NEDERLANDS
Na de Tweede Wereldoorlog
98
Europa werd na 1945 overschaduwd door de Koude Oorlog van Rusland en Amerika. In 1949 kwam in China het communisme ook aan de macht en werd de NAVO opgericht. Ook het communistische Warschaupact werd opgericht. Tegen het einde van de jaren '60 werden de verhoudingen minder gespannen.
Na WOII rukten de koloniën zich los, ook Nederlands-Indië in 1949, waardoor Nederland van wereldmacht naar klein landje ging.
Qua politiek was er niet veel verandert; verzuiling bleef bestaan. Katholieken, hervormden, gereformeerden, socialisten. In de jaren '60 kwam hier een einde aan. Er kwamen zenders (zoals de AVRO) die niet uitgingen van een politieke of geloofsovertuiging. De economie begon te bloeien en iedereen die deelnam aan het arbeidsproces kreeg sociale uitkeringen.
Van 1945 tot 1958 werd Nederland geregeerd door de coalities van PvdA en confessionelen (gehele leven en werk voor de kerk). De WW en AOW kwamen. Na de jaren '60 werd dit sociale stelsel uitgewerkt; lonen stegen en woningnood slonk.
In de jaren '60 kwamen ook protesten. Mensen gingen om zich heen kijken en wilde het eigen heft in handen nemen. Er werden verenigingen opgericht, zodat elke 'sector' ergens bij kon horen. Zo ging ook de jeugd zich sterk veranderen van uiterlijk, niets “net pak”!
99
Naoorlogse kunstenaars bouwden voort op het Modernisme. De leidende rol was de VS geworden (en niet meer Parijs), omdat veel kunstenaars daar tijdens de oorlog heen waren gevlucht. Het abstracte expressionisme ontstond:
- Action painters: het ging meer om de manier van schilderen, niet het resultaat. (spatten verf, enz.)
- Colorfield painters: werkten met enorme egaal geschilderde kleurvlakken.
Cobra: door o.a. Karel Appel en Corneille. Lieten zich inspireren door kindertekeningen en Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse kunst. Ze namen de techniek van het surrealisme over en gingen gezamenlijk aan een kunstwerk werken. Een hoogtepunt in de schilderkunst.
Popart: een reactie op het 'neomodernisme' van de Cobra ontstond in Amerika onpersoonlijke kunst. De kunstenaars zocht inspiratie bij comsumptie en amusement; strips, pin-upgirls, huishoudelijke apparaten. Alles werd onpersoonlijk weergegeven.
Nouveau réalisme: uit Frankrijk, is verwant aan de Popart. Ze probeerden het gewone ongewoon te maken door alledaagse dingen bij elkaar te voegen. Het verschil tussen Popart en deze stroming is dat popart's het namaakten, terwijl de nieuw realisten iets maakten van bestaande dingen of eenkleurige schilderijen.
In de muziek ontstonden grote orkesten die internationale reputatie verwierven. Er kwamen nieuwe technieken door Amerikaanse componisten die invloed hadden op de Europese en een groter publiek gingen aanspreken.
In de jaren '60 kwam de rock-'n-roll in Engeland en Amerika; populair music, bijvoorbeeld The Beatles en The Rolling Stones.
Ook kwam in de VS de film er op, ook al moest Hollywood nog steeds concurreren.
Neorealisme: bloed van (Italiaanse) artistieke films in Europa.
Nouvelle Vague: (nieuwe golf), uit Frankrijk, waarbij minder nadruk lag op de montage, maar op de opname zelf -> veel improvisatie.
100
De herinnering aan de gruwelen van de oorlog vormde een voedingsbodem voor de filosofie van het existentialisme (nadruk op het individu en zijn bestaan). Volgens o.a. Sartre is de mens 'geworpen' in een wereld waar hij niet om heeft gevraagd en het slachtoffer is. Toch kiest hij voor z'n eigen lot en is niet voorbestemd. Die verantwoordelijkheid vereist dat hij zich betrokken moet voelen bij wat er mis is in de wereld.
Hierop volgde de geëngageerde literatuur; men nam stelling tegen sociale en politieke misstanden. Ook op de levenshouding van kunstenaars.
In de literatuur werden taboes doorbroken, als homoseksualiteit (Reve) en erotische activiteiten (Wolkers).
Roman Noir: sombere romans waarin het leven uitzichtloos is en een eenzaam mens ronddwaalt in de chaotische werkelijkheid.
Absurdistische literatuur: de paradoxale situatie van de mens werd verbeeld als de mens die gevangen zit in zinloze en onverklaarbare situaties.
Na een tijd verloor het sombere existentialisme zijn invloed. Betrokkenheid voor de wereld maakte plaats voor het 'iktijdperk' en vormtechnische aspecten van de roman. Veel romanschrijvers haalden inspiratie uit hun eigen leven. Zo werden de jaren '60 de overgangstijd naar de jaren '70, waar dit nog meer naar voren kwam.
