auletes in 51 v. Chr. sterft worden Cleopatra en de dan 10-jarige Ptolemaeus XIII heersers en dus heerst Cleopatra als 18-jarige alleen over Neder, - en OpperEgypte. Maar Ptolemaeus moest tot zijn volwassenheid vertegenwoordigd worden door een kroonraad; de retoricus Theodotus, de eunuch Potheinus en de veldheer Achillas. Tussen Cleopatra en hun ontstonden grote spanningen en haar zus Arsinoë aasde op de troon. Ondertussen was in Rome het heersende Triumviraat verdeeld en dat verergerde toen Crassus in 53 v. Chr. overleed en Pompejus in Rome en Caesar in Gallië kwamen tegen over elkaar te staan. Toen Caesar naar Rome terugkeerde, vluchtte Pompejus eerst, maar in 48 v. Chr. kwamen ze tegenover elkaar te staan en Caesar versloeg Pompejus in de 1e veldslag. Pompejus besloot hulp te vragen in Egypte. Cleopatra had hem al troepen gestuurd, dat vonden de Alexandrijnen niks en dat in combinatie met de macht van de kroonraad zorgde er waarschijnlijk voor dat ze in 50 v. Chr. naar priesters in OpperEgypte vluchtte. Pompejus kwam naar Egypte om Ptolemaeus XIII om hulp te vragen, maar hij werd op verraderlijke wijze vermoord, omdat Ptolemaeus en zijn regenten Caesar aan hun kant wilden hebben. Ptolemaeus was met zijn leger naar Cleopatra opgetrokken, maar toen kwam Caesar aan in Alexandrië en hij kwam terug. Caesar waardeerde de moord op Pompejus helemaal niet en voelde zich bedreigd in Alexandrië. Maar hij zegt het conflict tussen de heersers op te lossen en Cleopatra weet op listige wijze in het paleis door te dringen en bij Caesar te komen. Hij luistert naar haar en beslist dat de vorsten wederom samen moeten regeren. Hoofdstuk 2: Caesar en Cleopatra
Caesar' s achtergrond
Gaius Julius Caesar is afkomstig uit een eeuwenoud, adellijk geslacht; de Julii, die zeggen af te stammen van Aphrodite. Hij heeft van jongs af aan al ambities en wordt op 23-jarige leeftijd priester van Jupiter. Hij is een tegenstander van Sulla, de dictator van Rome van 82-76 v. Chr. Toen ging hij als vlucht in het leger in Azië. Reeds in die tijd stond hij bekend als vrouwen, - en mannenversierder en genieter van mooie dingen. Later gaat hij retorica studeren, waarmee hij niet heel erg succesvol was. Op wonderbaarlijke wijze heeft Caesar zich toch weten op te werken, met dank aan zijn 'vertrouwdheid' met het volk en veel gemaakte schulden en zijn huwelijk met Pompeja , en werd in 63 v. Chr. tot Pontifex Maximus verkozen, waardoor hij van zijn schulden verlost is en in 61 v. Chr. vormt hij een Triumviraat met Pompejus en Crassus. Zij hebben bijna alle macht in handen en in 59 v. Chr. wordt Caesar tot consul gekozen. Na dat jaar gaat Caesar naar Gallië en begint daar een enorme oorlog en verovert vele gebieden voor Rome. * Zie bijlage 3 * Maar de vijandigheid van Pompejus jegens hem groeit en hij keert terug in 48 v. Chr. en vecht met Pompejus, zie hierboven. Cleopatra ontmoet Caesar en hun relatie begint
Caesar komt aan in Alexandrië en nadat hij vernomen heeft dat Pompejus dood is, besluit hij zich op te stellen als bemiddelaar tussen de twee heersers, Ptolemaeus XIII en Cleopatra. Cleopatra is op dat moment dus afhankelijk van Caesar, van niemand anders kan ze steun verwachten. Maar Ptolemaeus is bij Caesar en probeert Cleopatra bij hem weg te houden. Om bij hem te komen voert zij een veel beschreven truc uit: Ze laat zich in 'vodden' naar Caesar brengen en die nacht brachten ze samen door; Cleopatra had haar macht veiliggesteld. Waarschijnlijk heeft Cleopatra Caesar verleid, want zij had hem het meest nodig en bovendien is zij een jong, aantrekkelijk meisje. Caesar blijft in Alexandrië en zet de heersers weer op de troon, maar Ptolemaeus is meer een krijgsgevangene en zo leven zij 9 maanden in één paleis: de koningin/ echtgenote/ minnares; de koning/ echtgenoot en de rivaal/ minnaar. Caesar was zo in de ban van Cleopatra, dat hij veel dingen deed om haar macht te verzekeren; hij hield bijvoorbeeld verzoeningsfeesten en gaf Cyprus terug aan