Verzorgingsstaat

Stichting van de Arbeid = (werkgevers- en werknemersorganisaties) maakt afspraken over arbeidsvoorwaarden die worden opgenomen in het centraal akkoord.

Binnen bedrijfstakken:
Vakbonden en werkgeversorganisaties sluiten een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) af. Als een cao algemeen verbindend is verklaard dan geldt deze voor alle werkgevers en werknemers binnen de bedrijfstak.

In de jaren vijftig werkten vakbonden samen met de overheid en werkgevers om de lonen laag te houden. In de jaren zestig stegen de lonen enorm door de goede economie. In de jaren zeventig werden de lonen weer teruggedrongen en waren er geregeld stakingen door bedrijfstakken. In de jaren tachtig was er een poldermodel (meer werkgelegenheid, lagere looneisen).

Paragraaf 4: Verzorgingsstaat, de praktijk

Twee belangrijke doelen van de overheid op het gebied onderwijs:
1. Ieder de kans geven zijn talenten te ontwikkelen
2. Zorgen voor voldoende hoogopgeleid personeel zodat Nederland concurrentie is voor het buitenland

Om deze doelen te behalen moet de overheid ervoor zorgen dat er makkelijke doorstroming is in het onderwijs.

Onderwijsinspectie controleert de kwaliteit van zowel openbare scholen als bijzondere (particuliere) scholen en zorgt dat de leerplicht wordt nageleefd.

Sinds 2006 is iedereen boven de achttien verplicht een zorgverzekering af te sluiten, deze betaal je door:
- zorgpremies: betalen per maand, basisverzekering en eventueel aanvullende verzekeringen
- inkomensafhankelijke bijdrage: door middel van je loon

Door de marktwerking heeft de overheid haar verantwoordelijkheid in de gezondheidszorg deels losgelaten, verzekeraars maken zelfstandig prijsafspraken met de zorg.

Sociale zekerheid bestaat uit sociale verzekeringen (deze zijn verplicht) en sociale voorzieningen.

Sociale verzekeringen:
1. Werknemersverzekeringen, hierbij is de hoogte van de uitkering gekoppeld aan het laatstverdiende loon:
- Werkloosheidwet (WW) uitkering bij werkloosheid, de duur is gekoppeld aan het aantal gewerkte jaren
- Wet uitbreiding loondoorbetalingsplicht bij ziekte (WULBZ) uitkering bij ziekte, minstens 70% van het loon voor maximaal twee jaar
- Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA) uitkering bij arbeidsongeschiktheid, de hoogte van de uitkering hangt af van het laatstverdiende loon en van de mate waarin iemand arbeidsongeschikt is geworden


2. Volksverzekeringen, iedereen met een inkomen betaalt premie:
- Algemene Ouderdomswet (AOW) inkomensonafhankelijk, iedereen met pensioen ontvangt hetzelfde bedrag
- Algemene Nabestaandenwet (ANW) hoogte van de uitkering is afhankelijk van de achtergebleven partner
- Algemene Kinderbijslagwet (AKW) ouders met kinderen onder de achttien krijgen geld voor levensonderhoud

Sociale voorzieningen:

Mensen die geen gebruik kunnen maken van sociale verzekeringen,  bijvoorbeeld doordat ze niet gewerkt hebben, vallen onder de sociale voorzieningen, deze worden betaald uit de belastingopbrengsten. Als iemand niet zelfstandig in zijn eigen bestaan kan voorzien, krijgt hij ondersteuning bij het vinden van werk en eventueel een bijstandsuitkering. De bijstand voorziet in een minimumbedrag voor noodzakelijke kosten, dit is de algemene bijstand. Wanneer je extra geld nodig hebt kun je aanvraag doen op de bijzondere bijstand, de Sociale Dienst bepaalt dan of en hoeveel geld je ontvangt.

Paragraaf 5: Werk in de verzorgingsstaat
 

Piramide Maslov:
5. zelfrealisatie
4. erkenning en waardering
3. de behoefte om erbij te horen
2. veiligheid en zekerheid
1. lichamelijke behoeften

Arbeidsethos = de waarde die mensen aan arbeid toekennen

Vroeger werd werk als noodzakelijke kwaad beschouwd, alleen arme mensen deden aan lichamelijke arbeid. Later werd arbeid gekoppeld aan de sociale mobiliteit, door middel van succes kon je hogerop komen.

1983: recht op arbeid (dan zouden mensen gelukkiger worden), wordt gezien als maatschappelijke plicht vanuit de solidariteitsgedachte van de verzorgingsstaat.

