Samenvatting MW politieke filosofie, 4V
Begrippen vooraf
- Wat is een staat?
Een land met een volk, soevereine macht en een geweldsmonopolie.
- Wat is macht?
Een sterkte, kracht of wettelijke bevoegdheid.
- Wat is een burger?
Een inwoner van een land.
- Mensbeelden
Een idee, voorstelling van het mens-zijn.
Plato:
1. a. van afbeeldingen, plaatjes
b. naar de werkelijke objecten
c. naar het begrijpen van die objecten
d. naar de universele kennis
e. als onderdeel van het Goede.
* plaatje van soldaat die leeuw doodt
* een echte soldaat die een leeuw doodt
* begrijpen dat de soldaat moedig is
* algemeen inzicht over moed
* als bijdrage tot het Goede
2. Optimisme: iemand die het goede leert kennen, wordt zelf ook goed.
3. De eeuwige ziel, het sterfelijke lichaam. De ziel heeft de kennis, het lichaam moet de kennis weer opdiepen. Kennis is herinnering.
4. Het individu en de staat: drie niveaus.
a. arbeiders (begeerte temmen door matigheid)
b. soldaten (vurigheid omzetten in moed)
c. heersers (inzicht vanuit de rede)
5. Seksuele relaties voor de heersers gemengd, om zoveel mogelijk goed nageslacht te krijgen.
6. Pessimisme: De mens in de onderste klasse is hebzuchtig. Aristoteles
1. Aristoteles: vorm en materie zijn niet twee werelden, zoals Plato zegt, maar vormen samen de substantie. Ze zijn samen in dezelfde wereld.
2. De substantie is doelgericht: heeft de potentie om naar volkomenheid te raken.
3. De Eerste Beweger is de motor van het streven naar het Goede. Het einddoel is geluk.
4. Functie van de mens: deelnemen aan het proces van toewerken naar deugdzaamheid.
5. Maar eerst moet er aan materiële voorwaarden zijn voldaan!
6. Filosofen zijn de denkers. Zij werken niet, dat doen de arbeiders.
7. Er zijn intellectuele en morele deugden. De intellectuele deugden worden overgebracht via onderwijs, de morele door imitatie. Imiteren – oefenen – gewoonte.
Machiavelli
1. Machiavelli in zijn tijd. Renaissance, ontdekkingen, boekdrukkunst, wereldbeeld, vorming stadsstaten in Italië, Luther.
2. Machiavelli’s visie is antropocentrisch (blz. 32)
3. Doel en middelen. (blz. 33) Een moreel slecht middel kan politiek goed zijn en andersom. Zie b.v. blz. 69 uit ‘De heerser’. Of: de godsdienst.
4. Al het handelen is in belang van de staat. (blz. 33)
5. De mens is mechanistisch (blz. 35). De geschiedenis herhaalt zich, omdat de mens zich herhaalt.
6. De mens is van nature geneigd tot het kwade. (blz. 36)
7. De vrije wil gaat niet om een keuze tussen goed en kwaad, maar is slechts een mogelijkheid om dat wat je wilt te realiseren. (blz. 36)
8. Je moet het lot (fortuna) naar je hand zetten. (blz. 37)
9. Daarvoor is virtu nodig: besluitvaardigheid, wilskrachtig handelen t.b.v. de staat. (blz. 37)
10. De moraal staat buiten spel. Als het kan, moet je het goede doen, maar als het moet, moet je het kwade doen. (blz. 40)
11. Een heerser moet eerder iets schijnen dan te zijn. (blz. 40)
12. Een politicus moet vos en leeuw zijn, slim en sterk. (blz. 40)
Locke
1. Uitleg Locke:
a. Natuurtoestand: natuurrechten door God gegeven
i. Leven
ii. Gezondheid
iii. Vrijheid
iv. Bezit
b. Bezit wordt gekoppeld aan arbeid
c. Grenzen aan bezit (voorwaarden)
i. Geen verspilling
ii. Genoeg voor anderen
iii. Geen schade
d. Staat: beoordelen op mate van bescherming van de natuurrechten
2. Burgers aanvaarden het gezag van de gekozen regering.
3. Opstand tegen een foute (tirannieke) regering is verplicht. Er is dus een wettige en een niet-wettige regering.
Montesquieu
1. Lodewijk de XIVe de Zonnekoning (L’état c’est moi) (Wikipedia).
2. De scheiding der machten: tegengaan van absolutisme.
3. Amerikaanse Grondwet: ideeën van Locke (recht op eigendom →wapenbezit) en van Montesquieu (trias politica).
Hobbes
1. a. Alleen ‘lichamen in beweging’ bestaan. Gedachten zijn hersenschimmen.
b. Gematigd determinist.
c. Negatief mensbeeld. Mensen handelen uit eigenbelang en machtshonger.
d. De staat is een monster, de Leviathan.
i. Beperkt het beetje vrijheid
ii. Bestaansrecht tegenover de natuurtoestand
iii. Natuurrecht is zelfbescherming ten koste van alles
2. Sociale contract. De absolute macht kan een monarch of een parlement zijn. Machtsmisbruik ligt voor de hand, maar is onvermijdelijk.