Egypte. Zonder resultaat, want na een aanslag op zijn leven, liet hij Potheinus ombrengen en Achillas vluchtte en kwam met een overmacht aan militairen terug. Na vergeefse onderhandelpogingen begon de strijd; de vloot was zo belangrijk dat Caesar hem, toen hij hem veroverd had, liever verbrandde dan prijs te geven, maar de brand sloeg over en verwoestte een groot deel van de bibliotheek. Na een chaotische strijd, waarbij Arsinoë en Ptolemaeus de oppositie vormden, won Caesar met behulp van legers uit Judea op 27 maart 47 v. Chr. de strijd en daarmee de macht over het koningrijk. Hoewel hij in elk ander veroverd werelddeel zo'n opstandige stad met de grond gelijk gemaakt zou hebben, legde hij deze verovering, Alexandrië aan de voeten van Cleopatra, zijn geliefde en maakte haar tot vorst. Ondertussen was Cleopatra al een half jaar zwanger en om haar heerschappij wettig te maken, trouwde zij met haar 14-jarige broertje, Ptolemaeus XIV , en weer was zij alleen heerseres van Egypte. Caesars devotie was verder af te lezen uit het feit dat hij 10 weken met Cleopatra in een schip langs de Nijl heeft gevaren, in die tijd stuurde hij geen verslagen naar Rome, maar in zijn afwezigheid organiseerden de aanhangers van Pompejus zich weer en Caesarsplaatsvervanger, Marcus Antonius, was niet standvastig. Over het doel van de reis wordt gespeculeerd, ofwel het had een politiek doel; het volk laten wennen aan hun nieuwe heersers, maar dan had het niet zo veel tijd hoeven kosten, ofwel het was een plezierreisje, wat opvallend is als denkt aan Caesars verantwoordelijkheden en verantwoordelijkheidsgevoel. Caesarion en Rome' s reactie op Cleopatra
Cleopatra is zwanger als in 47 v. Chr. Caesar terugkeert naar Rome, maar daar wordt hij niet vriendelijk ontvangen, want zijn drie plaatsvervangers, Dolabella, Marius en Marcus Antonius, hadden er een zooitje van gemaakt. Nadat hij met moeite orde op zaken heeft gesteld, en het vertrouwen van zijn legioenen terug heeft, trekt hij naar Afrika, waar hij uiteindelijk drie overwinningen behaalt en terug in Rome wordt hij tot dictator voor tien jaar benoemd. Ondertussen is Cleopatra bevallen van een zoon, waarvan Caesar de vader zou zijn, zij noemt hem Caesarion, 'kleine Caesar', met Caesars toestemming. Zij kwam, onder het mom van politieke betrekkingen, met hem en haar broertje naar Rome. Ze zeggen dat dat niet op Caesars verzoek was en dat hij haar probeerde te vergeten, aangezien hij een verhouding had met ene Eunoe. Als dit zo was, slaagde Cleopatra er in ieder geval in hem opnieuw te veroveren en in de tempel die Caesar had laten bouwen achter het forum Romanum liet hij een standbeeld van haar zetten, tot grote verontwaardiging van het volk, dat zo'n verering van een sterveling ongehoord vond. Hij paste zelfs de tijd aan aan de Alexandrijnse, de zgn. Juliaanse kalender, die zich over de hele wereld verspreidde. Het Romeinse volk reageerde heftig op Cleopatra; ze werd gezien als belichaming van de bedreiging van de mystieke, oosterse weelde. Bovendien was Caesar getrouwd met de kuise Calpurnia in 49v. Chr. Terwijl de problemen in Rome steeds groter werden, kreeg Caesar steeds meer volmachten en gedroeg zich ook steeds almachtiger, waardoor hij zich afzonderde van de Romeinen. Caesar maakte na zijn veldtochten in Spanje zijn testament op en uit dit testament, waarin Cleopatra en Caesarion ontbreken, en zijn afstandelijke houding kan men opmaken dat hun verhouding eind 45 v. Chr. beëindigd was , maar dit is niet zeker. Caesars dood en Cleopatra' s vlucht