Sociale ongelijkheid = ongelijke verdeling van welvaart (inkomen), macht en sociale privileges (meer toegang tot kennis, meer status en respect, onaangenaam werk vermijden).
Sociaal kapitaal = de mate waarin iemand beschikt over voordelige, handige ; sociale connecties

Sociale ongelijkheid heeft te maken met de maatschappelijke positie (sociale mobiliteit) = de plaats die je inneemt op de maatschappelijke ladder, hierbij zijn vier factoren van invloed:
– economische factoren
– politieke factoren
– sociale factoren
– culturele factoren (ontwikkelen van cultureel kapitaal = kennis en vaardigheden)

Sommigen kunnen moeilijker aan een baan komen. Daarom voert de overheid een emancipatiebeleid waarbij gesubsidieerde banen en wettelijke regelingen stimuleren om meer gehandicapten, allochtonen, etc. aan te nemen.

Paragraaf 6: De arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt = de plaats waar de vraag naar (werkgelegenheid) en het aanbod van (beroepsbevolking) arbeidskrachten elkaar ontmoeten.

Om de stabiliteit van de economie te garanderen, streeft de overheid naar volledige werkgelegenheid, want:
– bij hoge werkloosheid stijgen de uitgaven voor uitkomen en dalen de belastinginkomsten
– bij een tekort aan arbeidskrachten stijgen de lonen, waardoor de exportpositie van ons land verslechtert

Iemand is werkloos als hij tussen de 15 en 65 is, minder dan 12 uur per week werkt, opzoek is naar werk van minimaal 12 uur per week en ingeschreven staat bij het UWV. Er zijn vier soorten werkloosheid:
– frictiewerkloosheid, korte tijd zonder werk, bv. vanwege het overstappen naar een andere baan
– seizoenswerkloosheid
– conjuncturele werkloosheid, economische laagconjunctuur waardoor tijdelijk de vraag afneemt
– structurele werkloosheid, door bv. automatisering of verplaatsing naar lagelonenlanden

De belangrijkste huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt:
– Verdwijnen van bedrijfstakken en opkomst van nieuwe bedrijfstakken: de dienstensector enorm gegroeid (ICT)
– Schaalvergroting bij bedrijven: voor meer concurrentie gaan bedrijven samenwerken → multinationals
– Informatisering van arbeid: informatietechnologie  (ICT) is onmisbaar geworden, belangrijker dan kennis
– Flexibilisering van de arbeid: meer behoefte aan flexibele arbeidsrelaties, werkgevers hoeven geen premie te betalen en werknemers komen makkelijker aan werk
– Globalisering van de arbeidsmarkt: de wereld raakt meer met elkaar verbonden, dit kan lijden tot verdringing van de Nederlandse werknemers.

Piramide Maslov:
5. zelfrealisatie
4. erkenning en waardering
3. de behoefte om erbij te horen
2. veiligheid en zekerheid
1. lichamelijke behoeften

Arbeidsethos = de waarde die mensen aan arbeid toekennen

Vroeger werd werk als noodzakelijke kwaad beschouwd, alleen arme mensen deden aan lichamelijke arbeid. Later werd arbeid gekoppeld aan de sociale mobiliteit, door middel van succes kon je hogerop komen.

1983: recht op arbeid (dan zouden mensen gelukkiger worden), wordt gezien als maatschappelijke plicht vanuit de solidariteitsgedachte van de verzorgingsstaat.

Sociale ongelijkheid = ongelijke verdeling van welvaart (inkomen), macht en sociale privileges (meer toegang tot kennis, meer status en respect, onaangenaam werk vermijden).
Sociaal kapitaal = de mate waarin iemand beschikt over voordelige, handige ; sociale connecties

Sociale ongelijkheid heeft te maken met de maatschappelijke positie (sociale mobiliteit) = de plaats die je inneemt op de maatschappelijke ladder, hierbij zijn vier factoren van invloed:
– economische factoren
– politieke factoren
– sociale factoren
– culturele factoren (ontwikkelen van cultureel kapitaal = kennis en vaardigheden)

Sommigen kunnen moeilijker aan een baan komen. Daarom voert de overheid een emancipatiebeleid waarbij gesubsidieerde banen en wettelijke regelingen stimuleren om meer gehandicapten, allochtonen, etc. aan te nemen.

Paragraaf 6: De arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt = de plaats waar de vraag naar (werkgelegenheid) en het aanbod van (beroepsbevolking) arbeidskrachten elkaar ontmoeten.

