(obligatiekoers) kan afwijken van de nominale waarde. Ook bij obligaties komt de koers tot stand op de beurs. Op de beurs worden obligatiekoersen niet in euro’s maar in procenten uitgedrukt. Omdat de renteopbrengst bij een obligatie in tegenstelling tot het dividend bij aandelen vaststaat, zijn de koersschommelingen van obligaties niet erg groot. Het beleggersrisico is bij obligaties daarom kleiner dan bij aandelen.

De handel in effecten bij voorkennis is verboden. Als een manager van een beursgenoteerde onderneming zojuist een grote internationale miljardenorder heeft binnengehaald, beschikt hij over zeer gevoelige beursinformatie. Hij weet meer dan de doorsneebelegger. Er is sprake van asymetrische informatie: de marktdeelnemers zijn niet gelijkelijk geinformeerd. Als de manager vervolgens snel een groot aantal aandelen zelf koopt of laat kopen door familie, vrienden of bekenden kan er hoge koerswinst worden verwacht als de order even later in de pers bekend wordt gemaakt. Dergelijk moreel wangedrag, in dit geval het misbruiken van voorkennis bij de handel in aandelen, is volgens de Wet financieel toezicht verboden. De toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) ziet toe op naleving van deze wet.

Motieven om geld te lenen zijn: 1 Lenen voor de aanschaf van (duurzame) consumptiegoederen, 2 Lenen om een tijdelijk tekort op te vangen en 3 Lenen om calamiteiten (tegenslagen) op te vangen. Geleend geld moet je aflossen (terugbetalen). Bovendien moet je voor geleend geld rente en andere kosten zoals afsluitkosten en/of administratiekosten betalen. De effectieve rente op jaarbasis is het rentepercentage inclusief de kosten dat je per jaar werkelijk betaalt over het geleende bedrag. De maximale hoogte van het consumentenkrediet hangt af van de hoogte van je inkomen in verhouding tot je maandelijkse lasten en het aantal andere leningen dat je hebt uitstaan. Als je te veel leent, kun je in betalingsproblemen komen. Het Bureau Krediet Registratie

(BKR) in Tiel registreert alle leningen.

Bij een persoonlijke lening betaal je elke maand een vast bedrag aan rente en aflossing. Hoe langer de aflossingstijd, hoe lager het maandbedrag, maar hoe hoger het bedrag dat je aan rente betaalt. Bij een doorlopend krediet spreek je met de bank af tot welk bedrag je rood mag staan. Je mag zelf bepalen wanneer en hoeveel je opneemt. Als je de afgesproken limiet maar niet overschrijdt. Zodra je leent, moet je maandelijks een vast bedrag aan rente en aflossing betalen.

Als je de lening hebt afbetaald, stoppen de maandelijkse betalingen. De betaling van het vaste maandbedrag gaat weer in, zodra je geld van de rekening opneemt.

Bij een aantal bedrijven kun je gespreid betalen: kopen op afbetaling. Je betaalt bij aankoop slechts een deel van het aankoopbedrag: de aanbetaling. De rest van het aankoopbedrag betaal je in termijnen. Voordeel is dat je als eigenaar direct over het artikel kunt beschikken. Je hoeft niet eerst te sparen. Bij huurkoop hoef je geen aanbetaling te doen. De winkelier blijft eigenaar van het product totdat de laatste termijn is betaald. Als de huurder een termijnbedrag niet betaalt, kan de winkelier het gehuurde product terugvorderen. De winkelier is immers nog steeds de eigenaar! Hypothecaire leningen zijn leningen met een onroerende zaak als onderpand en hebben meestal een lange looptijd van bijvoorbeeld dertig jaar. De rente is maximaal dertig jaar lang deels aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Als je je aflossings- en renteverplichtingen niet nakomt kan de bank het onderpand laten verkopen. Met de opbrengst kan de lening worden afgelost.