Vraag: vergelijk het idee van Hobbes over machtsmisbruik door de staat met het standpunt van Locke over een onwettig gezag! Rousseau
a. de mens is van nature goed
b. autonomie is niet individueel, maar collectief: de vrije wil van elk individu samen vormt de wil van het volk. De volkswil legitimeert de regeringsvorm van de natie. De volkswil geldt voor iedereen. Dit is het maatschappelijk verdrag.
c. wijziging van het maatschappelijk verdrag maakt het meteen ongeldig.
d. alleen een republiek is gerechtvaardigd.
e. opvoeding en staatkunde moeten de natuurstaat herstellen. Goede opvoeding, beschaving en scholing moeten het hart laten spreken.
Stuart Mill
Utilisme, liberalisme, vrije markt.
1. Utilisme; de juistheid van handelen wordt afgemeten aan de gevolgen ervan. Bij Bentham: plezier / geluk, los van het soort handeling. Bij Mill: afwijzing van het genotsbeginsel.
2. ‘On liberty’: laisser faire – principe.
3. Voorwaarde: geen leed toebrengen aan anderen.
Marx
a. reactie op Feuerbachs ‘heilige familie’: afschaffen van dat begrip. Gezin is spiegel van de samenleving; machtsverhouding in gezin moet radicaal veranderen - “de filosofen….. veranderen’
b. religie is symptoom van vervreemding, niet de oorzaak; opium voor het volk
c. vervreemding van arbeid; homo faber; we zijn wat we maken
d. kapitalisme vervreemdt het meest
e. de economie is de hoofdzaak
f. fundament bestaat uit materiële dingen zoals hulpbronnen, productie- en distributiemiddelen (steenkool, water, machines en treinen)
g. superstructuur bestaat uit wetten en politiek, met daarboven de hogere cultuur (kunst, religie, moraal, filosofie –denk aan Plato).
h. ofwel: niet het bewustzijn bepaalt het sociale bestaan van mensen, maar andersom!
i. het fundament, de economische structuur, is het belangrijkste
j. de ideële kant is de ideologie en die staat altijd in dienst van de gevestigde economische structuur – ‘wie betaalt, bepaalt’
k. de geschiedenis is een strijd tussen klassen, de haves en de have-nots, de kapitalisten en de arbeiders, de burgerij en het proletariaat
l. deze strijd leidt tot een ineenstorting van het kapitalisme en de –tijdelijke-dictatuur van het proletariaat
m. dit leidt tot de klasseloze samenleving, zonder privé-bezit
n. ’s ochtends gaan we jagen, ’s middags vissen en ’s avonds filosoferen
Vervreemding – bewustwording - verandering
“Het bewustzijn bepaalt niet het zijn, maar het maatschappelijk zijn bepaalt het bewustzijn.” Waar sta je, welke positie heb je in de samenleving?
Foucault
De genealogie van de macht.
a. Structuralisme
i. De mens leeft in structuren
ii. De mens is niet vrij
b. episteme
c. voorbeeld: de waanzin
iii. de waanzinnige als beest
1. de weerwolf
2. wapenbezit: Tristan van der V.
iv. de waanzinnige als patiënt
v. de waanzinnige als ziener
3. kunstenaars (schilders, schrijvers)
4. One flew over the cuckoo’s nest https://www.google.nl/?gws_rd=ssl#q=youtube+one+flew+over+the+cuckoo%27s+nest+boat+scene
d. voorbeeld: de seksualiteit
vi. vrouwenbesnijdenis
e. normalisering
f. disciplinering
Rawls
a. deontologie: plichtethiek á la Kant.
i. waarom is Amnesty International deontologisch?
b. sociaal contract: denk aan Hobbes en Rousseau.
c. justice as fairness
d. de fictie van de oorspronkelijke positie en de sluier van onwetendheid: denk aan onze les 3, begin september.
e. reciprociteit: voor wat hoort wat. Vergelijk de categorische imperatief.
f. realistisch utopisme is een voortzetting van het sociaal contract van Rousseau. Ter herinnering: Rousseau en de algemene wil.
g. overlappende consensus: de grondwet.
h. de publieke rede is het overlappende stuk van de consensus.
i. basisprincipes van rechtvaardigheid
i. klassieke grondrechten; de grenzen van de vrijheid
ii. ongelijkheid mag, onder voorwaarden
Begrippen vooraf
- Wat is een staat?
