Rechtsstaat H1 tot H7

$1
Maatschappelijke normen komen vooral voor uit geloof, tradities en gewoonten.
Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgesteld.

Publiekrecht (relatie tussen de burgers en de overheid)
Staatsrecht – hierin staan de regels voor de inrichting van de Nederlandse staat.
Bestuursrecht – hier gaat het om vergunningen, ruimtelijke ordening en het belastingrecht.
Strafrecht – de wettelijke strafbepalingen.

Privaatrecht (relatie tussen burgers onderling)

Personen- en familierecht – regelt zaken zoals het huwelijk, geboorte, overlijden, en adoptie.
Ondernemingsrecht – regelt de voorwaarde bij het oprichtte van een onderneming.
Vermogensrecht – regelt alle zaken die te maken hebben met iemand vermogen uitgedrukt in geld (koopovereenkomst, arbeidsovereenkomst, huurovereenkomst)

Plichten: belastingplicht, leerplicht, indentificatieplicht, DNA-plicht.

$2
De grondwet biedt het fundament waar iedereen het bijna helemaal mee eens is.
Uitgangspunten van de grondwet: bescherming tegen de macht van de overheid, gelijke behandeling en in vrijheid leven.
Grondbeginselen
- Er is sprake van een machtenscheiding
- De rechters zijn neutraal en onafhankelijk
- Grondrechten zijn wettelijk vastgesteld
- De wet bepaalt wanneer je strafbaar bent

Trias Politica – Montesquieu
Wetgevende macht – stelt wetten vast waar de burgers zich aan moeten houden (regering+parlement)
Uitvoerende macht – zorgt ervoor dat de goedgekeurde wetten ook precies worden uitgevoerd (regering+ministers)
Rechterlijke macht – beoordelen of er wetten zijn overtreden (onafhankelijke rechters)


Garanties van onafhankelijke rechters
- je recht halen
- bescherming tegen ongeoorloofd overheidsoptreden
- geen eigen rechter spelen

Grondrechten
Vrijheidsrechten – vrijheid van godsdienst
Gelijkheidsrechten – discriminatieverbod
Politieke rechten – kiesrecht
Sociale grondrechten – recht op werk (geen klassiek grondrecht)

Legaliteitbeginsel: iets is alleen strafbaar als het in de wet staat.
Strafmaat: de maximale straf die geëist kan worden.
Ne bis in idem-regel: na de uitspraak van de rechter kun je niet worden vervolgd voor hetzelfde.

$3
Grondrechten kunnen alleen met tweederde meerderheid in het parlement gewijzigd worden.
EVRM: Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden, zorgt ervoor dat de aangesloten landen niet opeens de doodstraf kunnen invoeren.

Rechtsstaat staat ter discussie door:
- Roep om zwaardere straffen
- Georganiseerde misdaad vraagt om betere aanpak
- Wereldwijde terreurdreiging
- Grondrechten kunnen botsen vooral: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en verbod op discriminatie.

Wet BOB: de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden, hierbij kan de politie inbreken en infiltreren.
Wet terroristische misdrijven: probeert de terreurdreigingen terug te dringen.
AIVD: Algemene Inlichting- en Veiligheidsdienst.

$4
De overheid mag als enige geweld gebruiken dit noemen we geweldsmonopolie.
Criminaliteit: alles misdrijven die in de wet staan omschreven.
Strafproces
1 Informatie verzamelen, verdachte(getuigen) verhoren, proces-verbaal.
2 Proces-verbaal gaat naar officier van justitie, opsporingsonderzoek, verdachte (getuigen) verhoren.
3 Dossier wordt naar rechter gestuurd, schuld bewijzen, straf opleggen.

Zonder toestemming van de rechter-commissaris, mag de politie: verdachte staande houden, arresteren, fouilleren, maximaal zes uur vasthouden, beslag leggen.

Met toestemming van de rechter-commissaris, mag de politie: huiszoekingsbevel, opvragen van speciale gegevens, preventief fouilleren, infiltratie.

