Literatuurgeschiedenis, middeleeuwen

elegie (egidius) (klaagzang) staat in het gruuthuse handschrift 1400, misschien wel het bekendste nummer dat is overgebleven. 

het gruuthuse handschrift is een soort van afspeellijst van toen, alle populaire liedjes rond bruggen stonden daarin. bruggen is de begin stad, een van de grootste steden in de middeleeuwen + antwerpen en gent. 

in het kb is elk boek dat is uitgegeven in nederland te vinden. de naam gruuthuse komt van de eerste bekende eigenaar van het boek, hij was een welvarende koopman die kunst verzamelde, door een familiestempel bekend. traceerbaar door wie het hebben gehad maar het is verlost geraakt. tot de vorige eeuw toen er een rel was tussen belgië en nederland, hij werd gevonden in belgië maar is door de nederlandse kb overgekocht.   

opbouw handschrift 

eerste deel: gebeden (tot maria) 

tweede deel: liedjes met muzieknotaties waardoor je de melodie kan aflezen 

derde deel: gedichten. 

heel sober boek zonder tekeningen. waarschijnlijk een repertoire boek voor rondreizende zangers. er zaten aantekeningen/krassen in, het was een werkexemplaar. de literatuur van toen leeft nog, veel erotiek in de liederen. 

er was een psalm die niet geaccepteerd werd door de kerk. die ging over dat broeder en zuster met elkaar de liefde bedreven 

egidius leeft nog steeds. 

antwerpse liedboek: 

jacob maerlant: was wetenschapper die stopte met schrijven in latijn, hij schreef educatieve boeken in de volkstaal wat een veel groter bereik had. zijn boeken waren half fictie. eenvoudige uitvoering. 

er waren ook enorme versierde boeken waar meerdere mensen aan werkten. 

initiaal 

lombarde

de marginaal is de marche van het boek waar tekeningetjes in stonden. 

1 boek is ongeveer 2 jaar.   

De kei SeXy Verhaaltjes:

Hebban Olla Vogala (1100)

Dit wil je ook lezen:

Simpel stappenplan voor betere wachtwoorden

Alle vogels hebben al nestjes gelegd, behalve jij en ik, waar wachten we nog op? 

→ op een schutblad 

→ speciaal omdat een van de eerste teksten

Wachtendonckse psalmen (900)

Het oudst bekende Oudnederlandse boek met religieuze psalmen. 

→ originele manuscript is verloren gegaan, veel van Lipsius overgeschreven psalmen ook.

Floris ende Blancefloer (1250)

Speelt zich af in Spanje (mocros hadden in die tijd Spanje overgenomen.) Floris, een moslim-koningszoon. Blancefloer, (witte bloem) een christelijk grietje met lage stand. Ze vinden elkaar al sinds jong af aan leuk maar hun standen verschil en geloof verschil zorgen ervoor dat ze niet samen mogen zijn (ouders denken dat het wel overgaat.)  

List van de koningin: wanneer Floris gaat logeren, gaan ze Blancefloer ontvoeren. Terwijl ze een mooi graf voor Blancefloertje aanleggen waardoor ze Floris probeert te misleiden. Maar hij komt er achter en gaat naar Babylon (waar Blance is) gliept langs de wachters en verstopt zich in een bloemenmand. Daar wordt Blancje vastgehouden door de emir(=arabisch voor adel zoals koning of commandant.) wanneer de emir floris en blacefloer betrapt tijdens hun sexy sexy tijd wilt i ze vermoorden!!! Maar ze smeken en huilen en schreeuwen…. NEEEEE me lovey elkaar loooong time. toen kreeg meneer de Emir een hoofs momentje en zag hij in van oh lmao swag ze vinden elkaar zo kei leuk, laat ze maar leven. 

wanneer koning en koningin dood zijn keren ze allebei terug en worden hun de nieuwe vorsten van Spanje en maken zie iedereen christelijk! wauwie cool. 

Moraal: Ware liefde overwint alles

→ schijnt zo te zijn dat dit de opa en oma van Karel de Grote zijn, maar is mythe dus doubt.

→ hun kind is Berte met de grote voeten. aka mama van kareltje.

Ferguut (1250) 

Boerenzoon wilde ridder worden maar standenverschil dus kon eig niet maar na veel beproevingen lukte het hem toch. 

moraal: Wanneer je doorzet lukt alles.

Roelantslied

• is maar gedeeltelijk bewaard gebleven

Tijdens De veroveringstocht van Karel de Grote in spanje wordt op de terugweg zijn achterhoede aangevallen (geleid door roeland) door de sacerenen (arabische veroveraars van spanje) 

Spannend gevecht!

Voordat roeland doodgaat blaast hij op de hoorn en zo waarschuwt hij karel de grote, Karel keert terug met de hoofdmacht en verslaat de saracenen definitief 

Karel ende elegast

Karel wordt op een nacht gewekt door de stem van god die hem 3 maal verteld dat hij uit stelen moet gaan. Op zijn nachtelijke tocht ontmoet hij elegast (zijn voormalige leenman die hij heeft verbannen). Samen gaan ze naar het kasteel van Eggeric (zwager van Karel). Elegast gaat naar binnen en hoort dat eggeric de koning wilt doden. De volgende dag is er een hofdag, eggeric ontkent alles en elegast en hij duelleren.

Dit wil je ook lezen:

Linda (27) werkt in de zorg: ‘Hier kun je het verschil maken’

uren lang spannend gevecht!!

elegast hakt de kop van eggeric doormidden, elegast wint en mag trouwen met eggerics voormalig vrouw, 

Van den vos reynaerde

Het begint met een hofdag van koning nobel de leeuw. Iedereen klaagt over de vos Reinaert (heeft iemands vrouw verkracht, pasgeboren kinderen beplast nu zijn ze blind, iemand geprobeerd te doden). Nobel besluit hem te dagvaarden en stuurt bruun de beer om hem te halen. Met een list dat er honing in een boom zit krijgt Reinaert hem zover een holle boom in te gaan waardoor hij vast komt te zitten. zo stuurt nobel nog tibeert de kater die hij met een zelfde soort list te pakken krijgt. En wordt grimbeert de das gestuurd om hem te halen, reinaert moet dit keer wel meekomen. Op het hof wordt hij ten dode veroordeeld, maar hij vertelt de koning nog een list over een schat waarmee hij een opstand wilde financieren, als reinaert verteld waar de schat is laat nobel hem vrij. De koning stuurt 2 dieren met hem mee naar rome om de schat te halen. Daar vermoord hij de 1 en stuurt de ander een tas met een ‘brief’ voor de koning terug, waar eigenlijk het hoofd van de eerste inzit. Op het hof heeft nobel door dat hij is beetgenomen en trekt reinaert zich terug met zijn familie de wildernis in. 

Boekje:

Hebban olla vogala 

omstreeks het jaar 1100 als pennenproef neergeschreven door een Vlaamse monnik die in een Engels klooster verbleef. In zo'n geval schrijf je vaak het eerste dat je te binnen schiet. Bij onze monnik was dat een liefdesversje. En daarmee verschafte hij de Nederlandse literatuurgeschiedenis een romantisch begin.

Het is niet mogelijk een exact begin van het Nederlands aan te geven, omdat het deel uitmaakt van een familie van talen, die ooit één geheel vormde en zich geleidelijk aan opgedeeld heeft. Het is niet mogelijk een exact begin van het Nederlands aan te geven, omdat het deel uitmaakt van een familie van talen, die ooit één geheel vormde en zich geleidelijk aan opgedeeld heeft leefde noemen we Oudnederlands. 

In de eeuwen voorafgaand aan Hebban olla vogala was er dus wel degelijk Nederlandse literatuur, maar die bestond slechts in de hoofden van mensen

Het Hildebrandslied  in het Oudhoogduits, rond 800. een van de vroegste literaire teksten in een Germaanse taal. Oudengelse Beowulf rond het jaar 900. Van de Romaanse taal is dit Chanson de Roland  rond 1100 (=Frans.)

Zo is het middeleeuwse Lied van heer Halewijn  pas in de negentiende eeuw voor het eerst opgetekend.

JACOB VAN MAERLANT

Schreef van ridderromans tot een wereldgeschiedenis. grote betekenis geweest voor de Middelnederlandse literatuur. Geboren in de omgeving van Brugge en waarschijnlijk heeft hij de beroemde Sint Donaas-kapittelschool bezocht. Rond 1260 werd hij koster in het plaatsje Maerlant. (koster = bewaker, hij zorgde voor de verzorging van de kerk.) op het eiland Voorne wonende, schreef hij zeven werken. voor verschillende hoge edelen. die hem waarschijnlijk de tijd en de middelen gaven om te kunnen schrijven. Zonder dergelijke steun redde je het niet als schrijver in de dertiende eeuw. Tenslotte kon je niet leven van de verkoop van je boeken en literaire prijzen bestonden nog niet.

Maerlants debuut was Alexanders Geesten ( bio van Alexander de Grote.)14.000 verzen, ridderroman. opvallend is dat Maerlant, zoals hij vaak kortweg genoemd wordt, de gelegenheid te baat neemt om heel wat wetenschappelijke kennis over vreemde volkeren, bijzondere natuurverschijnselen, geografie en wereldgeschiedenis in zijn verhaal te verwerken. En dat waren zaken die tot dan toe in geen enkele volkstaal te vinden waren. 

ALLEMAAL IN DE 13E EEUW! 

de Historie van Troyen, 40.000 verzen.

 https://www.literatuurgeschiedenis.nl/middeleeuwen/tekst/lgme017.html

Boek:

historische achtergrond 500-1500:

Nadat in de 5de eeuw N.C. het west-romeinse rijk in elkaar was gestort werd west-europa steeds machtiger: de franken (ten strijde van karel de grote) strekte zich uit over het grootste deel van Europa. 

Het leenstelsel (feodale stelsel)

De koning ‘leenheer’ gaf een deel van zijn rijk aan leden van adel dit waren de leenmannen of vazallen. In ruil hiervoor beloofden ze hem trouw en hielpen hem het rijk te verdedigen. 