3.3 Huren of kopen?

Een huurovereenkomst of huurcontract is een schriftelijke of mondelinge afspraak tussen huurder en verhuurder waarin de rechten en plichten van beide partijen zijn vastgelegd. De belangrijkste verhuurders van (vooral de goedkopere) huurwoningen zijn woningstichtingen en -verenigingen. Dit zijn niet-commerciële verhuurders: ze hoeven met de verhuur geen winst te behalen. Ook zijn er commerciële verhuurders. Dit zijn bedrijven en particulieren die winst willen maken met de verhuur. Woningen met een huur van maximaal € 664,66 (2012) worden sociale huurwoningen genoemd. Van deze woningen wordt de maximale huurverhoging jaarlijks door de overheid vastgesteld. Voor vrije sectorwoningen met een hogere huur geldt deze verplichting niet. Vanwege het tekort aan (sociale) huurwoningen hebben verschillende gemeenten

toewijzingsregels opgesteld. Bij de toewijzing spelen het inkomen, de huurprijs en grootte van de woning, de gezinsgrootte en urgentie een rol. Boven aan de urgentielijst staan de dringendste gevallen. De gemeente wijst ook eerder een woning toe aan iemand met een economische of sociale binding. Van economische binding is sprake als je in de gemeente je inkomen verdient.

Van sociale binding is sprake als je jarenlang in die gemeente hebt gewoond.

De kale huurprijs van een woning wordt bepaald door middel van een wettelijk vastgesteld woningwaarderingsstelsel. Elke voorziening in de woning krijgt een bepaald aantal punten. Het aantal punten bepaalt de maximale huurprijsgrenzen. Huurders kunnen recht hebben op huurtoeslag. Dit is een overheidsbijdrage in de huur wanneer de huur in verhouding tot het inkomen erg hoog is. Ook kan de overheid een maximale huurverhoging voorschrijven. In de Leegstandswet staat dat iedere gemeente in een leegstandsregister moet bijhouden welke gebouwen leegstaan. Huizen die lang leeg staan, kunnen tijdelijk te huur worden aangeboden. Dit om te voorkomen dat een pand gekraakt wordt.

Een makelaar is een tussenpersoon die bemiddelt bij koop of verkoop, huur of verhuur van een woning. In ruil voor die bemiddeling ontvangen makelaars als beloning courtage. Wanneer de verkoper aangeeft dat hij de kosten bij verkoop, zoals de notariskosten en de wettelijke overdrachtsbelasting bij bestaande woningen, zelf betaalt, staat achter de prijs de toevoeging v.o.n. Dat wil zeggen vrij op naam. Als de koper deze kosten moet betalen, staat achter de koopprijs k.k., dat wil zeggen kosten koper. In het voorlopige koopcontract worden de overeengekomen prijs van de woning genoemd en de ontbindende voorwaarden. Bij het opstellen van ontbindende voorwaarden wordt bepaald onder welke voorwaarden de koop niet doorgaat. Alleen als een ontbindende voorwaarde van toepassing is, gaat de ‘echte’ koop niet door. Als de koop doorgaat moet een notariële officiële koopakte (transportakte) worden opgesteld. De notaris zorgt voor inschrijving van de nieuwe eigenaar in het kadaster. Na deze inschrijving ben je volgens de wet eigenaar van de woning.

Een makelaar is een tussenpersoon die bemiddelt bij koop of verkoop, huur of verhuur van een woning. In ruil voor die bemiddeling ontvangen makelaars als beloning courtage. Wanneer de verkoper aangeeft dat hij de kosten bij verkoop, zoals de notariskosten en de wettelijke overdrachtsbelasting bij bestaande woningen, zelf betaalt, staat achter de prijs de toevoeging v.o.n. Dat wil zeggen vrij op naam. Als de koper deze kosten moet betalen, staat achter de koopprijs k.k., dat wil zeggen kosten koper. In het voorlopige koopcontract worden de overeengekomen prijs van de woning genoemd en de ontbindende voorwaarden. Bij het opstellen van ontbindende voorwaarden wordt bepaald onder welke voorwaarden de koop niet doorgaat. Alleen als een ontbindende voorwaarde van toepassing is, gaat de ‘echte’ koop niet door. Als de koop doorgaat moet een notariële officiële koopakte (transportakte) worden opgesteld. De notaris zorgt voor inschrijving van de nieuwe eigenaar in het kadaster. Na deze inschrijving ben je volgens de wet eigenaar van de woning.

