Panamarenko

(1) - Achtergrondinformatie over de kunstenaar Panamarenko - Panamarenko is een pseudoniem en een samentrekking van "Pan American Airlines and Company". Deze kunstenaar bekleedt een zeer aparte plaats binnen het actuele kunstgebeuren. Aanvankelijk maakte hij werken uit alledaagse voorwerpen of toestanden die, doordat ze uit hun context waren gehaald of doordat ze op een bepaalde wijze waren gemanipuleerd, de toeschouwer een ambigu gevoel gaven van herkenning en/of vervreemding.

Zo wordt een bezoek aan de dierentuin verbeeld door drie in een visnet gevangen gehouden krokodillen die worden verbeeld in een kartonnen bassin. In de jaren zestig is hij ook betrokken geweest bij verschillende happenings in Antwerpen met een sterk ironisch amerikaniserend karakter en is hij betrokken geweest bij verscheidene anti-academische experimenten.

Later tekende en bouwde Panamarenko zijn zogenaamde utopische vliegtuigen. Deze objecten zijn ingenieus ingegeven projecten die het resultaat zijn van de verbeeldingskracht van de kunstenaar. Toch zijn ze logisch geconcipieerd en blijft hun mechanisme ronduit doorzichtig. Het manueel en geestelijk zoeken naar een luchtwaardige constructie resulteert in het nooit definitief afgewerkte, maar echter wel zeer bekende: "works in progress".
De fragiliteit van zijn werk en het idee van knutselen, verlenen er een sterke poëtische kracht aan. Zijn objecten voeren ons continu tussen droom en werkelijkheid door.

Reeds in 1968 vatte Panamarenko het idee op een luchtschip te bouwen. Een gehele reeks tekeningen met technische gegevens en zelfs een heuse voordracht gingen aan de bouw vooraf. Deze doorzichtige Aeromodeller met enorme afmetingen is het meest ambitieuze project dat hij tot op heden heeft gerealiseerd. Het staat model voor de droom van de kunstenaar die zich wil onttrekken van de aardse zwaartekracht. Maar het is tevens een metafoor voor het museum als een reusachtig luchtschip vol dromen. (2) - De door mij gekozen kunstwerken - Van Panamarenko heb ik de volgende drie kunstwerken uitgezocht, 1. The Aeromodeller, 1969-1971 2. Flugbetrieb, 1997 3. Panama, 1996 Deze volgorde is niet louter luk-raak gekozen, "The Aeromodeller" is het meest spraakmakende en meest bekende kunstobject dat Panamarenko ooit heeft gemaakt. Flugbetrieb"  is een werk wat zeer goed aansluit op mijn eigen kunstwerk en "Panama"  is een voorbeeld dat de fascinatie voor ruimteschepen en het vliegen, het reizen naar andere werelden goed in beeld brengt. NB Van "Flugbetrieb"  kunt u tevens een beeldanalyse in dit verslag terugvinden. (3) - Uitgebreide Meningen over de drie kunstwerken - 1. The Aeromodeller, 1969-1971 The Aeromodeller is een groots aangepakt kunstwerk, dat is opgezet uit creatieve materialen. Het is als het ware een uitbeelding van de objecten die hij eerder op papier en op plaatwerk maakte, een uitwerking van 1 van zijn ontwerpen. Ik vind het een apart kunstwerk en ik heb de indruk dat het een duidelijke boodschap uitdraagt. Het laat zien dat het museum wat we bekijken en waarin het kunstwerk aanwezig is, eigenlijk maar een fractie is van het universum en dat we moeten blijven reizen, zowel in gedachten als in het werkelijke leven, om alle facetten binnen de kunst, en doorvertaald, binnen het leven te kunnen ontdekken. Ik ben tevens van mening dat het kunstwerk lef uitstraald, het is experimenteel en heel vrij uitgedacht en opgezet. Er is goed gebruik gemaakt van een ruimtebeseffende compositie door de "vleugel" groot, gebruikt te laten lijken en de "mand" juist heel nieuw en klein. Dit geeft een mooie tegenstelling die op de een of andere manier iets mystieks aan het werk toevoegd. 2. Flugbetrieb, 1997 Over Flugbetrieb heb ik ook mijn beeldanalyse gedaan omdat het werk het meeste aansluit bij mijn eigen werk. Het is als het ware een ontwerp tekening van een reis-machine. Het feit dat er vele (al dan niet echte of rare) berekeningen om de hoofdschets staan maakt het een geloofwaardigere tekening. Toch is het een contrast met de schets die ernaast staat, dat ipv een op schaal gemaakte tekening een uit de losse hand getekende compositie is. Het werk zit simpel in elkaar en is toch in staat te vliegen zo lijkt het. Het sluit aan bij het principe dat de oplossing van een probleem vaak in een simpel hoekje ligt en dat mag ik wel. De kleurkeuze vind ik erg aangenaam, er zijn vriendelijke warme kleuren toegepast wat ervoor zorgt dat het geheel aardig overkomt. Op die manier heeft degene die naar het kunstwerk kijkt eerder het idee dat het ontwerp ook echt is uit te voeren, een trucje dus om eventuele "kopers" van het ontwerp te verleiden. Er is dus over de kleuren goed nagedacht. Ook de detail-schets van het aandrijfmechanisme is zeer duidelijk wat de geloofwaardigheid weer in de hand werkt. Een knap opgezette, mij zeer aansprekende compositie dus. 3. Panama, 1996