9de eeuw viel het rijk uiteen in 2 delen. Het westelijke deel ontwikkelde zich tot frankrijk in de 13de eeuw, het oostelijke gedeelte bleef tot eind 19de eeuw verdeeld in kleine staatjes (vorstendommen) die waren samen het duitse rijk. 

Dit wil je ook lezen:

Vacature: wij zoeken cameramensen!

In de middeleeuwen bestonden nederland en belgië uit verschillende graafschappen en hertogdommen waarvan de meeste deel waren van het duitse rijk. In het einde van de middeleeuwen werden deze staatjes pas ‘de Nederlanden’ genoemd. 

De cultuur: 

De drie hoofdkenmerken:

Theocentrisch: In de vroege middeleeuwen bouwden de germanen een nieuwe beschaving uit de resten van het romeinse rijk. God speelde hierin een grote rol omdat de priesters de enigen waren die konden lezen en schrijven. 

Ridderlijk karakter: De tweede stand in de middeleeuwen waren de adel waardoor het tweede kenmerk het ridderlijk karakter is, alles was gericht op de adel en de kerk. 

Burgerlijke: in de hoge middeleeuwen ontstonden steden waarin een nieuwe stand ontstond, de burgerij. Ze hielden zich bezig met handel en nijverheid. In de late middeleeuwen werd de burgerij steeds machtiger en ontstond dus het derde kenmerk de burgerij.

De 3 standen waren maar een deel van de maatschappij, alle arbeiders boeren etc. behoorden tot geen enkele stand. 

Beeldende kunsten: 

In de bouwkunst waren veel kathedralen, waar mensen tientallen jaren of eeuwen aan hadden gewerkt.  Een symbool van de verbondenheid van mens en god. 

De oudste kathedralen zijn gebouwd in romaanse stijl, ze hebben ronde bogen en massieve muren met kleine vensters en zware steunberen.

De gotische kathedralen, luchtiger gebouwd en rijk gedecoreerd met beeldhouwwerken, de romaanse zijn integendeel veel somberder. 

Ook in schilderkunst is er een romaans en gotisch, waarin romaans vooral bestaat uit wandschilderingen en miniaturen (illustraties in boeken). 

Het ridderlijke werd in de kunst ook uitgebeeld, in architectuur met het bouwen van grote kastelen en in schilderkunst in het schilderen van ridders. 

Rond de 13de eeuw kreeg de kunst ook een burgerlijk karakter. in de steden kwamen er veel gotische stadhuizen en gildehuizen ook lieten rijke kooplieden een portret van hun gezin maken. 

Muziek:

De kerkelijke muziek was het gregoriaans (vernoemd naar paus gregorius) , dit is eenstemmige vocale muziek zonder instrumenten. Pas later begonnen ze met meerstemmige gregoriaanse muziek. 

De kerkelijke muziek was het gregoriaans (vernoemd naar paus gregorius) , dit is eenstemmige vocale muziek zonder instrumenten. Pas later begonnen ze met meerstemmige gregoriaanse muziek. 

De muziek werd eerst mondeling overgeleverd maar rond de 11de eeuw begonnen mensen de notenbalk te gebruiken. 

De vroege wereldlijke muziek was ook eenstemmig maar had wel instrumenten. De eerste meerstemmige wereldlijke muziek kwam pas in de 14de eeuw 

Literatuur: 

Dit wil je ook lezen:

Zo maak je lezen voor de lijst makkelijker en leuker

De west-europese literatuur begon rond de 11de eeuw. Rond 12de en 13de eeuw waren de genres vooral ridderlijk en theocentrisch, eind 13de eeuw werd het ook meer gericht op burgerij. 

De middeleeuwse literatuur werd vooral mond op mond overgebracht, de schrijvers/componisten waren troubadours en hun teksten werden gehore gebracht door jongleurs of minstrelen, vrijwel alle literatuur waren poëzie en gedichten omdat ze makkelijker te leren waren dan proza. er bestonden namelijk maar weinig boeken. 

Voor de uitvinding van boekdrukkunst moesten mensen alles met de hand overschrijven. zo’n handschrift heette een codex en werd door klooster monniken gemaakt. Tegen het eind van de middeleeuwen kon je ze redelijk goedkoop op de markt kopen. 

De poezie vorm werd daardoor onnodig en de verhalen werden in proza omgezet. De boeken gedruk van 1450 tot en met 1500 worden wiegendrukken of incunabelen genoemd. en lijken nog veel op de handschriften. De drukletter was namelijk een nabootsing van de schrijfletter en de initialen tekende men erbij.

Rond die tijd begon ook papier perkament te verdringen en begonnen schrijvers hun namen in de boeken te vermelden. De middeleeuwse teksten behoren tot een gemeenschap en waren niet beschouwd als geestelijk eigendom. Schrijvers konden daardoor ook gebruik maken van elkaars werk want er was geen plagiaat. 

Taal: 

Het diets= een term voor alle dialecten die werden gesproken in de nederlanden. De wetenschappelijke naam is het middelnederlands.

Oudste nederlandse tekst rond 1100, Hebban olla vogala….