Hoofdstuk 1 – Wat is politiek?
§1.1 Het begrip politiek
Mogelijke betekenissen politiek:
- overheidsbeleid
- staatsinrichting
- handelswijze (dit bedrijf voert een … politiek)
- behendig (politiek is een vies spelletje)
Politicologie = wetenschap die politiek onderzoekt
Proces van politieke besluitvorming: proces van omzetting van verlangens, wensen en eisen vanuit de samenleving in bindende besluiten.
à gericht op oplossen van maatschappelijke problemen
Politiek probleem: een situatie die mensen ongewenst vinden en die ze (mede) door middel van overheidsingrijpen veranderd willen zien
Problemen die de aandacht krijgen van burgers en van maatschappelijke groeperingen vormen de publieke agenda. Als dit bij politici komt à politieke agenda
Easton: politiek omschreven als de gezaghebbende toedeling van waardevolle materiële en immateriële zaken voor een samenleving.
- bij materiële zaken staat de verdeling van schaarse middelen centraal
- bij immateriële zaken gaat het om de toedeling van waarden
Politieke besluiten kunnen alleen worden genomen als er voldoende steun is voorde besluiten of als het verzet tegen de besluiten niet sterk genoeg is om ze tegen te houden. De steun kan op een legitieme democratische manier ontstaan of worden afgedwongen.
-> aan de hand van Easton beschrijving kun je een verfijndere definitie van politiek vaststellen: politiek is het besluitvormingsproces over de vraag hoe schaarse middelen verdeeld moeten worden, waarbij de manier van besluiten nemen en de inhoud ervan ‘gezag moeten hebben’ en daarmee steun krijgen van een meerderheid van de bevolking.
§1.2 De overheid
Overheidsbeleid: het kiezen van een bepaalde oplossing voor een maatschappelijk probleem en het inzetten van financiële middelen om het beoogde politieke doel op een vastgesteld moment te bereiken. -> wordt ook ‘politiek’ genoemd.
Politieke vraagstukken à collectieve belangen en collectieve goederen -> goederen waar de meeste mensen belang bij hebben omdat ze er gebruik van maken of kunnen maken.
Collectieve belangen hoeven niet door de overheid behartigd te worden, je kan ook particuliere organisaties inschakelen à basis voor collectieve voorzieningen is solidariteit
Kerntaken van de overheid
- garanderen van openbare orde en veiligheid
- onderhouden van goede buitenlandse betrekkingen
- het scheppen van werkgelegenheid, sociale zekerheid, goede arbeidsomstandigheden, infrastructuur en een voorspoedig economisch klimaat
- het zorgen voor welzijn, onderwijs, volksgezondheid, kunst en andere goederen op sociaal-cultureel gebied
Welke collectieve belangen de overheid behartigt àverandert
19e eeuw: beperkte rol
20e eeuw: uitbreiding taken
Na WO II: welzijn van burgers à ontwikkeling verzorgingsstaat
Ging te ver, kwam besef dat overheid moest terugtreden à ook hier zaten nadelen aan, dus nieuwe discussies over rol van de overheid
Hoofdstuk 2 – Rechtsstaat en democratie
§2.1 Macht en gezag
Kenmerken staat:
- overheid beschikt over soevereine macht
- er is sprake van een bevolking, waarover geregeerd wordt
- het grondgebied is internationaal erkend
- overheid beschikt over geweldsmonopolie
Macht = het vermogen om anderen je wil op te leggen, hiervoor moet je beschikken over machtsbronnen
Gezag als mensen de zeggenschap van andere als legitiem accepteren
In een dictatuur is de macht in handen van een persoon of een kleine groep mensen.
‘Power corrupts, absolute power corrupts absolutely’
Burgers à geven beslissingsrechtà politieke bestuurders à politieke macht
Politeke macht = het vermogen om direct invloed en controle uit te oefenen op politieke besluiten
§2.2 Nederland is een rechtsstaat
Meeste landen gaan naar democratische rechtsstaat
Rechtsstaat = een staat waarin de rechten en plichten van zowel de inwoners als van de overheid zijn vastgelegd zodat burgers beschermd worden tegen machtsmisbruik door de overheid
Democratische rechtsstaat:
- grondrechten worden geëerbiedigd
- er is sprake van grondwettelijke scheiding van de politieke macht
- het legaliteitsbeginsel: het bestuur van ons land en alle bevoegdheden van personen en instellingen zijn vastgelegd in de grondwet
- de mogelijkheden voor burgers om politiek te participeren zijn wettelijk vastgelegd
- er is openbaarheid ban bestuur
Belangrijkste rechten van de burgers à grondwet
- klassieke grondrechten: vrijheid & gelijkheid. Overheid is hiertoe verplicht,
- sociale grondrechten: bescherming zwakkeren in de samenleving. Overheid moet dit naar vermogen waarmaken
3 machten (Montesquieu):
- wetgevend
- uitvoerend
- rechterlijk
à scheiding van de machten is in Nederland niet strikt doorgevoerd
à idee is dat 3 machten elkaar controleren: checks and balances
Legaliteitsbeginsel: je kan pas voor iets veroordeeld worden als het volgens de wet strafbaar is
§2.3 Constitutionele monarchie met parlementair stelsel
Positie van de koning staat in grondwet (=constitutie)
à Nederland = constitutionele monarchie met parlementair stelsel
Koning maakt deel uit van de regering, maar vooral ceremoniële functie. Koning is onschendbaar, ministeriële verantwoordelijkheid.
Soms discussie over monarchie à republikeinen
Directe democratie: burgers mogen stemmen over wetsvoorstellen
Kenmerken parlementaire democratie:
- representatiedemocratie
- alle burgers gelijkwaardig
- Ministeriële verantwoordelijkheid aan gekozen volksvertegenwoordiging
- Macht van de overheid à vrije, geheime en regelmatige verkiezingen
- kabinet voert beleid op basis van vertrouwen meerderheid van de bevolking
- besluitvorming door regering en parlement bij meerderheid van stemmen
- rekening met minderheden
- tweekamerstelsel, eerste kamer à laatste controle, wordt kamer van reflectie genoemd
§2.4 Visies over politieke macht
Descriptieve opvattingen = beschrijvende
Normatieve opvattingen = beoordelende
Theorieën democratie:
klassieke democratietheorie (Rousseau):
Algemeen belang -> wil van het volk.
Kritiek: geeft wil van het volk algemeen belang of eigenbelang weer?
representatiedemocratie:
Bevolking legt zeggenschap in handen van gekozen politieke vertegenwoordigers, die dan zelf hun besluiten nemen
pluralistisch democratiemodel:
Dit model erkent de diversiteit inde samenleving à verschillende groepen burgers die hun eigen belang vertegenwoordigen
elitetheorie:
Macht is ongelijk verdeeld. Er is sprake van een machtselite, die sleutelposities inneemt op sociaaleconomisch en politiek terrein.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden