La muse venale van Rene Daniels

Beeldanalyse “La muse venale” van René Daniëls, 1979 Het zijn twee schilderijen, allebei olieverf op doek. Samen zijn ze 200 bij 300 cm. Het is in bezit van het Stedelijk Van Abbemuseum te Eindhoven. René Daniëls heeft het schilderij met forse streken geschilderd, met voornamelijk koele kleuren. Je ziet een blauwige oppervlakte met allemaal kleuren erin. Allemaal tinten groen, donker en lichtblauw, wit en grijs. Aan de onderkant zie je een strookje bruin. In het midden zit een zwarte streep. Niet expres, dit is de scheidings“lijn” tussen de twee delen van het schilderij. In het linker deel, iets onder het midden, is een witgrijze zwaan, met de kop naar rechtsmidden gekeerd. Geen structuur van veren of zoiets, gewoon witte streken met wat schaduweffecten. In het rechter deel zijn twee zwarte zwanen naast elkaar, ze bevinden zich net iets boven het midden. Zij hebben ook geen verenstructuur. De zwaan die voor de ander zwemt kijkt op naar de rechterkant van het schilderij. De ander kijkt naar beneden. De zwanen spiegelen in het water. Het stelt (volgens mij) een meer voor waarin de lucht weerspiegelt en waar drie zwanen in zwemmen waarvan 1 witte zwaan naar links en de anderen twee zwarte zwanen naar rechts gaan. Er is een klein stukje oever te zien (bruinig). De zwanen vallen het meest op, want dat zijn de enige echte vormen in het hele schilderij, de rest zijn in elkaar overlopende (niet-) kleuren. Het valt ook op dat je eigenlijk alleen het meer ziet (en nog een heel klein stukje van de aarde). Maar daarin zie je bos (= het groene) en een soort gebouw in gespiegeld worden. Ik zie het gebouw linksboven, de witte rechthoeken interpreteer ik als ramen van een gebouw. Het is volgens mij een grauwe dag, omdat je nog wel lichtblauw en andere kleuren ziet weerspiegelen (dus het is geen nacht), maar je ziet alleen maar grauwe kleuren, dus het is een druilerige dag. Het schilderij doet heel ruim aan, omdat er maar drie wezenlijke vormen aanwezig zijn en die zijn ook nog best klein. Er is gebruik gemaakt van ruimtesuggestie door de ene zwaan voor de andere twee te plaatsen. Het is een centraalcompositie, de zwanen zitten in het midden van het schilderij. Er zit beweging in, vooral door de weerspiegelingen in het water. Daardoor is het ook wat levendiger geworden. Het licht komt van rechtsboven. René Daniëls heeft met dit schilderij in willen gaan tegen de mode van 1979. Dat was erg abstract en dus niet realistisch (wat dit schilderij is). De titel betekent “de (om)koopbare muze”. Hij kan er twee dingen mee bedoelen: - deze muze kan iets zijn waardoor hij zich laat inspireren. Het woord omkoopbaar verwijst ernaar dat hij elke keer door iets anders wordt geïnspireerd; de muze wordt in vele gedaantes aan hem vertoond. - De muze wordt door de kunstenaar misbruikt om er geld aan te verdienen. Hij gaat dingen maken die het publiek wil, in plaats van zijn hart te volgen. Dit vond Daniëls een schande. Daarom heeft hij ook dit realistische schilderij gemaakt in een tijd waarin dat juist niet “in” was, gewoon, uit protest. Ikzelf vind de laatste verklaring het meest aannemelijk, omdat ik in de video zag dat hij altijd al een beetje eigenwijs was. Daarom heeft hij het schilderij waarschijnlijk ook zo groot gemaakt; je kan het niet over het hoofd zien. Hij wilde een opvallend protest maken. Volgens mij misbruikte René Daniëls de muze eigenlijk ook; hij maakt, in een tijd waarin iedereen abstracte werken maakt, een enorm realistisch schilderij. Dit krijgt natuurlijk van iedereen aandacht omdat het zo anders is dan anders. Het is dus door die enorme publiciteit zo verkocht, en René Daniëls heeft weer geld zat. Ik vond op het eerste gezicht het schilderij niet echt bijzonder, wel mooi, met al die weerspiegelingen in het water. Maar nadat ik het achterliggende verhaal ken, ben ik er met andere ogen naar gaan kijken. Ik vind het nu gedurfd, terwijl ik het eerst eigenlijk een beetje een duf en saai schilderij vond. Het is een heel groot schilderij ( 2 bij 3 meter!), dus het zal nog meer impact hebben als je het levende lijve ziet. Dit wil ik dus nog een keer gaan bekijken. De halzen van de zwarte zwanen zijn extreem lang en dun, terwijl die van de witte zwaan realistischer is. Het is volgens mij een symboliek: goed tegen kwaad (de witte zwaan tegen de zwarte zwanen), het kwaad groepeert samen en gaat zijn eigen weg, terwijl het goede zich afzondert en alleen staat. Je kan ook bedenken dat de zwarte zwanen de kunstenaars zijn die de muze uitbuiten en hijzelf de witte zwaan is, die zijn eigen weg gaat. Het doet op de ene manier erg doods aan, door die onderkoelde kleuren. Maar toch is het ook weer levendig, door die weerspiegelingen en doordat je je voorstelt dat de achterste zwarte zwaan in een beweging zit om iets uit het water te vissen en dat de andere zwanen allebei verschrikt of verbaasd opkijken (wel allebei een andere kant uit). P.S. Als ik dit schilderij zo “analyseer”, dan doet het me denken aan het liedje “witte zwanen, zwarte zwanen, wie wil er mee naar Engeland varen…” Heeft hij misschien ook zo gedacht toen hij dit schilderij ontwierp?