Ondertussen werd Caesar steeds machtiger, en dit leek een enorm effect op zijn ego te hebben, want hij waande zich een koning en door zijn overeenkomstige gedrag maakte hij veel vijanden. Ook had hij het plan om, in navolging van Alexander de Grote, stichter van o.a. Alexandrië, Parthië te veroveren. Maar hieraan zou hij nooit toekomen. Met het groeien van zijn macht waren ook zijn vijanden gegroeid en toen er tekenen waren dat Caesar als koning gekroond zou worden waren er samenzweerders bijeengekomen, zowel van Pompejus' kant als uit Caesars eigen gelederen, die de dictator het leven wilde ontnemen. Caesar was niet bang en nam geen bewaking in dienst. Toen er op 15 maart 44 v. Chr. een Senaatsvergadering zou komen om Caesar tot koning te kronen, liep de spanning hoog op. Toen Caesar op weg was naar de Senaat werd hij vermoord door de samenzweerders, waaronder Marcus Brutus, de zoon van Caesars minnares Servilla en de vroegere aanhanger van Pompejus, Gaius Cassius, en Caesar zou toen de onvergetelijke woorden, 'Ook Gij, mijn zoon Brutus?', gesproken hebben. Er zijn geen bronnen waarin Cleopatra' s reactie vermeld wordt op deze ingrijpende gebeurtenis. Wel wordt indirect vermeld dat zij in mei gevlucht is naar Egypte. Zij is een machtige bondgenoot kwijt en als zijn testament openbaar wordt blijkt dat hij Octavianus, Caesars achterneef, als erfgenaam heeft aangewezen en geen woord rept over Caesarion of over zijn erkenning als zijn zoon. Dit betekent een grote teleurstelling voor haar. Hoofdstuk 3: Cleopatra en Antonius
Terug in Egypte en de ontmoeting van Cleopatra en Antonius
Tijdens haar dagen in Tarsus weet Cleopatra Antonius over te halen Arsinoë, die daar in een tempel verscholen zit, en nog drie andere voor Cleopatra gezagsondermijnende figuren te laten doden en dat doet hij. Ook belooft hij haar die winter, de winter van 41/42 v. Chr., met haar door te brengen. Ondanks de tekenen van verraad in het Oosten en de vijandigheid van het volk tegenover Octavianus in Rome, hield Antonius zijn belofte en bracht de winter bij Cleopatra in Alexandrië. Die winter was hij één van de Alexandrijnen, zonder troepen, hij genoot en feestte als een Griek en genoot samen met Cleopatra van het 'onnavolgbare leven' . Maar toen in het voorjaar van 40 v. Chr. gemeld werd dat zelfs de eigen Syrische troepen naar de Parthen overliepen, vertrok Antonius er overhaast naar toe, wel of niet aangemoedigd door Cleopatra. Toen hij orde op zaken had gesteld met zijn troepen, reisde hij door naar Rome, want er kwamen berichten dat Fluvia, zijn echtgenote, in zijn naam tegen Octavianus vocht en dit achtte hij waarschijnlijk belangrijker dan de Parthische veldtocht. In Rome wist hij Octavianus ervan te overtuigen dat Fluvia zonder zijn medeweten had gehandeld en zij bevestigden hun triumviraat wederom. Toen ook nog Antonius' vrouw overleed, trouwde hij als teken van samenwerking met Octavianus' zus, Octavia. Toen hij net getrouwd was, beviel Cleopatra van een tweeling, die zij 'Cleopatra Selene' en 'Alexander Helios' noemt. Antonius reageert hier zover wij weten niet op maar maakt zijn vrouw zwanger en wordt in 39 v. Chr. vader van Antonia. Hij brengt met vrouw en kind de winter door in Athene, terwijl hij voorbereidingen treft voor zijn veldtocht tegen de Parthen. Zijn leger behaalt twee successen op de Parthen, maar het wordt door Antonius stopgezet, omdat de onderneming zijn naam moet dragen. Behalve vijanden in het Oosten, laait de rivaliteit tussen hem en Octavianus ook weer op. Hij gaat naar Rome en een nieuwe burgeroorlog wordt ternauwernood voorkomen door de tussenkomst van Octavia. Ze verlengen het triumviraat met 5 jaar en Antonius laat Octavia bij haar broer achter als hij naar Azië vertrekt. Maar, zoals Plutarchus schrijft, " Laait het grote kwaad, dat lange tijd had gesluimerd, de liefde voor Cleopatra, die bij nader inzicht bekoelt leek, weer op en werd hartstochtelijker naarmate hij Syrië naderde." De hereniging en Antonius' breuk met Rome