Panama is van deze drie het minst mooie object vind ik. Het is een simpel, doorzichtig kunstwerk (je kunt goed zien hoe het is opgebouwd), maar het is mij niet experimenteel genoeg, met andere woorden ik vind het niet echt origineel. Je zou Panama kunnen vergelijken met een duikboot op grote diepte, terwijl dit is vertaald naar een object met dezelfde kenmerken maar dan in de ruimte. Ik vind het redelijk saai uitgebeeld, met weinig tot de verbeelding sprekende effecten. De kleurkeuze is tevens koud en sober (blauw en grijs) wat mij ook niet echt aanspreekt. (4) - Overeenkomsten en verschillen tussen mijn eigen werk en het werk van deze kunstenaar - Mijn werk is ook eerst geschetst, daarna heb ik de lijnen verduidelijkt en daarna heb ik het werk ingekleurd. Ik heb echter geen detailschets erbij gemaakt van het aandrijfmechanisme, ik heb wel detailcomposities van het interieur en andere onderdelen afgebeeld. Ook heb ik geen berekeningen en is bij mij de lay-out wat strakker verdeeld, links zien we de details, rechts hoe he schip eruit ziet. Bij Panamarenko is dat veel rommeliger opgezet, maar het lijkt er bij hem op alsof het een ontwerpschets is, die hij als opzet maakte voor zichzelf uit de losse hand, terwijl mijn werk in een definitiever stadium staat, als het ware als een reclame-poster van hoe het schip eruit ziet dat al lang en breed gebouwd is. Mijn kleurkeuze is ook afwijkend aan die van Panamarenko, ik heb meer gekozen voor kleurfamilies in contrasterende kleuren waar Panamarenko het bij twee zachte, warme vriendelijke kleurtjes houdt. Mijn ruimteschip is als het ware meer "spacy" opgezet, met meer subcompartimenten en het is in tegenstelling tot het scheepje van Panamarenko een stuk ingewikkelder opgebouwd. Zijn compositie is vrij simpel, om maar niet te zeggen te simpel, terwijl de mijne zeer ingewikkeld complex, en doordacht oogt. Beide werken geven een schip weer wat nooit zal kunnen vliegen in werkelijkheid, mijne gaat uit van de complexiteit waardoor het voor de beschouwer aannemelijker wordt dat het wel kan vliegen, Panamarenko gebruikt juist de simpliciteit en de berekeningen om het voor de beschouwer aannemelijker te maken dat zijn schip echt kan reizen. Ook is er verschil in Materialen, ik gebruik kleurpotloden met een dikker opgezette kleur, terwijl hij minder diepe kleuren gebruikt. Ook wordt mijn werk op een A3 vel opgezet terwijl het bij hem vermoedelijk op een A4 vel neergezet wordt. Hij gebruikt het vel in een andere richting dan ik dat doe, hij gebruikte het langwerpig, terwijl ik het juist vul in de breedte. Ook heeft hij gewoon een 0,5 mm ruitjes vel gebruikt waar ik een wit vel genomen heb. In beide compositie-vormen is een ruimtelijk effect ontstaan door het object schuin in de ruimte te plaatsen en door gebruik te maken van gespannen vormen verkrijg je een soort snelheid, een soort bestaan van de vaartuigen. Ondanks de vele verschillen denk ik dat beide uitgangspunten gelijk zijn, namelijk: