Politieke besluitvorming

Samenvatting maatschappijleer, Hoofdstuk2: politieke besluitvorming. §1. Democratie. 1.1 Wetten en staat. Wetten: regels die voor iedereen gelden
Staat: ander woord voor land. Een staat heeft 3 kenmerken : 1. Het is een afgebakend gebied. 2. De bevolking heeft veel in gemeenschap. 3. De staat (overheid) heeft binnen dat gebied het hoogste gezag. Macht: macht die burgers va straffen kan dwingen zich aan de regels te houden. Gezag: macht die door de bevolking als juist en redelijk wordt aanvaard. 1.2 Belangen, conflicten, politiek en beleid. Mensen verschillen veel van elkaar. Zo ontstaan er verschillende groepen die verschillende belangen hebben. Veel groepen doen een beroep op de overheid om het belastinggeld anders te verdelen en nieuwe wetten te maken. De overheid zorgt ervoor dat de conflicten binnen de perken blijven. Politiek: alles wat te maken heeft met de overheid. (Hoe komen wetten tot stand, ie hebben daar belang bij, wie heeft de meeste invloed en wat zijn de effecten van bep. besluiten?) Beleid: beleid voeren betekent proberen een doel te bereiken door het doelgericht gebruik van middelen.
1.3 Democratie en dictatuur. Dictatuur: als inwoners niet hun mening mogen geven en de gevangenis in gaan als ze kritiek leveren, spreek je van een dictatuur. Één persoon of en kleine groep mensen heeft dan de macht in handen. Onderdanen: ondergeschikten aan de staat
Democratie: bewoners mogen invloed uitoefenen op de besluiten en ze mogen openlijk kritiek leveren. Burgers: mensen die naast rechten ook plichten hebben. Nederland is een democratie. Eenderde van de wereldbevolking leeft in een dictatuur. 1.4 Kenmerken van de democratie. Democratie komt uit het Grieks en betekent ‘het volk heerst’. Indirecte democratie: het volk heerst niet rechtstreeks maar via vertegenwoordigers. Ook wel vertegenwoordigende of representatieve democratie genoemd. Bij grote aantallen. Directe democratie: alle burgers praten en beslissen mee. Alleen mogelijk bij kleine aantallen. Referendum: volksstemming
Centraal in de democratie staan vrijheid en gelijkheid. Gelijkheid: alle burgers hebben gelijke rechten, er mag niet worden gediscrimineerd. Vrijheid: de burgers moeten hun eigen leven kunnen inrichten zoals zij dat willen. Zolang zij daarmee de vrijheid van andere burgers niet schaden, mag de overheid die vrijheid niet beperken. De belangrijksten kenmerken van de (vertegenwoordigende) democratie zijn: 1. Algemeen kiesrecht. 2. Regelmatige verkiezingen. Elke vier jaar worden de leden van het Parlement gekozen. Parlement: volksvertegenwoordiging die besluiten over wetten neemt en de regering controleert. Regering: dagelijks bestuur van een land. 3. Vrijheid van meningsuiting. 4. Vrijheid van vereniging en vergadering. 5. Machtenscheiding. Rechtsstaat: alle belangrijke rechten van alle burgers zijn gegarandeerd en iedereen moet zich aan de wetten houden, inclusief de overheid. 1.5 Sociale voorwaarden voor een democratie. Socialen voorwaarden voor een democratie: maatschappelijke omstandigheden die ervoor zorgen dat de regels goed werken. De kans dat het met een democratie goed gaat, is groot als: 1. er sprake is van een gunstige sociaal-economische ontwikkeling. 2. er een zekere mate van sociaal-economische gelijkheid bestaat. 3. er sprake is van een democratische politieke cultuur. Conflicten worden beslecht door verkiezingen, discussies en onderhandelingen en niet door geweld. Ook tolerantie is belangrijk. Tolerantie: mensen moeten ruimte geven aan meningen waar zij het niet mee eens zijn. 4. burgers zich hebben verenigd in organisaties. 5. militairen geen invloed hebben op de politiek. 6. de staat goed functioneert, goede diensten verleent en niet te veel de belangen van één groep behartig. Politici en ambtenaren moeten niet corrupt zijn. 7. er geen hevige conflicten zijn tussen etnische groepen of mensen van verschillende godsdiensten. §2. Rechtsstaat. 2.1 kenmerken van een rechtsstaat. Kenmerken van een rechtsstaat: 1. alle burgers hebben gelijke rechten

2. wat wel en niet mag, staat in de wetten. Burgers en overheid moeten zich daaraan houden. 3. er bestaat een machtsscheiding tussen: a. wetgevende macht (parlement, vaak samen met de regering) b. uitvoerende macht (regering en ambtenaren) c. rechterlijke macht (rechters) 4. in de grondwet en internationale verdragen (afspraken tussen landen) zijn de belangrijkste
grondrechten opgenomen. 2.2 Mensenrechten Grondrechten worden ook mensenrechten genoemd. Er zijn klassieke (individuele) en sociale mensenrechten. Klassieke mensenrechten in Nederland: 1. vrijheid van godsdienst. 2. vrijheid van drukpers/meningsuiting. 3. vrijheid van vereniging, vergadering en demonstratie. 4. onaantastbaarheid van het lichaam. 5. bescherming tegen willekeurige huiszoeking en arrestatie. 6. brief-, telefoon-, en telegraafgeheim. §3. Politiek stromingen en partijen. Ideologieën: opvattingen over hoe de maatschappij functioneert en in de toekomst moet functioneren. Politiek stroming: Mensen met dezelfde ideeën. Een politieke partij is een georganiseerde groep mensen, die: 1. ideeën heeft over alle belangrijke beleidsterreinen. Die ideeën worden samen een programma genoemd. 2. kandidaten stelt bij verkiezingen. 3% is lid van een politieke partij. Links: linkse partijen willen dat de overheid actief ingrijpt om sociale om sociale ongelijkheid enz. enz. te verminderen. Gelijke kansen zijn heel belangrijk
Rechts: rechtse partijen vinden dat de vrijheid in gevaar komt als er teveel staatsbemoeienis is. Op sociaal-economisch gebied zijn socialisten links en liberalen rechts. 3.2 Communisme. Kenmerken van communisme: 1. gelijkheid staat centraal. 2. veel staatseigendom. 3.3 Fascisme: Kenmerken van fascisme: 1. het keert zich tegen democratische principes als vrijheid, gelijkheid en tolerantie. 2. het vereerd elite, leiderschap, orde, hiërarchie, instincten en heldendom. 3. geen woorden, maar daden. 4. verering van eigen natie en eigen volk. Een variant is het nationaal-socialisme. Ze vereerden het superieure Duitse ras en hadden het systeem van de rassenleer. 3.4 Liberalisme. Kenmerken van liberalisme: 1. vrijheid staat centraal. 2. economische vrijheid is belangrijk. 3. de overheid heeft ook haar taken , maar uitkeringen mogen niet te hoog zijn en investeringen moeten niet ontmoedigd worden door hoge belastingen. 4. criminaliteit moet hard aangepakt worden. De grote liberale partij van Nederland is de VVD. Ook D’66 wordt als een liberale partij gezien.
3.5 Socialisme (sociaal-democratie) Kenmerken va socialisme: 1. actieve overheid en gelijke kansen. 2. over individuele vrijheid denken ze hetzelfde als liberalen. PvdA, GroenLinks en de SP zijn sociaal-democratische partijen. Het socialisme is ontstaan als een reactie op het liberalisme. 3.6 Christen-democratie. Kenmerken van christen-democratie: 1. ze zijn confessioneel; ze laten zich door de Bijbel inspireren. 2. ze zitten tussen de liberalen en socialisten in: wat minder vertrouwen in het individu en de markt dan liberalen en wat minder vertrouwen in de overheid dan de socialisten. 3. Maatschappelijke organisaties zijn heel belangrijk. 4. Rentmeesterschap. 5. Over het algemeen tegen abortus en euthanasie. In Nederland zijn 3 confessionele partijen: CDA, CU, en SGP, maar ze zijn onderling wel verschillend. 3.7 Andere stromingen en partijen. Kenmerken van de leefbaarheidbeweging: 1. er is een grote kloof tussen burgers en politici/bestuurders. 2. te grote bureaucratie
3. harder optreden tegen criminaliteit, allochtonen dwingen zich aan te passen, asielzoekers weren en een einde aan wachtlijsten maken. 4. Het behoort tot de stroming van het populisme. Populisme: men doet een beroep op het ‘volk’ tegen de gevestigde machten en pretendeert namens dat ‘volk’ te spreken. Voorbeeld van een partij: LPF