Spelling

Persoonsvorm

• Sterk werkwoord (verandert van klank) -->  Zo simpel mogelijk;


• Zwak werkwoord (verandert niet van klank) --> staat medeklinker in XTC-KOFFIESHOP, dan: +te(n) in verleden tijd;


• Bij klinker altijd +de(n).

Voltooid deelwoord

• Wordt gebruikt als een handeling is afgerond;


• Staat altijd bij de hulpwerkwoorden zijn/worden/hebben.

Onvoltooid deelwoord

• Wordt gebruikt als een handeling nog niet is afgerond;


• Heeft een vaste vorm --> hele werkwoord + d(e).

Gebiedende wijs

• Is een opdracht of bevel;


• Vaak staat er geen onderwerp bij in de zin.

Infinitief

• Hele werkwoord;


• Zin verandert van tijd --> persoonsvorm verandert en het infinitief niet;


• Achter 'te' komt altijd een infinitief.

Bijvoeglijk naamwoord

• Afgeleid van een werkwoord;


• Zo kort mogelijk, behalve bij uitspraakproblemen;


• Als Voltooid deelwoord op -en, dan bijvoegelijk naamwoord ook op -en.

Punt

• Eind van een zin;


• Bij afkortingen;


• Afkortingen die als woorden worden uitgesproken zonder punt;


• Maten en gewichten zonder punt.

Komma

• Tussen de onderdelen van opsommingen, maar niet voor -en;


• Tussen twee persoonsvormen;


• Voor of na een aanspreking of tussenwerpsel;


• Voor en na een bijstelling;


• Voor een voegwoord waarmee de bijzin begint.

Puntkomma

• Tussen de zinnen die sterk samenhangen;


• Tussen delen van opsommingen, zeker als het om zinnen gaat.

Dubbele punt

• Om een opsomming aan te kondigen;


• Om de directe rede aan te kondigen;


• Om een verklaring af te leggen.

Aanhalingtekens

• Bij een citaat;


• Bij een directe rede;


• Om aan te geven dat een woord een andere betekenis heeft dan normaal;


• Als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis.

Vraagteken

• Aan het eind van een letterlijk gestelde vraag.

Uitroepteken

• Aan het eind van een zin met een bevel of uitroep.

Haakjes

• Informatie die je geeft als toelichting, uitleg of voorbeeld;


• Kun je beter zo min mogelijk gebruiken.

Beletselteken

• Aan het eind van een zin die niet af is; de puntjes sugeren iets;


• Om onvolledige citatien aan te duiden, zet er dan haakjes om: (…).

Hoofdletter

• Bij persoonsnamen;


• Bij namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten;


• Bij aardrijkskundige namen, namen van historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en bij titels van boeken en films.

Kleine letter:

• Soorten;


• Historische periodes;


• Afleidingen van feestdagen;


• Maanden;


• Dagen;


• Seizoenen;


• Windstreken;


• Religies en afleidingen hiervan.

Meervoud op -s

• Schrijf de -s aan een woord vast als de uitspraak correct blijft;


• Schrijf om uitspraakproblemen te voorkomen '‘s';


• Bij afkortingen;


• In woorden die eindigen op a, i, o, u en y;


• Uitzonderingen: etuis, cadeaus, diskjockeys, playboys, displays.

Meervoud op -en

• Schrijf -en aan het woord vast;


• Let op:
  
  - Klinkerweglating;
  
  - Medeklinkerverandering;
  
  - Medeklinkerverdubbeling;
  
  - Als een woord eindigt op een onbeklemtoonde -ik, -es of -et, verdubbelt de laatste medeklinker niet: monniken, bangeriken, luiwammesen, lemmeten;
  
  - Klemtoon op -ie --> Meervoud met -ën;
  
  - Klemtoon niet op -ie --> Meervoud met -n en trema op de -e die er al staat.

Meervoud op -s of -en

• Woorden die eindigen op -ee;


• Meervoud op -s: Gewoon de -s eraan plakken;


• Meervoud op -en: trema op de -e van de uitgang -en.

Meervoud op -s en -en:

• Er zijn heel wat woorden met twee meervouden, met -s en met -en.

Vreemde meervouden

• Oorspronkelijke Latijnse woorden hebben soms twee meervoudsvormen:
  
  - Dosis à doses of dosissen;
  
  - Museum à musea of museums, maar geen musea’s;
  
  - Datum à Data of datums, maar geen data’s.

Tussen-s

• Als je hem hoort;


• Tweede deel van de samenstelling begint met een s-klank --> vervangen door vergelijkbaar woord;


• Soms zijn ook twee manieren goed.

Tussen-e of tussen-(e)n

• Tussen -en als het eerste woord een zelfstandig naamwoord is dat alleen meervoud op -en heeft;


• Geen tussen -en maar zo nodig -e:
  
  - Het eerste deel heeft alleen maar een meervoud op -s;
  
  - Het eerste deel heeft twee meervouden, op -s en op -en;
  
  - Het eerste deel heeft geen meervoud;
  
  - Het eerste deel verwijst naar een uniek exemplaar;
  
  - Het eerste deel versterkt een bijvoeglijk naamwoord;
  
  - Het eerst deel is geen zelfstandig naamwoord;
  
  - Het woord wordt niet meer als een samenstelling gezien.

Verkleinwoorden

• Maak verkleinwoorden door -je, -kje, -pje, -tje of -etje achter het zelfstandig naamwoord te zette;


• Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang;


• Let op bij woorden die op een klinker eindigen;


• Afkortingen krijgen een apostrof.

Aan elkaar of los

• Samenstelling van twee of drie woorden;


• Getallen tot duizend en samenstellingen met honderd en duizend;


• Voornaamwoordelijke bijwoorden; die bestaan uit er, hier, daar, waar + een voorzetsel;


• De regel geldt niet voor voorzetsels die deel uitmaken van een samengesteld werkwoord of bij een zelfstandig naamwoord horen.

Koppelteken

• Om uitspraakproblemen te voorkomen;


• In de naam van getrouwde vrouwen;


• In woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, collega-, ex-, interim-, niet-, non- en oud-;


• Voor een hoofdletter;


• In combinaties van titels en beroepen;


• Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn.


• Bij letters, cijfers, andere tekens en St. of Sint/sint;


• In woorden die anders onoverzichtelijk worden.

Weglatingsteken

• Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten;


• Je mag een woorddeel alleen als het in het andere woord dezelfde betekenis heeft.

Afbreekstreepje

• Breek samenstellingen bij voorkeur af tussen de delen;


• Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel;


• Breek bij één alleenstaande medeklinker af vóór die medeklinker;


• Breek bij twee tussenmedeklinkers af tussen die twee medeklinkers;


• Breek bij drie of meer tussenmedeklinkers zo af dat er geen combinaties van Nederlandse woorden voorkomen;


• Breek zo af dat er geen uitspraakproblemen ontstaan;


• Als je een woord afbreekt voor een trema, dan verdwijnt de trema.

Trema

• Plaats het trema altijd op de eerste letter van de volgende lettergreep;


• Let op bij -eum, -iing, -cien en -ieus;


• Let op bij bea-, gea-, beo- en geo-.

Apostrof

• Op plaats van een weggelaten letter;


• Op plaats van een weggelaten bezits-s;


• Om uitspraakproblemen bij het meervoud en bezitsaanduidingen te voorkomen;


• In afleidingen van letter- en cijferwoorden;


• Bij verkleinwoorden op -y.

Accenten

• Accenttekens komen vooral voor op de letter 'e';


• Slechts in enkele woorden komen ze ook voor op andere letters;


• Om de klemtoon aan te geven wordt het accent aigu (‘) gebruikt. Als een klinker of tweeklank met twee of meer letters geschreven wordt, krijgen de eerste twee een klemtoonteken;


• De cedille onder aan de c (ç) zorgt ervoor dat de c als s klinkt wanneer die voor een a, o of u staat.

Cijfers

• Bij getallen boven de twintig, uitgezonderd de ronde getallen;


• Voor maten, gewichten, bedragen, data, adressen en rekeningnummers;


• Let op: Schrijf breuken los, behalve in een samenstelling.

Letters

• Voor getallen tot en met twintig en voor tientallen;


• Voor getallen als honderd, duizend, miljoen, miljard en biljard.

Woorden als sommige, vele, enkele, beide en andere schrijf je met een -e als:

• Ze bijvoegelijk gebruikt worden;


• Als ze betrekking hebben op zaken of dieren.

Woorden als sommige, vele, enkele, beide en andere schrijf je met een -en als:

• Ze zelfstandig worden gebruikt en betrekking hebben op personen.