Samenvatting, Letterkunde, blz. 146 t/m 154
J.D.
2, kunst in vogelvlucht
Beeldende kunst
- Hubert en Jan van Eyck, Vlaamse ‘primitieven’ (uit Latijn, primo=eerste).
- Jeroen Bosch, meester in de fantastische schilderkunst.
- Miniatuurkunst in kloosters.
- Gebrandschilderde ramen in kerken.
Architectuur
- Romaanse bouwkunst, 1000-1300: gedrongen, horizontale bouw, kleine binnenruimte, kleine ramen met ronde bogen. Bijv. Durham (GB), Orleáns en Poitiers (F), Doornik (B), St. Servaeskerk (Maastricht, NL).
- Gotische bouwkunst, 1200-1500: verticale bouw, grote binnenruimte, luchtbogen en steunberen aan de buitenkant, grote, spits toelopende, gebrandschilderde ramen. Bijv. Notre-Dame (Parijs), Chartres, Dom (Keulen), Westminster Abbey (Londen) en St.-Jan (’s-Hertogenbosch)
3, Literatuur
Middeleeuwse schrijvers uitten de gevoelens en gedachten van een groep mensen. De teksten die ze schreven waren behalve om te lezen, ook leerteksten, ze wilden bijv. normen en waarden overbrengen. Middeleeuwse schrijvers konden hun mening niet openlijk uiten. Ze hadden dan de kans ter dood te worden veroordeeld.
Er is maar weinig over gebleven.
Het grootste en belangrijkste deel van de middeleeuwse literatuur is niet opgeschreven, maar alleen mondeling overgeleverd. Het grootste gedeelte van wat wel is overgebleven, is niet heel betrouwbaar, omdat – er een andere versie van gemaakt is.
- er veel fouten in staan.
- het vaak maar een klein stukje is.
Manuscripten, blokboeken en wiegdrukken.
Hoe werden boeken in de Middeleeuwen gemaakt?
Manuscripten: - Met de hand geschreven.
-Vaak gekleurde versieringen, hoofdletters en miniaturen.
- De kaft was van met leer overtrokken hout, en daar waren ook vaak versieringen op getekend.
Papier drukken met behulp van bewerkte houten blokken is ontstaan tegen het einde van de 14e eeuw. Deze drukmethode leverde duizenden kopieën op.
Blokboeken:
- Een bij elkaar horende serie houtsneden met beeld en tekst.
- Deze blokboeken waren voor het normale volk.
Boekdrukken:
- Met losse letters.
- Heette incunabel of wiegendruk.
- Vooral na 1500 werd het steeds belangrijker en omvangrijker.
Omgang met boeken.
In de Middeleeuwen gingen mensen heel anders om met boeken dan nu, boeken werden door veel mensen gelezen, voorgelezen, herlezen en uit het hoofd geleerd. Boeken werden vaak geschreven omdat dat door ‘hoge heren’ werd opgedragen, zij waren dan de ‘sponsors’. Maar als dat niet het geval was, dan moest het boek zeker in de smaak vallen. Anders zou de auteur er zijn brood niet mee kunnen verdienen. Dat is zo gebleven totdat de 14e eeuw ten einde liep. Tot in de 13e eeuw echter waren er veel boeken verboden; dat gold ook voor de bijbel. Tegenwoordig wordt er veel op plagiaat gelet, maar vroeger maakte dat niet zo veel uit, het ging om het eind resultaat.
Middeleeuwse verhalen
In de late Middeleeuwen is de literatuur sterk beïnvloed door de katholieke godsdienst. De oudste geschreven verhaalvormen zijn de Middeleeuwse ridderromans. Ridderromans waren lange verhalen over de adel en ridders. De ridderverhalen zijn in de 11e eeuw in Frankrijk ontstaan en verheerlijken vooral Karel de Grote. 2 soorten Karelromans en Arthurromans, ofwel voorhoofse en hoofse ridderromans. Het is niet zeker wat de oorspronkelijke betekenis van hoofsheid (‘hoveschede’) is. Voorhoofse verhalen gaan terug op de tijd van de Karolingers. De hoofse verhalen over Arthur, zijn gebaseerd op Keltische en Bretonse verhalen. De eerste Arthurroman is geschreven aan het eind van de 12e eeuw.