Een hypotheekovereenkomst is een afspraak tussen een hypotheeknemer(de bank) en een

hypotheekgever(de woningeigenaar) over de hoogte van de lening, de rente en de leningsvoorwaarden. Bij een hypothecaire lening dient de woning als onderpand. Dit wil zeggen dat de bank je huis kan laten verkopen als blijkt dat je de rente en de aflossing niet kunt betalen. Dit recht van de bank heet het hypotheekrecht. Van elke hypothecaire lening moet door een notaris een akte worden opgesteld: de hypotheekakte. De notaris zorgt vervolgens voor inschrijving van de hypotheekgegevens in het hypothekenregister van het kadaster. Voorbeelden van hypothecaire leningen zijn de lineaire hypotheek en de annuïteitenhypotheek.

3.4 Verzekeren

Als je een verzekering afsluit moeten je een verzekeringspremie betalen. Alle premies samen vormen een groot bedrag. Een groot deel daarvan gebruikt de verzekeringsmaatschappij voor de schade-uitkeringen. De polis is het bewijs dat je verzekerd bent. In een polis staan alle gegevens die voor de verzekerde en de verzekeraar van belang zijn, zoals het premiebedrag, de verzekerde waarde en de duur van de verzekering. In de polisvoorwaarden staat tegen welke risicoschade je bent verzekerd en onder welke voorwaarden de schade wordt vergoed. Diverse verzekeringen kennen een eigen risico: een deel van de schade wordt dan niet vergoed. Uitsluitingen zijn schadegevallen die niet door de verzekeringsmaatschappij worden vergoed. In geval van schuld vergoedt de verzekeringsmaatschappij de schade, maar er mag geen sprake zijn van opzet of nalatigheid. Van opzet is sprake als blijkt dat de verzekerde de schade opzettelijk heeft veroorzaakt. Van nalatigheid is sprake als een verzekerde niets doet om schade te voorkomen. Zo gauw iemand verzekerd is bestaat het gevaar dat hij zich risicovoller gaat gedragen. “Moral hazard” of moreel risico is het risico veroorzaakt door onzorgvuldig of oneerlijk gedrag van de verzekerden zelf. Verzekeraars reageren hierop door in hun polisvoorwaarden uitsluitingen en eigen risico’s op te nemen. Dit moet voorkomen dat je je risicovol gaat gedragen.

De meeste verzekeringen kun je vrijwillig aangaan, ze zijn niet verplicht. Naarmate mensen een grotere aversie (afkeer) hebben tegen de nadelen van mogelijke risico’s willen ze zich beter verzekeren. Bij dergelijk risico-avers gedrag hou je steeds rekening met de kans op schade, de mogelijke hoogte van de schade en de premie. Sommige verzekeringen heeft de overheid verplicht gesteld. Je bent strafbaar als je je niet verzekert. Je kunt spreken van verplichte solidariteit. Voorbeelden zijn de WA-bromfietsverzekering en de zorgverzekering.

Volgens de wet ben je aansprakelijk voor schade die je toebrengt aan anderen: wettelijke aansprakelijkheid (WA). Het betekent dat je dergelijke schade altijd moet vergoeden. Met een aansprakelijkheidsverzekering voor particulieren (AVP) kun je je hiertegen verzekeren. Een reisverzekering keert uit bij diefstal, verlies, een ongeluk of schade, tijdens je (vakantie)reis. Als je een reis plotseling, bijvoorbeeld in verband met ziekte, moet afzeggen kun je de reissom (deels) terugkrijgen als je een annuleringsverzekering hebt gesloten. Voor auto’s en motoren moet je net als bij een scooter verplicht WA verzekerd zijn. Maar de verzekering kan worden uitgebreid tot WA-casco of WA+volledig casco. Als je geen schade hebt geclaimd, krijg je als beloning een premiekorting of no-claimkorting (Bonus). Bij het claimen van schade raak je je premiekorting geheel of gedeeltelijk kwijt (Malus). Bij een opstalverzekering verzeker je het huis en daarbij alles wat onlosmakelijk aan het huis is verbonden. Onder de inboedelverzekering valt alles wat zich in het huis bevindt. Volgens de zorgverzekeringswet ben je wettelijk verplicht een zorgverzekering af te sluiten. Elke zorgverzekeraar is verplicht een basisverzekering of basispakket aan te bieden. Als je meer kosten vergoed wilt krijgen, moet je een aanvullende verzekering afsluiten. De zorgpremie bestaat uit twee onderdelen: een nominale en een inkomensafhankelijke premie.

Laagbetaalden krijgen als vergoeding voor hoge zorgpremies een zorgstoeslag.