Samenvatting

Proloog: Het verhaal begint met een mededeling van de verteller. Het dichten levert hem niet veel geld op maar dit verhaal verteld hij toch om de maagd Maria te eren. De verteller heeft het verhaal van een monnik uit de Wilhelmietenorde. De monnik heette Gijsbrecht.

In de ban van de liefde: Beatrijs, een jonge vrouw uit een adellijke familie en ze is kosteres in een klooster. Beatrijs is heel ijverig en doet haar werk erg goed. De andere nonnen zijn heel gelukkig met haar. Maar zelf is ze niet zo gelukkig, ze is al sinds haar twaalfde jaar verliefd op een man en hij op haar. Nu wordt haar liefde haar teveel en ze besluit haar habijt ter zijde te leggen.

Habbijt is de kleding die de nonnen/monikken dragen.

Ze schrijft haar geliefde (of ‘de jongeling’ zoals ze hem in het boek noemen) een brief of hij wil komen. Ze spreken af dat ze elkaar over een week in de boomgaard zouden zien. Hij gaat naar de stad en koopt allemaal mooi kleren en accessoires voor haar. De avond van haar vertrek luidt zij voor het laatst de klok voor het gebed. Als alle andere nonnen naar bed gaan kleed Beatrijs zich helemaal uit en legt ze haar kleren op het Maria-altaar. De sleutels van de sacristie hing ze bij het beeld zodat die gauw gevonden zouden worden en de rest zou opmerken dat ze weg is.

De sacristie is een vertrek in een kerk. (kort gezegd)

Wegvluchten van het klooster: Daarna gaat ze in haar ondergoed naar de boomgaard waar haar geliefde al zit te wachten. Beatrijs schaamt zich als ze in haar hemd de tuin inkomt. Niet omdat ze preuts is, maar omdat ze de kleding draagt van iemand die boete doet. Opstandige edelen die gestraft werden, moesten op blote voeten en gekleed in een hemd om genade smeken bij hun heer. Beatrijs weet dit als adellijke vrouw.   Hij geeft haar de kleding en accessoires en zegt dat hij genoeg geld heeft om zeven jaar onbezorgd van te leven. Ze gaan weg op zijn paard.  

De volgende dag rijden ze door een bos en de jongeling zegt dat hij de liefde met haar wil bedrijven. Beatrijs is heel kwaad. Ze zegt dat ze niet een van die vrouwen is die het in het bos doen met mannen om geld te krijgen. Ze wil alleen in een goed opgemaakt bed. Hij biedt zijn excuses aan en zij vergeeft hem. Ze rijden naar de stad en wonen daar gelukkig voor zeven jaar. Ze krijgen twee kinderen. Na zeven jaar is het geld op en moet al hun bezit verkocht worden.

Een stukje uit het boek van het moment dat ze de boomgaard betreed:

Vol van vrees kwam ze

onder de bomen

en de jongeling zag haar komen

en hij zei: ‘Lieveling, schrik maar niet,

het is je vriend, die je hier ziet.’

Toen die twee daar samenkwamen,

toen begon ze zich te schamen,

want ze stond in haar ondergoed,

met niets op 't hoofd of aan de voet.

Hij zei: ‘Meisje van mijn verlangen,

ik zal je lichaam gaan omhangen

met mooie sjaals en mooie kleren,

je hoeft je niet lang meer te generen.

Dieptepunt voor Beatrijs: De jongeling verbreekt zijn belofte en verlaat haar. Hij keert terug naar zijn eigen land (waar dat is is niet bekend). Hij komt verder niet meer in het boek voor. Ze heeft geen geld om voor haar kinderen te zorgen en ze is dus gedwongen om prostituée   te worden. (want ze voelde zich te goed voor bedelen, dus ze kon beter in het geheim in de prostitutie gaan) Dan moet ze wel in het bos de liefde bedrijven met mannen voor geld. Iets wat ze eerst absoluut niet wilde. Zij was anders. In die tijd bidt ze elke avond tot Maria. Na zeven jaar kan ze het niet meer opbrengen en ze pleegt nog liever zelfmoord dan nog langer prostituée te zijn.

Terugkeer naar het klooster: Ze neemt haar kinderen mee en ze gaan het land door om te bedelen. Op een dag komen ze per ongeluk bij het klooster aan. Vlakbij het klooster staat het huis van een weduwe, daar krijgen ze voor een paar nachten onderdak en daar mogen ze eten. Voorzichtig vraagt Beatrijs hoe het met het klooster gaat. Volgens de weduwe is alles prime, vooral met de kosteres. Beatrijs vraagt hoe de ouders van de kosteres heetten.

Het zijn haar eigen ouders. Niemand heeft gemerkt dat ze veertien jaar weg is geweest.

