34-55

Dautzenberg

Hoofdstuk 5

34
17e eeuw Europa: “absolute monarchieen”= alle macht bij vorst
Engeland nam veel landen in hun bezit (India, Afrika)
Franse Revolutie in 1789
“Verlichting”= culturele stroming in de 18e eeuw vooral in Frankrijk en Engeland

35
Verlichting: de wereld was helder, “verlicht”aan het worden
Rationalisme = men dacht dat de menselijke ratio (verstand, rede) in staat was alles op te lossen
Deïsme = er is wel een Opperwezen, maar die moet je niet vereren in de vorm van een godsdienst
Tolerantie = (verdraagzaamheid) overheden hebben er niets mee te maken wat ieder mens denkt of gelooft
Trias politica = regering parlement en rechterlijke macht zijn gescheiden
Liberalisme = overheid bemoeit zich niet met de economie
Optimisme = mens is goed en doet alleen slecht door gebrek aan kennis van het goede

36
rococo = (beeldende kunst) decoratief: zwierig, lieflijk
neoclassisme = Grieks-Romeinse kunst en van grote Renaissancekunstenaars
symfonie = (muziek) eerst uit drie delen. In 1760 in vier delen
Weense klassieken = door Haydn, Mozart, Beethoven

37
Eerste encyclopedie, om mensen informatie te geven en de juiste weg te tonen
Spectatoriale geschriften = tijdschriften om de “nog weinig ontwikkelde burgerij op te voeden”.
Imaginaire reisverhaal = tekst over een nooit bestaande reis
Utopische romans / utopieën = hoofdpersoon komt terecht in een ideale wereld
Robinsonade = een of meer personen worden afgezonderd van de wereld en moeten zichzelf weten te redden
Roman = gaat niet om de ideeën, maar juist om de personen

38
Van Effen vertaalde veel engelse werken in het Frans en Nederlands. Hij richtte “DE Hollandse Spectator”op.

39
J.A. Schasz schreef “Reize door het apenland” wat een aanval is op de politieke toestand aan het eind van de 18e eeuw en algemene zaken zoals het blindelings volgen van wat de (politieke) leiders zeggen.

40
Jean-Jacques Rousseau vond dat kinderen zo vrij mogelijk moesten zijn om op te groeien tot een goed mens.
Hieronymus van Alphen schreef kindergedichten met wijze lessen erin verwerkt.

41
Betje Wolff en Aagje Deken schreven samen “Historie van mejuffrouw Sara Burgerharf”, de eerste Nederlandse roman. Het verhaal wordt verteld door middel van 155 brieven.

42
Jonathan Suift schreef pessimistisch en cynisch.
Samuel Richardson schreef de eerste roman.
Henry Fielding begon te schrijven uit ergernis over Samuel Richardsons zoetsappige verhalen.
Griezelroman (gothic novel) = verhaal over bovennatuurlijke gebeurtenissen in het verleden.
Laurence Sterne is de grootste Engelse romanschrijver van de 18e eeuw. Zijn boeken hadden een rare lay-out, inhoud en interpunctie.

Hoofdstuk 6

43
ab ovo = normale chronologische volgorde
in medias res = begint middenin verhaal en daarna voorgeschiedenis
post rem = aan het eind beginnen en dan alles daarvoor vertellen
fabel = verhaal is logische en chronologische samenhang
sujet = manier waarop de fabel in de tekst is weergegeven
verhaal- of romantheorie (narratologie) = onderdeel van de literaire theorie dat zich met sujet, fabel etc. bezighoudt
Definitie van een roman / verhaal:
Prozatekst met
- personages
- die handelingen verrichten
- neemt een tijdsduur in beslag
- in bepaalde tijdsvolgorde
- in een ruimte
- en een historische tijd
- meegedeeld vanuit een perspectief

Hoofdstuk 7

45
Romantiek = aan het eind van de 18e eeuw, ook realisme
Fin de siëcle = nieuwe tijd rond 1875

46
Bohëmiens = kunstenaars die een “onmaatschappelijk”leven leidden. De kunstenaar laat zich leiden door zijn gevoelens die vaak contrasterend zijn (liefde - afkeur). Centraal staat de natuur.
Wetenschap: bestuderen van cultuur en taal van niet-westerse volkeren.
Romantisch =
- in periode Romantiek
- gevoelig, lieflijk, sentimenteel

47
bouwkunst: klassiek
romantische bouwkunst: verrassende vormen
romantische schilderijen: “openâ€, warme kleuren
muziek: componisten werden zelfstandige kunstenaars

48
Weltschmerz = romantische melancholie (droefgeestigheid)
Sehnsucht = romantische verlangen naar het onbereikbare geluk
Escapisme van de romantici = het willen ontsnappen aan de alledaagse realiteit
Romantische griezelroman (horror) = irrationele angsten diep in de mens (bijv. Frankenstein)
Ontstaan van detectiveverhalen en sprookjes (opgeschreven).

49
realisme = realistische stillevens of portretten, vooral leven van middenklasse
schilderijen zijn vaak politiek en sociale protesten
literaire realisme = zorgvuldig opgebouwd
muziek = reactie op opera´s

50
Nicolaas Beets (= “Hildebran”) schreef in 1839 “Camera obscura”, een van de populairste werken uit onze literatuur.

51
François Haverschmidt schreef werken onder de naam “van zijn vriend”Piet Paaltjens. In 1894 pleegde hij zelfmoord.

52
Multatuli (Eduard Douwes Dekker) schreef “Max Havelaar, of de koffieveilingen der Nederlandse Handelmaatschappij”wat een groot literair succes werd. Het ging over de gebeurtenissen in Indië (Indonesië).

53
Guido Gezelle was een priester, hij schreef gedichtenbundels.

54
De eerste tekens van Romantiek waren in Frankrijk.
Preromantiek = periode in het laatste kwart van de 18e eeuw (= Sturm und Drang)
Goethe is schrijver, natuurkundige onderzoeker en politici.

55
Charles Dickens staat op de grens van Romantiek en realisme. Herman Melville in Amerika. De meest zuivere realist is Gustave Flaubert, hij was Frans.
Russen Fjodor Dostojevski en Lev Tolstoi zijn de twee grootste realistische romanciers. Henrik Ibsen was een Noorse realistische toneelschrijver.