Karelromans (voorhoofse ridderromans)
Karelromans – Gaan over moed en felle strijdlust van edele ridders.
- Werden gepresenteerd als echt gebeurd.
In Karelromans – Hadden christenen en heidenen vaak ruzie.
- Waren veel clans verwikkelt in vetes.
- Deden opstandige leenmannen pogingen de troon over te nemen.
- Werden vrouwen slecht behandelt.
- Stond Karel de Grote centraal.
Arthurromans
Arthurromans – Hebben een milder en romantischer karakter.
- Schetsen een geïdealiseerd beeld van 12e eeuwse hofleven.
- Spelen zich dikwijls af in een sprookjesachtige, dus gefantaseerde omgeving.
De hoofse ridder
– Vecht tegen vijanden en draken.
- Helpt ook de zwakken.
- Is hartelijk tegenover zijn vrienden.
- Vereert adellijke dames. [Dit was in de voorhoofse romans niet zo, daar waren vrouwen ondergeschikt.]
Koning Arthur was de ideale vorst, en zijn hof met de ridders van de ronde tafel was de ideale wereld, waarin trouwe ridders hun jonkvrouwen met veel respect behandelen. De ridders van de ronde tafel hielden zich voornamelijk bezig met – Jonkvrouwen die om hulp vragen.
- Zoektochten vol gevaar.
Het was belangrijk dat de ridders weer succesvol terugkwamen van hun tochten.
Volksboeken
Vanaf het moment dat er geen ridderverhalen meer bijkwamen, werden bestaande verhalen opnieuw geordend of zelfs weer opnieuw geschreven.
Middeleeuwse gedichten
Grootste invloed op de dichtkunst komt van de zogenaamde hoofse poëzie, afkomstig uit Zuid-Frankrijk.
Het hoofse minnelied, werd steeds populairder, eerst binnen Frankrijk en later door heel Europa. Een aantal eeuwen lang werd dit moeilijk te begrijpen lied voorgedragen. Tussen 1075 en 1275 ontplooiden de troubadours hun dichterlijke activiteit. We kennen de namen van maar liefst 460 troubadours.
De hoofse dichtkunst is terug te vinden in de Italiaanse ‘dolce stil nuovo’ van de beroemde dichters Dante en Petrarca. Zij werden de grondleggers van de Renaissance. Kenmerkend voor hoofse poëzie zijn de liefdes verhalen, vol van positieve spanning.
Middeleeuws toneel
Het Middeleeuws toneel was een mengeling van religieuze spelen, hoofse toneelstukken en kluchten. Ontstaan in de Germaanse en Keltische voorgeschiedenis. Later werden ‘luchtige spelen’ verboden omdat het té luchtig werd. Ondanks dat hebben er altijd jongleurs bestaan, toneelspelers, die ook konden zingen, dansen en goochelen.
Mirakelspelen: waarin een wonder wordt verbeeld.
Mysteriespelen: waarin het geloof centraal staat.
Veel toneelstukken zijn bewaard gebleven, en sommigen worden nog steeds gespeeld.
Nederlandse literatuur
Tijdsbeeld
de Nederlanden [Nederland en België], maakten deel uit van het Frankische rijk, onder Karel de Grote.
Literatuur
Literatuur in de late Middeleeuwen - Middelnederlandse literatuur. Een geboortejaar voor de schriftelijke letterkunde is er niet omdat de oudste schriften niet gedateerd zijn, maar er waren vóór 1150 al geschriften. In de Middeleeuwen bestond nog geen Nederlands taal, ieder z’n eigen dialect. Pas in 17e ontstond er een algemene taal.
Diets = Verzameling dialecten.
Van de Middelnederlands schrijvers zijn er maar weinig bekend.
Een aantal schrijvers:
- Willem van Hildegaersberch
- Jacob van Maerlant
Een aantal Karelromans:
- Roelandslied, uit 1200
- Renout van Montalbaen, uit 1200
- De vier Heemskinderen
- Karel ende Elegast, uit 1250
Een aantal Arthurromans:
- Walewein, uit 1200
- Lancelot en het hert met de witte voet, uit 1300
Hoofse poëzie werd onder andere geschreven door, Hertog Jan I.
