Hoofdstuk 5 Rechtsgebieden (blz 52-55)

 Maatschappijleer vwo H5 Rechtsgebieden (blz 52-55)

 2/3 van alle rechtszaken gaan over privaatrecht/burgerlijk recht. Daar staan dan 2 of meer burgers of organisaties tegenover elkaar. Ook gaan er veel zaken gaan bestuursprocesrecht. Dat biedt rechtsbescherming tegen alle besluiten van de overheid, het is een belangrijk onderdeel van het recht dat de burgers tegen willekeur en machtsmisbruik van de staat wil beschermen.

5.1 Burger tegenover burger                                                                                 Vanaf 18 jaar kan iedereen een conflict met een andere partij voorleggen aan een onafhankelijke rechter. In het privaatrecht staan altijd een eiser en een gedaagde tegenover elkaar. Eiser legt de zaak aan de rechter voor, gedaagde is de persoon waarvan iets wordt geëist en daarom voor de rechter wordt gedaagd.                                                                                        Onder het privaatrecht vallen ook rechtspersonen, bvb stichtingen en bv’s. Vaak treedt de overheid ook ‘als burger’ op.

Civiele zaken                                                                                                           De regels van het privaatrecht (of burgerlijk/civiel recht) staan in het Burgerlijk Wetboek, BW. Bij privaatrecht gaat het om wederzijdse rechten en plichten. Tot het privaatrecht behoren onder meer de volgende gebieden:

• Het personen- en familierecht, regelt de zaken als het sluiten van een huwelijk, echtscheiding, overlijden en adopteren van kinderen.
• Het ondernemingsrecht, regelt bvb de voorwaarden waaronder je een stichting of een bv kunt oprichten
• Het vermogensrecht, regelt alle zaken die met iemands vermogen te maken hebben. Ook het regelen van een erfenis behoort tot het vermogensrecht.

Verloop burgerlijke rechtszaak                                                                           Een burgerlijke rechtszaak verloopt meestal op dezelfde manier. De zaak begint wanneer jij als eiser door een deurwaarde aan de gedaagde een dagvaarding laat sturen, waarin staat dat hij voor de rechter moet verschijnen. Een dagvaarding bevat altijd: naam van de eiser, de eis, de motivatie van de eis, tijdstip en plaats van de rechtszaak. 

In sommige civiele zaken hoeven jij en de tegenpartij geen advocaat te hebben. Het woord ligt dus bij jullie zelf of je neemt iemand mee die je vertrouwt. De eiser en gedaagde hoeven soms niet bij de rechtszaak te zijn, jullie mogen je standpunt ook opsturen. De rechter beoordeelt jullie eisen en zal vaak vragen om onderling tot een oplossing te komen. Lukt dat niet, spreekt de rechter een vonnis uit.

 Uitspraak                                                                                                                 De rechter kan de eisende of de gedaagde partij gelijk geven, hij heeft daarbij verschillende mogelijkheden voor de verliezende partij.                          Soms wordt er een dwangsom opgelegd, wordt die niet betaalt dan zal in het uiterste geval de deurwaarder beslag leggen op zijn bezittingen en deze verkopen om zo aan het geld te komen. Ook kan de rechter beslissen dat de verliezende partij een schadevergoeding moet betalen. Wil/kan de verliezer dit niet betalen, zal de deurwaarder in actie komen. Die kan beslag leggen op (waardevolle) bezittingen of regelen dat iedere maand automatisch een deel van het inkomen van de verliezer wordt betaald aan de winner tot deze schadeloos is gesteld. Dit heet loonbeslag

Kort geding                                                                                                               In sommige zaken is het belangrijk dat er snel uitspraak wordt gedaan, iemand kan dan een kort geding aanspannen. Dit is een versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken. De rechter doet dan in z’n eentje uitspraak en geeft altijd voorlopig oordeel in afwachting van een definitieve afspraak in het normale burgerlijke proces, de zogenaamde bodemprocedure. In werkelijkheid komt het niet vaak tot zo’n bodemprocedure, omdat de zaak al is opgelost. Het kort geding is een populaire procedure en er wordt dus ook veel gebruik van gemaakt.

5.2 Burger tegenover overheid                                                                           In het publiekrecht gaat het om de verhouding tussen burgers en overheid en tussen overheden onderling. Tot het publiekrecht behoren de volgende 3 gebieden:

- Het staatsrecht, regelt de inrichting van de Nederlandse staat, bvb grondwet                                                                                                                     - Het strafrecht, (bekendste onderdeel van publiekrecht) dient ertoe de veiligheid van de burgers en van hun bezittingen te garanderen. In het strafrecht kan de burger indien hij wordt veroordeeld, de meest vergaande beperkingen worden opgelegd.                                                                             - Het bestuursrecht, betrekking op de overheid; het bureaucratisch apparaat van de staat.

5.3 Het bestuursrecht                                                                                           Een onderdeel van de rechtstaat is dat ook de overheid zich aan alle regels moet houden. Dit komt voort uit het legaliteitsbeginsel en moet voorkomen dat de burgers worden blootgesteld aan willekeur. Dit is in de praktijk merkbaar wanneer we direct als burgers met de overheid te maken krijgen. Deze liggen vaak op het terrein van het bestuursrecht.

 Bestuurszaken                                                                                                         Het bestuursrecht is aan de orde op bijna alle terreinen waar de overheid actief is. Het is meegegroeid met de overheid die op steeds meer gebieden voorzieningen heeft gecreëerd. Er zijn 4 terreinen waarop het bestuurlijk recht een grote rol speelt:

• Het geven van vergunningen voor bouw, milieu, jacht, wapens, horeca, taxi, parkeren, bordelen enzovoort. De bestuurlijke regels hebben hier vooral te maken met de eisen waaraan je als aanvrager moet voldoen.
• Het verstrekken van uitkeringen en subsidies. Het toekennen en beëindigen van uitkeringen en subsidies is gebonden aan regels.
• De behandeling van asielaanvragen en verblijfsvergunningen. Vreemdelingen die een asiel of een verblijfsvergunning aanvragen hebben ook rechten, zoals het recht op een gratis advocaat en tolk.
• Het opleggen en innen van belastingen, waarbij elke soort belasting wordt geregeld in een aparte wet.

Bezwaar en beroep                                                                                                 Rechtsbescherming tegen de overheid betekent ook dat de overheid niet zomaar allerlei beslissingen kan nemen.  Burgers moeten bezwaar kunnen maken bij de instantie die het besluit heeft genomen. Blijft het besluit gehandhaafd, kun je in beroep gaan bij de rechter, evt later nog in hoger beroep.                                                                                                                      Je ziet dat invloed op overheidsoptreden mogelijk is, door de plannen op het gebied van ruimtelijke ordening. De overheid moet een goede reden hebben om een snelweg door een natuurgebied aan te leggen. Meestal zorgen bezwaarprocedures voor uitstel en moeten er eerst veel aanpassingen komen voor het plan wordt uitgevoerd.