Zij ontmoetten elkaar opnieuw in Antiochië, waar hun relatie, ondanks de driejarige onderbreking, weer opbloeit. Antonius trouwt met haar volgens de Egyptische wet, niet volgens de Romeinse, hij is al getrouwd met Octavia. Hij schenkt haar erg veel gebieden van de Romeinse staat, waaronder Syrië, Phoenicië en delen van Cicilië, Cyprus en Judea. Het is onduidelijk of hij dit uit liefde en zichzelf deed, of dat het een (huwelijks)eis was van Cleopatra. In ieder geval zette dit kwaad bloed in Rome, want de imperator moest nieuwe gebieden veroveren, geen oude weggeven. Toen, in 36 v. Chr., ging Cleopatra terug naar Alexandrië en Antonius maakte zich klaar om de veldtocht tegen de Parthen te beginnen. Hierbij moesten alle aan Rome verbonden onderkoningentroepen afstaan, dus aan materiaal en manschappen geen gebrek. Hoewel een overwinning onvermijdelijk leek, liep het toch anders, want Antonius' opmars strandde al bij de eerste belegering. Toen werd hij tot een oneervolle terugtocht gedwongen en die bleek fataal te zijn, want door sneeuwstormen, voedselgebrek, - en vergiftiging en constante aanvallen van de Parthen, waren zij heel erg verzwakt en bereikten op het nippertje Araxes, de grens tussen Medië en Armenië. Antonius had de moed opgegeven en aan zijn trouwe dienaar Ramnus bevolen hem te doden als hij dat verzocht. Ondertussen was Cleopatra in Alexandrië teruggekeerd als zegevierende koningin en was bevallen van Ptolemaeus Filadelphos, hun derde kind. Maar als het Antonius zo slecht vergaat, gaat ze in de winter van 34-35 v. Chr. met hulpmiddelen naar Syrië, waar hij met zijn verzwakte troepen op haar wacht. Hierna voerde Cleopatra een harde buitenlandse politiek, zij sloot een pact tegen Herodotes met de Armeense koning en verlooft Alexander Helios met zijn dochter en zij sluit een pact tegen de Parthen met de Meedse koning. Volgens de Romeinen was de veldtocht tegen de Parthen vooral mislukt omdat Antonius alleen dacht aan een snelle terugkeer naar Cleopatra en niet aan de overwinning. Zij werd er zelfs van verdacht afrodisiaca door Antonius' eten te doen , om hem zodoende aan hem te binden. Toen Antonius weer terug was bij Cleopatra, jaagde hij het Romeinse volk definitief tegen zich in het harnas door in een opzichtige ceremonie vele door Romeinen veroverde gebieden aan haar en hun kinderen te schenken, nadat ze een snelle overwinning op Armenië hebben behaald. Octavianus wilde dat zijn zuster een echtscheiding zou uitlokken, maar dat weigerde zij en Antonius werd nog meer gehaat door het volk voor het vertrappen van haar liefde. Toen begon Octavianus een openlijke campagne tegen Antonius, en zij smeten beiden met modder heen en weer. Maar Octavianus had het geluk aan zijn kant, want twee zgn. vertrouwelingen van Antonius de inhoud van zijn testament, dat zij in bewaring hadden moeten geven aan de Vestaalse maagden, hem verraden uit haat voor Cleopatra en de inhoud aan Octavianus vertelde. De inhoud was schokkend voor hem en de Senaat; Antonius wenste in Alexandrië begraven te worden en hij liet alles na aan Cleopatra en hun kinderen. De breuk tussen Antonius en Rome verwijdde zich, maar Antonius had nog wel aanhangers. Octavianus was ook geen goed strateeg, zoals hij, en hij had anderen, waaronder Agrippa, nodig om overwinningen te behalen. Antonius wilde weer beginnen aan een veldtocht tegen de Parthen, maar nu samen met Cleopatra, hij trok op naar Syrië en behaalde een overwinning. Toen ging hij terug naar Alexandrië en liet een sterk legioen achter, onder leiding van Publius Candidius Crassus. In Alexandrië hield hij een uitgebreide triomftocht en niet in Rome en hij verspeelde daarmee zijn laatste aanhangers daar. Een militaire confrontatie met Octavianus leek niet te vermijden en de propagandaoorlog tussen de twee bereikte zijn hoogtepunt, alleen had Octavianus het veel makkelijker, want Antonius zat ver weg bij een gehate en gevreesde buitenlandse en daar maakte hij dankbaar gebruik van. Antonius stelde een leger samen met steun van koningen uit Klein-Azië en vooral Cleopatra, die een groot deel van de vloot en vele andere bijdragen maakte. Maar zij wilde wel bij de oorlog blijven en ook wilde ze dat Antonius scheidde van Octavia. Dit deed hij en behalve dat hij er vooraanstaande vrienden mee kwijtraakte, vatte Octavianus dit ook op als persoonlijke belediging en zorgde dat de Senaat Antonius uit zijn ambten onthief en hem tot vijand van de Staat verklaarde en Cleopatra in 32 v. Chr. de oorlog. De oorlog en de nederlaag