Om de stabiliteit van de economie te garanderen, streeft de overheid naar volledige werkgelegenheid, want:
– bij hoge werkloosheid stijgen de uitgaven voor uitkomen en dalen de belastinginkomsten
– bij een tekort aan arbeidskrachten stijgen de lonen, waardoor de exportpositie van ons land verslechtert

Iemand is werkloos als hij tussen de 15 en 65 is, minder dan 12 uur per week werkt, opzoek is naar werk van minimaal 12 uur per week en ingeschreven staat bij het UWV. Er zijn vier soorten werkloosheid:
– frictiewerkloosheid, korte tijd zonder werk, bv. vanwege het overstappen naar een andere baan
– seizoenswerkloosheid
– conjuncturele werkloosheid, economische laagconjunctuur waardoor tijdelijk de vraag afneemt
– structurele werkloosheid, door bv. automatisering of verplaatsing naar lagelonenlanden

De belangrijkste huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt:
– Verdwijnen van bedrijfstakken en opkomst van nieuwe bedrijfstakken: de dienstensector enorm gegroeid (ICT)
– Schaalvergroting bij bedrijven: voor meer concurrentie gaan bedrijven samenwerken → multinationals
– Informatisering van arbeid: informatietechnologie  (ICT) is onmisbaar geworden, belangrijker dan kennis
– Flexibilisering van de arbeid: meer behoefte aan flexibele arbeidsrelaties, werkgevers hoeven geen premie te betalen en werknemers komen makkelijker aan werk
– Globalisering van de arbeidsmarkt: de wereld raakt meer met elkaar verbonden, dit kan lijden tot verdringing van de Nederlandse werknemers.

Paragraaf 7: De verzorgingsstaat onder druk

Kritiek op de verzorgingsstaat:

Na de tweede wereldoorlog: toenemende staatsbemoeienis zou de vrijheid van mensen teveel beperken.
 

Jaren zestig: de economische groei zou geen grotere gelijkheid hebben gebracht

Jaren zeventig: wereldwijde recessie en oliecrisis. Werkloosheid steeg, het stelsel dreigde onbetaalbaar te worden:
–collectieve kosten lopen uit de hand (bijstand, onderwijs, arbeidsongeschiktheidsuitkering, gezondheidszorg en AOW-uitkering)
–de veelheid aan voorzieningen en uitkeringen maakt mensen passief
–het misbruik van de voorzieningen

Blijvende afhankelijkheid: financiële prikkel ontbreekt soms bij een uitkering of mensen doen zelf niks aan gezonder leven omdat ze er nauwelijks wat voor hoeven te betalen

Soms wordt er misbruik van gemaakt door bijvoorbeeld zwart te werken naast een werkloosheidsuitkering, of twee adressen aanhouden terwijl je feitelijk samenleeft.

De overheid neemt maatregelen om de verzorgingsstaat goed te laten verlopen:
– stimuleren om te werken, meer premie- en belastingopbrengsten en minder uitkeringen
– verantwoordelijkheid delen, de overheid legt meer verantwoordelijk bij bedrijven/burgers om zo de gezondheid en goed onderwijs te stimuleren
– meer controleren, fikse boetes bij fraude in bedrijven en meer controle op recht voor uitkering etc.

Verschuiving van oude naar nieuwe risico's: arbeidsparticipatie van vrouwen is gestegen, wie betaalt kinderopvang? En door flexibilisering wisselen arbeiders van werkgevers, vaak willen ze bijscholing, wie is verantwoordelijk?

Veranderende verhoudingen tussen de generaties: door vergrijzing en ontgroening betalen steeds minder mensen AOW en pensioen voor steeds meer mensen, ook stijgen de kosten in de gezondheidszorg hierdoor, dit kan zorgen voor spanningen tussen de generaties, solidariteit is hierbij een belangrijk begrip.

Zorg voor de ouderen:
– microniveau: gaat lastiger doordat vrouwen gestimuleerd worden om te werken
– macroniveau: gaat lastiger, door vergrijzing bezuinigingen, nodig: cure (basisverzekering) care (particulier opererende voorziening)

Hoe komt de verzorgingsstaat er in de toekomst uit te zien?

1. Welke individuen of groepen krijgen recht op een voorziening?
2. Wat biedt de overheid als recht of voorziening aan?
3. Hoe worden de voorzieningen gefinancierd?
Deze vragen kun je collectief beantwoorden → iedereen krijgt dezelfde rechten
Deze vragen kun je individualistisch beantwoorden → alleen mensen die iets nodig hebben krijgen het recht op een voorziening

De overheid zoekt naar balans tussen individualistisch en collectief.