Die avond wordt ze tijdens het bidden heel erg moe en krijgt ze in haar slaap een visioen van iemand die zegt dat ze terug moet gaan naar het klooster. Omdat ze het niet gelooft vraagt ze diegene om in totaal drie keer te verschijnen. Als dat zou gebeuren zou ze terug gaan naar het klooster. (Het getal drie staat in het algemeen voor God, het getal twee voor de duivel. Als de boodschapper dus drie keer zou verschijnen zou ze het geloven en probeerde niemand een grap met haar uit te halen.)

De boodschapper verschijnt twee keer in haar slaap en één keer als ze wakker is. Dan gelooft ze het en op een avond als iedereen slaapt gaat ze terug naar de boomgaard. Haar kinderen laat ze, met pijn in haar hart achter bij de weduwe. Op dezelfde plek waar ze het klooster heeft verlaten gaat ze ook weer naar binnen. Alle deuren zijn open. Ze vindt haar kleding en sleutels op precies dezelfde plaats, of ze nooit is weggeweest. Ze gaat meteen weer aan het werk. De weduwe weet niet zo goed wat ze met de kinderen aan moet en ze gaat naar het klooster. De abdis zorgt dat de kinderen eten en kleding krijgen. De kinderen moeten wel bij de weduwe blijven wonen. 

Bij de jaarlijkse visitatie (dat is een inspectie)  van de abt gaat ze met haar zonden te biecht, en wordt ze vergeven. Dit op voorwaarde dat de abt haar verhaal mag doorvertellen, zodat anderen ervan kunnen leren. De abt neemt tevens de zorg voor de kinderen van Beatrijs op. Pas wanneer dat gebeurt, wordt zij in het stuk bij naam genoemd.

Epiloog: Het boek eindigt met een klein eerwoord aan Maria en God. Het epiloog is 8 regels. 

Symbolieken

 Getallensymboliek

• Beatrijs krijgt in een reeks van drie visioenen te horen dat ze haar taak in het klooster opnieuw moet opnemen. Twee visioenen waren niet genoeg: het getal 2 was immers het aardse getal, en hoorde aan de duivel toe; het getal 3 was goddelijk en behoorde bij de Heilige Drie-eenheid.
• De auteur wil Maria eren en beschrijft dit in vijf regels. Het getal 5 is voor de middeleeuwers verbonden met Maria vanwege de vijf letters in haar naam. Ook in het handschrift wordt dit benadrukt, doordat de gehistorieerde initiaal het symbool ‘V’ overeenkomt met het Romeinse cijfer V (5).
• In Bijbelse context heeft het getal 7, dat ook wel het heilige getal. Beatrijs’ belevenissen verlopen in fases van zeven jaren. Eerst brengt ze zeven jaar door in het klooster. Haar wereldlijke leven loopt vervolgens zeven jaar goed en daarna zeven jaar slecht.

Kleurensymboliek

Blauw en wit: Beatrijs verlaat het klooster in haar witte onderkleed. Van haar minnaar krijgt ze een blauw kleed: dit is de kleurencombinatie waarmee Maria in de middeleeuwse voorstellingen vaak staat afgebeeld. Blauw is de kleur van de hemel en wit is de kleur van de reinheid.

Ook de kleur rood is symbolisch in het verhaal en staat voor de liefde. 

Algemene informatie over het boek

De Beatrijs is een voorbeeld van een Marialegende. In deze verhalen grijpt Maria in (meestal door middel van een mirakel) en kan de zonde van het hoofdpersonage uiteindelijk vergeven worden. Op deze manier verschaffen de verhalen de Middeleeuwers een morele scholing: hoe groot je zonde ook is, als je trouw blijft aan Maria, berouw toont en te biechten gaat, kan je zonde vergeven worden

De auteur is onbekend. Sommigen menen dat hij een 'spreker' was, een professioneel voordrachtskunstenaar die in zijn levensonderhoud voorzag door met zijn verhalen van hof tot hof te trekken.

Op te merken is dat er voor regel 919 een kleine cesuur valt. Sommigen menen hierin een tweede auteur te herkennen.

Het Beatrijsverhaal bestaat uit 1038 versregels in dichtvorm.

Het boek wordt bewaard in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. 

Het boek is geschreven ongeveer eind 1300.

Omdat het oorspronkelijke werk geen titel had, geeft men aan het stuk meestal de naam van het hoofdpersonage, Beatrijs.

Perspectief: Het perspectief is een hij/zij - perspectief. Het is een alwetende vertelsituatie. Dat komt men duidelijk te weten aan het volgende citaat: “Ik ga over een non vertellen.

Bronnen:

Literatuurgeschiedenis.nl

Wikipedia

Scholieren.com

De Koninklijke Biebliotheek in den Haag

Het boek Beatrijs