101
W.F. Hermans – zie stencil
102
Gerard Reve – zie stencil
103
Harry Mulisch – zie stencil
105
Als reactie op het expressionisme na WOI (wat min of meer een gevolg was op het impressionisme) kwamen groepen dichters met vrije poëzie ('Vijftigers' of 'Experimentelen'). Net als de expressionisten gebruikten ze geen rijm, geen metrum, geen regelmatige strofebouw en amper interpunctie en hoofdletters. Ze experimenteren vooral met taal en zochten naar nieuwe uitdrukkingsvormen.
Gedichten werden overladen met beeldspraken, vaak ontleend aan het menselijk lichaam. “Groen smaakt de lente van je iris.”
In deze gedichten is beeldspraak autonoom (zelfstandig) geworden. Normaal worden beeldspraken gebruikt om iets op een andere manier te beschrijven, maar hier ging het eerder uit van een inhoud die uit weinig anders bestond dan beelden.
De beelden roepen iets op; sfeer, gevoel, een idee. Vol met associaties;iets doet om een of andere reden denken aan iets anders. Samen met het autonome werden de gedichten persoonlijk en dus moeilijk te lezen. Het heeft dan ook betrekking op hoe men destijds leefde. Net zoals het dadaïsme en expressionisme op WOI.
Eerst werd deze dichtkunst niet geaccepteerd, door de onbegrijpelijke taal.
Het had nauwe banden met de beeldende kunst. Ook zij vormden net als de Cobra een 'groep' op; Experimentele Groep Holland.
Voor meer – zie stencil
108
Remco Campert
109
Jan Wolkers
111
Louis Paul Boon – zie stencil
Hugo Claus – zie stencil
112
Barbarber (en Gard Sivik) – zie stencil
113
Tirade – zie stencil
114
In de jaren '60 en '70 komen de column en essay op. Een column is een type essay; een kort stuk tekst in krant of tijdschrift naar aanleiding van een actuele gebeurtenis. Een essay is langer, maar ook een stuk minder luchtig en speelser dan een column.
Essays en columns kunnen moeilijk zijn, omdat een grote algemene ontwikkeling van de lezer verwachten. Ze worden dan ook vaak gepubliceerd in 'kwaliteitskranten' en literaire tijdschriften.
De meeste columnisten uit die tijd zijn allemaal min of meer sarcastisch, venijnig en soms zelfs kwaadaardig. En allemaal zijn ze vaak bijzonder geestig.
Na de Tweede Wereldoorlog
98
Europa werd na 1945 overschaduwd door de Koude Oorlog van Rusland en Amerika. In 1949 kwam in China het communisme ook aan de macht en werd de NAVO opgericht. Ook het communistische Warschaupact werd opgericht. Tegen het einde van de jaren '60 werden de verhoudingen minder gespannen.
Na WOII rukten de koloniën zich los, ook Nederlands-Indië in 1949, waardoor Nederland van wereldmacht naar klein landje ging.
Qua politiek was er niet veel verandert; verzuiling bleef bestaan. Katholieken, hervormden, gereformeerden, socialisten. In de jaren '60 kwam hier een einde aan. Er kwamen zenders (zoals de AVRO) die niet uitgingen van een politieke of geloofsovertuiging. De economie begon te bloeien en iedereen die deelnam aan het arbeidsproces kreeg sociale uitkeringen.
In de jaren '60 kwamen ook protesten. Mensen gingen om zich heen kijken en wilde het eigen heft in handen nemen. Er werden verenigingen opgericht, zodat elke 'sector' ergens bij kon horen. Zo ging ook de jeugd zich sterk veranderen van uiterlijk, niets “net pak”!
99
Naoorlogse kunstenaars bouwden voort op het Modernisme. De leidende rol was de VS geworden (en niet meer Parijs), omdat veel kunstenaars daar tijdens de oorlog heen waren gevlucht. Het abstracte expressionisme ontstond:
- Action painters: het ging meer om de manier van schilderen, niet het resultaat. (spatten verf, enz.)
- Colorfield painters: werkten met enorme egaal geschilderde kleurvlakken.
Cobra: door o.a. Karel Appel en Corneille. Lieten zich inspireren door kindertekeningen en Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse kunst. Ze namen de techniek van het surrealisme over en gingen gezamenlijk aan een kunstwerk werken. Een hoogtepunt in de schilderkunst.
Popart: een reactie op het 'neomodernisme' van de Cobra ontstond in Amerika onpersoonlijke kunst. De kunstenaars zocht inspiratie bij comsumptie en amusement; strips, pin-upgirls, huishoudelijke apparaten. Alles werd onpersoonlijk weergegeven.