Antonius verdeelde zijn leger over verschillende strategische plaatsen langs de kust van Griekenland en hun hoofdkwartier zat in Patras. Octavianus vestigde zijn troepen in Tarente en Brundisium en zo brachten Antonius en Cleopatra de winter door, vrij zelfverzekerd, want het liep goed en zij waren numeriek enorm in de overmacht. Hier tegen over stond dat Agrippa een erg goede strateeg was, vooral op zee, en dat hun vlootbemanning veel ervarener en geoefender was. Cleopatra wilde namelijk perse over zee aanvallen, omdat hun vloot zo sterk was. Dit was ook van de dingen waar haat en nijd over ontstond onder Antonius' legeraanvoerders, en waardoor een aantal overliep. Maar als Agrippa met de vloot de Ionische zee oversteekt en onverwacht naar hun onderste aanvoerpost voor voorraden vaart en deze in een verrassing verovert, staan zij er in slecht voor. Hierna verovert Agrippa snel de andere omringende eilanden en zelfs het steunpunt Patras, en dat zonder dat Antonius ook maar één keer had aangevallen. Op dit punt vond zelfs Candidus, die eerst voor Cleopatra' s plannen en aanwezigheid was, dat zij weg moest en dat Antonius zijn getrainde landmacht moest gebruiken in plaats van de ongeoefende vloot. Maar Cleopatra wil dit per se niet en Antonius geeft gehoor aan haar wil. In 31 v. Chr. komen de twee legers tegenover elkaar te liggen en Antonius besluit, door zijn uitgedunde leger en erg zwakke positie, te pogen te vluchten . Dit wordt echter verraden aan Octavianus door Dellius, eerst een aanhanger van Antonius. Toch probeert hij dit, op 2 september 31 v. Chr., en het lukte het vlaggenschip met Cleopatra om te ontsnappen, maar vele boten en manschappen gingen ten onder. Antonius raakte hierna in een depressie en hoewel Cleopatra terugkeerde naar Alexandrië en deed alsof er niets verloren was en gewoon feesten organiseerde voor de jarige Caesarion en Antonius' zoon, kwam hij pas later en meed Cleopatra. Hij leefde op Pharus, een schiereiland voor Alexandrië bijna als een kluizenaar. Het einde van de koningin
Het was duidelijk dat Octavianus de overwinnaar was en Cleopatra wist dat maar al te goed en nam haar maatregelen. Ze stuurde Caesarion naar Ethiopië, en trachtte een vluchtvloot aan te leggen, maar deze werd verwoest. Antonius leek het al opgegeven te hebben en zo gedroeg hij zich ook. Toen Octavianus hun naderde probeerde zij te onderhandelen, maar Octavianus eiste Antonius dood en dit had Cleopatra niet voor de vrijheid van haar kinderen over, ofwel omdat ze Octavianus niet vertrouwde, ofwel omdat ze van Antonius hield, of beide. Maar toen kwam Octavianus nog dichterbij en Antonius besloot dat geen dood eervoller was dan die in de strijd en hij viel hem op 1 augustus 30 v. Chr. aan, ter land en ter zee, maar al zijn manschappen deserteerden en Antonius, in de waan dat Cleopatra hem verraden had, riep om de koningin en zij vluchtte haar mausoleum in. Als truc liet ze hem zeggen dat ze dood was en dit bleek noodlottig; Antonius doodde zichzelf en terwijl hij stervende was, werd hij naar Cleopatra gebracht, en daar stierf hij. Octavianus wilde Cleopatra levend hebben en hij wist met een list haar gevangen te nemen en haar te beletten zelfmoord te plegen. Maar toen zij vernam dat zij nog drie dagen had voor zij voor de triomftocht naar Rome zou worden gevoerd, plande zij een list. Geen historicus weet precies hoe zij zelfmoord gepleegd heeft, maar het meest genoemde is door slangengif, ofwel uit een echte, binnengesmokkelde slang, ofwel door gif dat zij al bezat. Maar zo stierf ook zij en hiermee het autonome Egypte. Octavianus is woedend, maar laat haar wel bij Antonius zetten. Alleen haar dochter overleeft het en Octavianus wordt zelf keizer van Egypte. (..)
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
V.
V.
waar is de conclusie?
6 jaar geleden
AntwoordenF.
F.
waar zijn de bijlagen?
6 jaar geleden
Antwoorden