Het beroemdste boek uit de 15e en 16e eeuw, is Vanden vos Reynaerde.
J.D.
2, kunst in vogelvlucht
Beeldende kunst
- Hubert en Jan van Eyck, Vlaamse ‘primitieven’ (uit Latijn, primo=eerste).
- Jeroen Bosch, meester in de fantastische schilderkunst.
- Miniatuurkunst in kloosters.
- Gebrandschilderde ramen in kerken.
Architectuur
- Romaanse bouwkunst, 1000-1300: gedrongen, horizontale bouw, kleine binnenruimte, kleine ramen met ronde bogen. Bijv. Durham (GB), Orleáns en Poitiers (F), Doornik (B), St. Servaeskerk (Maastricht, NL).
- Gotische bouwkunst, 1200-1500: verticale bouw, grote binnenruimte, luchtbogen en steunberen aan de buitenkant, grote, spits toelopende, gebrandschilderde ramen. Bijv. Notre-Dame (Parijs), Chartres, Dom (Keulen), Westminster Abbey (Londen) en St.-Jan (’s-Hertogenbosch)
3, Literatuur
Middeleeuwse schrijvers uitten de gevoelens en gedachten van een groep mensen. De teksten die ze schreven waren behalve om te lezen, ook leerteksten, ze wilden bijv. normen en waarden overbrengen. Middeleeuwse schrijvers konden hun mening niet openlijk uiten. Ze hadden dan de kans ter dood te worden veroordeeld.
Er is maar weinig over gebleven.
Het grootste en belangrijkste deel van de middeleeuwse literatuur is niet opgeschreven, maar alleen mondeling overgeleverd. Het grootste gedeelte van wat wel is overgebleven, is niet heel betrouwbaar, omdat – er een andere versie van gemaakt is.
- er veel fouten in staan.
- het vaak maar een klein stukje is.
Manuscripten, blokboeken en wiegdrukken.
Hoe werden boeken in de Middeleeuwen gemaakt?
Manuscripten: - Met de hand geschreven.
-Vaak gekleurde versieringen, hoofdletters en miniaturen.
- De kaft was van met leer overtrokken hout, en daar waren ook vaak versieringen op getekend.
Papier drukken met behulp van bewerkte houten blokken is ontstaan tegen het einde van de 14e eeuw. Deze drukmethode leverde duizenden kopieën op.
Blokboeken:
- Een bij elkaar horende serie houtsneden met beeld en tekst.
- Deze blokboeken waren voor het normale volk.
Boekdrukken:
- Met losse letters.
- Heette incunabel of wiegendruk.
- Vooral na 1500 werd het steeds belangrijker en omvangrijker.
Omgang met boeken.
In de Middeleeuwen gingen mensen heel anders om met boeken dan nu, boeken werden door veel mensen gelezen, voorgelezen, herlezen en uit het hoofd geleerd. Boeken werden vaak geschreven omdat dat door ‘hoge heren’ werd opgedragen, zij waren dan de ‘sponsors’. Maar als dat niet het geval was, dan moest het boek zeker in de smaak vallen. Anders zou de auteur er zijn brood niet mee kunnen verdienen. Dat is zo gebleven totdat de 14e eeuw ten einde liep. Tot in de 13e eeuw echter waren er veel boeken verboden; dat gold ook voor de bijbel. Tegenwoordig wordt er veel op plagiaat gelet, maar vroeger maakte dat niet zo veel uit, het ging om het eind resultaat.
Middeleeuwse verhalen
In de late Middeleeuwen is de literatuur sterk beïnvloed door de katholieke godsdienst. De oudste geschreven verhaalvormen zijn de Middeleeuwse ridderromans. Ridderromans waren lange verhalen over de adel en ridders. De ridderverhalen zijn in de 11e eeuw in Frankrijk ontstaan en verheerlijken vooral Karel de Grote. 2 soorten Karelromans en Arthurromans, ofwel voorhoofse en hoofse ridderromans. Het is niet zeker wat de oorspronkelijke betekenis van hoofsheid (‘hoveschede’) is. Voorhoofse verhalen gaan terug op de tijd van de Karolingers. De hoofse verhalen over Arthur, zijn gebaseerd op Keltische en Bretonse verhalen. De eerste Arthurroman is geschreven aan het eind van de 12e eeuw.