Een land met een volk, soevereine macht en een geweldsmonopolie.
- Wat is macht?
Een sterkte, kracht of wettelijke bevoegdheid.
- Wat is een burger?
Een inwoner van een land.
- Mensbeelden
Een idee, voorstelling van het mens-zijn.
Plato:
1. a. van afbeeldingen, plaatjes
b. naar de werkelijke objecten
c. naar het begrijpen van die objecten
d. naar de universele kennis
* plaatje van soldaat die leeuw doodt
* een echte soldaat die een leeuw doodt
* begrijpen dat de soldaat moedig is
* algemeen inzicht over moed
* als bijdrage tot het Goede
2. Optimisme: iemand die het goede leert kennen, wordt zelf ook goed.
3. De eeuwige ziel, het sterfelijke lichaam. De ziel heeft de kennis, het lichaam moet de kennis weer opdiepen. Kennis is herinnering.
4. Het individu en de staat: drie niveaus.
a. arbeiders (begeerte temmen door matigheid)
b. soldaten (vurigheid omzetten in moed)
c. heersers (inzicht vanuit de rede)
5. Seksuele relaties voor de heersers gemengd, om zoveel mogelijk goed nageslacht te krijgen.
6. Pessimisme: De mens in de onderste klasse is hebzuchtig. Aristoteles
1. Aristoteles: vorm en materie zijn niet twee werelden, zoals Plato zegt, maar vormen samen de substantie. Ze zijn samen in dezelfde wereld.
3. De Eerste Beweger is de motor van het streven naar het Goede. Het einddoel is geluk.
4. Functie van de mens: deelnemen aan het proces van toewerken naar deugdzaamheid.
5. Maar eerst moet er aan materiële voorwaarden zijn voldaan!
6. Filosofen zijn de denkers. Zij werken niet, dat doen de arbeiders.
7. Er zijn intellectuele en morele deugden. De intellectuele deugden worden overgebracht via onderwijs, de morele door imitatie. Imiteren – oefenen – gewoonte.
Machiavelli
1. Machiavelli in zijn tijd. Renaissance, ontdekkingen, boekdrukkunst, wereldbeeld, vorming stadsstaten in Italië, Luther.
2. Machiavelli’s visie is antropocentrisch (blz. 32)
3. Doel en middelen. (blz. 33) Een moreel slecht middel kan politiek goed zijn en andersom. Zie b.v. blz. 69 uit ‘De heerser’. Of: de godsdienst.
4. Al het handelen is in belang van de staat. (blz. 33)
5. De mens is mechanistisch (blz. 35). De geschiedenis herhaalt zich, omdat de mens zich herhaalt.
6. De mens is van nature geneigd tot het kwade. (blz. 36)
8. Je moet het lot (fortuna) naar je hand zetten. (blz. 37)
9. Daarvoor is virtu nodig: besluitvaardigheid, wilskrachtig handelen t.b.v. de staat. (blz. 37)
10. De moraal staat buiten spel. Als het kan, moet je het goede doen, maar als het moet, moet je het kwade doen. (blz. 40)
11. Een heerser moet eerder iets schijnen dan te zijn. (blz. 40)
12. Een politicus moet vos en leeuw zijn, slim en sterk. (blz. 40)
Locke
1. Uitleg Locke:
a. Natuurtoestand: natuurrechten door God gegeven
i. Leven
ii. Gezondheid
iii. Vrijheid
iv. Bezit
b. Bezit wordt gekoppeld aan arbeid
c. Grenzen aan bezit (voorwaarden)
i. Geen verspilling
ii. Genoeg voor anderen
iii. Geen schade
d. Staat: beoordelen op mate van bescherming van de natuurrechten
2. Burgers aanvaarden het gezag van de gekozen regering.
3. Opstand tegen een foute (tirannieke) regering is verplicht. Er is dus een wettige en een niet-wettige regering.
Montesquieu
2. De scheiding der machten: tegengaan van absolutisme.
3. Amerikaanse Grondwet: ideeën van Locke (recht op eigendom →wapenbezit) en van Montesquieu (trias politica).
Hobbes
1. a. Alleen ‘lichamen in beweging’ bestaan. Gedachten zijn hersenschimmen.
b. Gematigd determinist.
c. Negatief mensbeeld. Mensen handelen uit eigenbelang en machtshonger.
d. De staat is een monster, de Leviathan.
i. Beperkt het beetje vrijheid
ii. Bestaansrecht tegenover de natuurtoestand
iii. Natuurrecht is zelfbescherming ten koste van alles
2. Sociale contract. De absolute macht kan een monarch of een parlement zijn. Machtsmisbruik ligt voor de hand, maar is onvermijdelijk.