Nouveau réalisme: uit Frankrijk, is verwant aan de Popart. Ze probeerden het gewone ongewoon te maken door alledaagse dingen bij elkaar te voegen. Het verschil tussen Popart en deze stroming is dat popart's het namaakten, terwijl de nieuw realisten iets maakten van bestaande dingen of eenkleurige schilderijen.
In de muziek ontstonden grote orkesten die internationale reputatie verwierven. Er kwamen nieuwe technieken door Amerikaanse componisten die invloed hadden op de Europese en een groter publiek gingen aanspreken.
Ook kwam in de VS de film er op, ook al moest Hollywood nog steeds concurreren.
Neorealisme: bloed van (Italiaanse) artistieke films in Europa.
Nouvelle Vague: (nieuwe golf), uit Frankrijk, waarbij minder nadruk lag op de montage, maar op de opname zelf -> veel improvisatie.
100
De herinnering aan de gruwelen van de oorlog vormde een voedingsbodem voor de filosofie van het existentialisme (nadruk op het individu en zijn bestaan). Volgens o.a. Sartre is de mens 'geworpen' in een wereld waar hij niet om heeft gevraagd en het slachtoffer is. Toch kiest hij voor z'n eigen lot en is niet voorbestemd. Die verantwoordelijkheid vereist dat hij zich betrokken moet voelen bij wat er mis is in de wereld.
Hierop volgde de geëngageerde literatuur; men nam stelling tegen sociale en politieke misstanden. Ook op de levenshouding van kunstenaars.
In de literatuur werden taboes doorbroken, als homoseksualiteit (Reve) en erotische activiteiten (Wolkers).
Roman Noir: sombere romans waarin het leven uitzichtloos is en een eenzaam mens ronddwaalt in de chaotische werkelijkheid.
Absurdistische literatuur: de paradoxale situatie van de mens werd verbeeld als de mens die gevangen zit in zinloze en onverklaarbare situaties.
Na een tijd verloor het sombere existentialisme zijn invloed. Betrokkenheid voor de wereld maakte plaats voor het 'iktijdperk' en vormtechnische aspecten van de roman. Veel romanschrijvers haalden inspiratie uit hun eigen leven. Zo werden de jaren '60 de overgangstijd naar de jaren '70, waar dit nog meer naar voren kwam.
101
102
Gerard Reve – zie stencil
103
Harry Mulisch – zie stencil
105
Als reactie op het expressionisme na WOI (wat min of meer een gevolg was op het impressionisme) kwamen groepen dichters met vrije poëzie ('Vijftigers' of 'Experimentelen'). Net als de expressionisten gebruikten ze geen rijm, geen metrum, geen regelmatige strofebouw en amper interpunctie en hoofdletters. Ze experimenteren vooral met taal en zochten naar nieuwe uitdrukkingsvormen.
Gedichten werden overladen met beeldspraken, vaak ontleend aan het menselijk lichaam. “Groen smaakt de lente van je iris.”
In deze gedichten is beeldspraak autonoom (zelfstandig) geworden. Normaal worden beeldspraken gebruikt om iets op een andere manier te beschrijven, maar hier ging het eerder uit van een inhoud die uit weinig anders bestond dan beelden.
De beelden roepen iets op; sfeer, gevoel, een idee. Vol met associaties;iets doet om een of andere reden denken aan iets anders. Samen met het autonome werden de gedichten persoonlijk en dus moeilijk te lezen. Het heeft dan ook betrekking op hoe men destijds leefde. Net zoals het dadaïsme en expressionisme op WOI.
Eerst werd deze dichtkunst niet geaccepteerd, door de onbegrijpelijke taal.
Voor meer – zie stencil
108
Remco Campert
109
Jan Wolkers
111
Louis Paul Boon – zie stencil
Hugo Claus – zie stencil
112
Barbarber (en Gard Sivik) – zie stencil
113
Tirade – zie stencil
114
In de jaren '60 en '70 komen de column en essay op. Een column is een type essay; een kort stuk tekst in krant of tijdschrift naar aanleiding van een actuele gebeurtenis. Een essay is langer, maar ook een stuk minder luchtig en speelser dan een column.
Essays en columns kunnen moeilijk zijn, omdat een grote algemene ontwikkeling van de lezer verwachten. Ze worden dan ook vaak gepubliceerd in 'kwaliteitskranten' en literaire tijdschriften.
De meeste columnisten uit die tijd zijn allemaal min of meer sarcastisch, venijnig en soms zelfs kwaadaardig. En allemaal zijn ze vaak bijzonder geestig.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
T.
T.
Prima samenvatting, het enige is dat er geen stencil als bijlage is toegevoegd. Jammer...
7 jaar geleden
Antwoorden