Alles officieren bij elkaar noemen we het OM, als de officier en politie klaar zijn met het opsporingsonderzoek heeft de officier drie mogelijkheden: seponeren, schikken of vervolgen.
Seponeren: afzien van verdere rechtsvervolging.
Schikken: tot een andere oplossing komen als gevangenisstraf (taakstraf, geldboete).
Vervolgen: rechtszaak beginnen.

$5
Voor het begin van de terechtszitting wordt er een dagvaarding naar de verdachte gestuurd, hier staat in waar en wanneer hij moet voor komen.
Rechtszaak
1 Opening
2 Aanklacht
3 Onderzoek (ondervraging verdachte, persoonlijke omstandigheden bekijken)
4 Requisitoir (de officier probeert aan te tonen dat de verdachte onschuldig is)
5 Pleidooi (de verdachte wordt verdedigd door zijn advocaat)
6 Laatste woord (verdachte kan spijt betuigen of bijvoorbeeld zijn onschuld benadrukken)
7 Vonnis (rechter doet uitspraak)

Wanneer een verdachte schuldig bevonden is kan de rechter een straf opleggen (vonnis) namelijk: Vrijheidsstraf ook wel gevangenisstraf.
Taakstraf: opvoedend karakter, werkstraf of leerstraf, voorbeelden: bushokken schoonmaken.

Geldboete: wanneer je een overtreding hebt gepleegd, moet je een geldboete betalen.
Bijkomende straffen: kunnen in combinatie met bovenstaande straffen worden opgelegd.

Een andere mogelijkheid is een strafrechtelijke maatregel namelijk:
TBS (ter beschikking stellen) dader wordt opgenomen in een kliniek wegens psychische klachten.
Onttrekking aan het verkeer beslag genomen goederen zoals wapens of drugs.
Ontneming wederrechtelijk voordeel winst afnemen die gemaakt zijn met misdrijven.
Schadevergoeding

Na het vonnis van de rechtbank, kunnen zowel de veroordeelde als de officier van justitie in hoger beroep.
Alle misdrijven die in hoger beroep gaan worden naar het gerechtshof gestuurd.

$6
De maatschappelijke oorzaken van crimineel gedrag zijn:
- Alcohol- en drugsgebruik
- Pakkans
- Minder sociale controle
- Maatschappelijke achterstand
- Betere beveiling

Persoonlijke oorzaken kunnen in verband worden gebracht met bepaalde theorieën.
Biologische theorieën: Lombroso, concludeerde dat je criminelen kon herkennen aan bepaalde kenmerken. Laag voorhoofd en doorlopende wenkbrauwen.

Bindingstheorie: Hirschi, volgens hem is ieder mens voor een deel tot het slechte geneigd. De meeste mensen houden zich echter aan het goede omdat ze bindingen hebben (familiebanden, gezin en collega’s). Wanneer je deze bindingen niet hebt vertoon je eerder crimineel gedrag.
Aangeleerd-gedragtheorie: Sutherland, volgens hem wordt crimineel gedrag aangeleerd.
Persoonlijkheidstheorie: Sigmund Freud, id is het onbewuste en bevat driften, ego is het bewuste dat de overhand krijgt als je volwassen wordt, superego is het geweten. Wanneer de balans tussen deze drie verstoort word kon volgens Sigmund crimineel gedrag ontstaan.
Anonmietheorie: Merton, volgens hem treedt criminaliteit op wanneer mensen er niet in slagen hun levensdoelen te behalen.

Maatregelen tegen criminaliteit: Preventief is het voorkomen van crimineel gedrag en Repressief zijn de straffen die na het criminele gedrag worden opgelegd.

$7
Bij een burgerlijk recht gaat het altijd om een conflict waarbij een eiser tegenover een gedaagde staat. De eiser is degene die de zaak aan de rechters voorlegt. De gedaagde is de persoon van wie iets wordt geëist en daarom voor de rechter wordt gedaagd.

Dagvaarding bestaat altijd uit: naam van eiser, de eis, motivatie, waar en wanneer.
We onderscheiden twee soort schadevergoedingen:
Vermogensschade – vergoeding van de gemaakte kosten, geleden verlies en misgelopen winst.
Immateriële schade – compensatie voor wat iemand is aangedaan.

Kort geding: versnelde en vereenvoudige procedure voor spoedeisende zaken.