Karelromans (voorhoofse ridderromans)
Karelromans – Gaan over moed en felle strijdlust van edele ridders.
In Karelromans – Hadden christenen en heidenen vaak ruzie.
- Waren veel clans verwikkelt in vetes.
- Deden opstandige leenmannen pogingen de troon over te nemen.
- Werden vrouwen slecht behandelt.
- Stond Karel de Grote centraal.
Arthurromans
Arthurromans – Hebben een milder en romantischer karakter.
- Schetsen een geïdealiseerd beeld van 12e eeuwse hofleven.
- Spelen zich dikwijls af in een sprookjesachtige, dus gefantaseerde omgeving.
De hoofse ridder
– Vecht tegen vijanden en draken.
- Helpt ook de zwakken.
- Is hartelijk tegenover zijn vrienden.
- Vereert adellijke dames. [Dit was in de voorhoofse romans niet zo, daar waren vrouwen ondergeschikt.]
Koning Arthur was de ideale vorst, en zijn hof met de ridders van de ronde tafel was de ideale wereld, waarin trouwe ridders hun jonkvrouwen met veel respect behandelen. De ridders van de ronde tafel hielden zich voornamelijk bezig met – Jonkvrouwen die om hulp vragen.
Het was belangrijk dat de ridders weer succesvol terugkwamen van hun tochten.
Volksboeken
Vanaf het moment dat er geen ridderverhalen meer bijkwamen, werden bestaande verhalen opnieuw geordend of zelfs weer opnieuw geschreven.
Middeleeuwse gedichten
Grootste invloed op de dichtkunst komt van de zogenaamde hoofse poëzie, afkomstig uit Zuid-Frankrijk.
Het hoofse minnelied, werd steeds populairder, eerst binnen Frankrijk en later door heel Europa. Een aantal eeuwen lang werd dit moeilijk te begrijpen lied voorgedragen. Tussen 1075 en 1275 ontplooiden de troubadours hun dichterlijke activiteit. We kennen de namen van maar liefst 460 troubadours.
De hoofse dichtkunst is terug te vinden in de Italiaanse ‘dolce stil nuovo’ van de beroemde dichters Dante en Petrarca. Zij werden de grondleggers van de Renaissance. Kenmerkend voor hoofse poëzie zijn de liefdes verhalen, vol van positieve spanning.
Middeleeuws toneel
Het Middeleeuws toneel was een mengeling van religieuze spelen, hoofse toneelstukken en kluchten. Ontstaan in de Germaanse en Keltische voorgeschiedenis. Later werden ‘luchtige spelen’ verboden omdat het té luchtig werd. Ondanks dat hebben er altijd jongleurs bestaan, toneelspelers, die ook konden zingen, dansen en goochelen.
Mirakelspelen: waarin een wonder wordt verbeeld.
Veel toneelstukken zijn bewaard gebleven, en sommigen worden nog steeds gespeeld.
Nederlandse literatuur
Tijdsbeeld
de Nederlanden [Nederland en België], maakten deel uit van het Frankische rijk, onder Karel de Grote.
Literatuur
Literatuur in de late Middeleeuwen - Middelnederlandse literatuur. Een geboortejaar voor de schriftelijke letterkunde is er niet omdat de oudste schriften niet gedateerd zijn, maar er waren vóór 1150 al geschriften. In de Middeleeuwen bestond nog geen Nederlands taal, ieder z’n eigen dialect. Pas in 17e ontstond er een algemene taal.
Diets = Verzameling dialecten.
Van de Middelnederlands schrijvers zijn er maar weinig bekend.
Een aantal schrijvers:
- Willem van Hildegaersberch
Een aantal Karelromans:
- Roelandslied, uit 1200
- Renout van Montalbaen, uit 1200
- De vier Heemskinderen
- Karel ende Elegast, uit 1250
Een aantal Arthurromans:
- Walewein, uit 1200
- Lancelot en het hert met de witte voet, uit 1300
Hoofse poëzie werd onder andere geschreven door, Hertog Jan I.
Het beroemdste boek uit de 15e en 16e eeuw, is Vanden vos Reynaerde.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden