Literatuurgeschiedenis

Nederlands – Literatuur geschiedenis

 

Middeleeuwen (500-1500)                                                                                                                        

• Vroege middeleeuwen (500-1000)

• 700 à Karel de Grote, onderwijs was belangrijk

• Hoge middeleeuwen (1000-1300)

• 1100 à West-Europese literatuur
• 1250 à Opkomst burgerij

• Late middeleeuwen (1300-1500)

• Na val Romeinse rijk à beschaving en cultuur verdwenen grotendeels

• Theocentrisme = geloof is het belangrijkste

• Standenmaatschappij:

1. Geestelijkheid
2. Adel
3. Burgerij

 

Ridderromans

 

Karelromans/Frankische romans

Arthurromans/hoofse romans

Ridders zijn vechtersbazen.

Ridders zijn verfijnde personen.

Gevecht à echte strijd met wapens, op leven en dood

Gevecht à spel of sport

Idealen: kracht en moed

Idealen: vaardigheid en hoffelijkheid

Onderwerpen: strijd, opstand, bloedwraak

Onderwerpen: helpen, bevrijden, queeste

Karel heeft echt bestaan.

-

Vrouw heeft een ondergeschikte rol.

Vrouw is middelpunt van queeste.

Voorbeelden:

• ‘Karel en de Elegast’
• ‘Roelantslied’

Voorbeelden:

• ‘Lanseloet’
• ‘Walewein’

 

Lied in de middeleeuwen

• Liederen werden mondeling overgeleverd, later opgeschreven.

• Liederen schrijven was in eerste instantie een elitaire aangelegenheid (ridders moesten dat dus kunnen/later ook burgers).

• Liederen zingen was voor iedereen.

• Veel soorten onderwerpen: liefdesliedjes, geestelijke liederen, historieliederen.

• Bekende soorten: ballade (danslied) en klaagzang/elegie (egidiuslied).

 

Toneel in de middeleeuwen

• Ontstaan in kerken à geestelijk toneel

• Diensten in Latijn
• Saai en onbegrijpelijk

• Bijbelse verhalen uitgebeeld (Pasen en Kerst) à zo werd het begrijpelijker voor de gewone burgers

• De toneelstukken werden ook opgevoerd buiten de kerk: veel publiek, speciale effecten

• Beroepsspelers, wereldlijk toneel (dagelijkse onderwerpen)

• Rederijkers = schrijvers, dichters, kunstenaars die zich verzamelde in groepen (rederijkers kamers) à literatuur in wedstrijdvorm

• Landjuweel = grote literatuurwedstrijd waar rederijkerskamers tegen elkaar ‘streden’.

 

 

 

 

Belangrijke werken uit de middeleeuwen:

• Van den Vos Reynaerde

• Karel en de Elegast

• Mariken van Nimwegen

• Lied van heer Halewein

• Walewein

• Roelantslied

 

Renaissance (1500-1700)                                                                                                                           

 

• Ontstaan in de 14e eeuw in Italië (Florence)

• Renaissance betekend letterlijk ‘wedergeboorte’, wedergeboorte van de klassieken oudheid.

• De klassieken oudheid was een belangrijk voorbeeld in de renaissance

• Afzetten tegen de cultuur van de middeleeuwen.

 

Historische achtergrond

• Centraal geregeerde staten, het feodale stelsel verdween.

• Opkomst burgerij, zij kregen meer macht (Gouden Eeuw)

• Splitsing van de kerk, katholieken en protestanten

• Tachtigjarige Oorlog met Spanje (1568-1648) à oorlog tussen het katholieken Spanje en het protestantse Nederland

• Republiek der Verenigde Nederlanden (1587-1795)

 

3 kenmerken van de renaissance

• Antropocentrisme à “carpe diem”

• Leven op aarde is net zo belangrijk als leven na de dood.

• Individualisme à “zelfbewustzijn”

• De mens als individu (humanisme)

• Empirisme à “bloei van de wetenschap”

• Uitvinden hoe de wereld in elkaar zit door experimenten en onderzoek.

 

• Homo universalis = kenner en beoefenaar van alles (da Vinci)

• Grote namen: Isaac Newton (zwaartekracht), Michelangelo (kunstenaar), Leonardo da Vinci (wetenschapper en kunstenaar)

• Kunst werd erkend als beroep en wetenschap.

 

3 stromingen in de kunst

• Realisme

• Anatomie (hoe de mens in elkaar zit)
• Perspectief
• Portret en familieschilderijen

• Estheticisme

• Kunst moet mooi zijn
• Streven naar symmetrie in de bouw- en schilderkunst
• Literatuur: eisen aan de vorm

• Classicisme

• Thema’s en motieven uit de klassieke oudheid
• Beeldhouwkunst werd weer een aparte kunstvorm (contrapost = bepaalde houding)

 

 

3 kenmerken in literatuur en taal

• Estheticisme   à regels t.a.v. genres, metrum, verstypen