Vraag: vergelijk het idee van Hobbes over machtsmisbruik door de staat met het standpunt van Locke over een onwettig gezag! Rousseau
a. de mens is van nature goed
c. wijziging van het maatschappelijk verdrag maakt het meteen ongeldig.
d. alleen een republiek is gerechtvaardigd.
e. opvoeding en staatkunde moeten de natuurstaat herstellen. Goede opvoeding, beschaving en scholing moeten het hart laten spreken.
Stuart Mill
Utilisme, liberalisme, vrije markt.
1. Utilisme; de juistheid van handelen wordt afgemeten aan de gevolgen ervan. Bij Bentham: plezier / geluk, los van het soort handeling. Bij Mill: afwijzing van het genotsbeginsel.
2. ‘On liberty’: laisser faire – principe.
3. Voorwaarde: geen leed toebrengen aan anderen.
Marx
a. reactie op Feuerbachs ‘heilige familie’: afschaffen van dat begrip. Gezin is spiegel van de samenleving; machtsverhouding in gezin moet radicaal veranderen - “de filosofen….. veranderen’
b. religie is symptoom van vervreemding, niet de oorzaak; opium voor het volk
c. vervreemding van arbeid; homo faber; we zijn wat we maken
d. kapitalisme vervreemdt het meest
f. fundament bestaat uit materiële dingen zoals hulpbronnen, productie- en distributiemiddelen (steenkool, water, machines en treinen)
g. superstructuur bestaat uit wetten en politiek, met daarboven de hogere cultuur (kunst, religie, moraal, filosofie –denk aan Plato).
h. ofwel: niet het bewustzijn bepaalt het sociale bestaan van mensen, maar andersom!
i. het fundament, de economische structuur, is het belangrijkste
j. de ideële kant is de ideologie en die staat altijd in dienst van de gevestigde economische structuur – ‘wie betaalt, bepaalt’
k. de geschiedenis is een strijd tussen klassen, de haves en de have-nots, de kapitalisten en de arbeiders, de burgerij en het proletariaat
l. deze strijd leidt tot een ineenstorting van het kapitalisme en de –tijdelijke-dictatuur van het proletariaat
m. dit leidt tot de klasseloze samenleving, zonder privé-bezit
n. ’s ochtends gaan we jagen, ’s middags vissen en ’s avonds filosoferen
Vervreemding – bewustwording - verandering
“Het bewustzijn bepaalt niet het zijn, maar het maatschappelijk zijn bepaalt het bewustzijn.” Waar sta je, welke positie heb je in de samenleving?
Foucault
i. De mens leeft in structuren
ii. De mens is niet vrij
b. episteme
c. voorbeeld: de waanzin
iii. de waanzinnige als beest
1. de weerwolf
2. wapenbezit: Tristan van der V.
iv. de waanzinnige als patiënt
v. de waanzinnige als ziener
3. kunstenaars (schilders, schrijvers)
4. One flew over the cuckoo’s nest https://www.google.nl/?gws_rd=ssl#q=youtube+one+flew+over+the+cuckoo%27s+nest+boat+scene
d. voorbeeld: de seksualiteit
vi. vrouwenbesnijdenis
e. normalisering
f. disciplinering
Rawls
a. deontologie: plichtethiek á la Kant.
i. waarom is Amnesty International deontologisch?
c. justice as fairness
d. de fictie van de oorspronkelijke positie en de sluier van onwetendheid: denk aan onze les 3, begin september.
e. reciprociteit: voor wat hoort wat. Vergelijk de categorische imperatief.
f. realistisch utopisme is een voortzetting van het sociaal contract van Rousseau. Ter herinnering: Rousseau en de algemene wil.
g. overlappende consensus: de grondwet.
h. de publieke rede is het overlappende stuk van de consensus.
i. basisprincipes van rechtvaardigheid
i. klassieke grondrechten; de grenzen van de vrijheid
ii. ongelijkheid mag, onder voorwaarden
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden