Maatschappijleer H1: wat is maatschappijleer?

1: waarom maatschappijleer?

De samenleving en jij
In een samenleving moet je rekening houden met anderen. Overal waar mensen met elkaar te maken hebben bestaan er regels en verwachtingen.

Maatschappelijke problemen
In Nederland zijn er afspraken die ervoor zorgen dat zo’n zeventien miljoen mensen harmonieus samenleven. Toch gaat niet alles goed en bestaan er maatschappelijke problemen.

De vier kenmerken van een maatschappelijk probleem zijn:

1. Gevolgen voor grote groepen
   Bij het probleem zijn grote groepen mensen betrokken. Soms merk je de gevolgen van een maatschappelijk probleem niet meteen, maar kunnen we wel voorzien dat dit op lange termijn problemen zal veroorzaken.
   v.b.: de opvang van vluchtelingen, het fileprobleem, werkloosheid
2. Tegenstellingen
   Mensen hebben tegengestelde opvattingen over de oorzaken en mogelijke oplossingen. Bij het zoeken naar oplossing moet er altijd rekening worden gehouden met tegengestelde belangen en tegengestelde normen en waarden. Dit zie je terug in de volgende gebieden:
   - Politieke visie
   - Geloofs- of levensovertuiging
   - Maatschappelijke positie
   - Veel aandacht in de media
   Maatschappelijke problemen krijgen voortdurend aandacht in kranten en op radio en tv.
3. De overheid bemoeit zich ermee
   Een maatschappelijk probleem kan alleen gemeenschappelijk worden opgelost, waardoor de overheid zich ermee bezig moet houden.
   Vaak zijn er nieuwe wetten of regels nodig om een maatschappelijk probleem op te lossen. Gekozen politici moeten de wetten aanpassen en oplossingen bedenken voor een maatschappelijk probleem en daarom spreken we ook wel van een politiek probleem. Burgers laten zien welke oplossing zij willen door bij verkiezen op een politieke partij te stemmen met hetzelfde standpunt.
   Politici maken bij allerlei kwesties een afweging en kiezen samen voor een oplossing. Meestal is die oplossing een compromis, een oplossing waarbij alle partijen een beetje moeten toegeven.

De Nederlandse samenleving
Bij maatschappijleer worden telkens actuele vragen en dilemma’s aan de orde gesteld. Een dilemma is een lastige keuze uit twee opties die allebei voordelen of juist nadelen hebben.

De vier thema’s van maatschappijleer zijn:

1. Rechtsstaat: hoe werkt de rechtsstaat en hoe beschermt de overheid haar burgers?
2. Parlementaire democratie: wat doet het parlement en wat zijn de verantwoordelijkheden van de regering?
3. Pluriforme samenleving: hoe kunnen mensen met verschillende culturele achtergronden goed met elkaar samenleven?:
4. Verzorgingsstaat: de overheid zorgt voor haar burgers, maar wanneer moeten de burgers zelf hun problemen oplossen?

Maatschappijleer
Door het vak maatschappijleer leer je de Nederlandse samenleving beter te begrijpen. Ook leer je met argumenten je mening te geven over allerlei kwesties.

2: basisconcepten en sleutelvragen

Waarden en normen
Bij maatschappijleer gaat het vaak over waarden en normen van mensen.

Een waarde is een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven, bijv.: respect, onafhankelijkheid, eerlijkheid, verantwoordelijkheid. Waarden leiden tot gedragsregels en zo’n regel noemen we een norm.

Normen zijn regels over hoe je je op grond van een bepaalde waarde hoort te gedragen. Bijv.: waarde = eerlijkheid → norm = niet stelen en verwachten dat anderen dus ook niet stelen
Een norm is vaak een sociale verplichting die je wordt opgelegd door je omgeving. Bewust en onbewust controleren we elkaar of iedereen zich wel volgens de normen gedraagt. We noemen dit sociale cohesie; de manier waarop mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan de normen te houden. Normen zijn te verdelen in geschreven en ongeschreven regels. Ongeschreven regels zijn nergens vastgelegd, maar toch ken je ze vaak wel.

Belangen
De waarden en normen van iemand hangen vaak samen met zijn belangen. Een belang is het voordeel dat iemand ergens bij heeft. Vaak gaat het over een financieel voordeel, maar dat hoeft niet per se.

Belangen kunnen ook tegengesteld zijn. Belangentegenstellingen staan vaak aan de basis van een maatschappelijk of politiek probleem.
V.b.: scholieren hebben belang bij goed onderwijs.
V.b.: bewoners van Groningen hebben er belang bij dat de gasboringen stoppen, omdat er aardbevingen door ontstaan. De minister heeft er belang bij de gasboring door te zetten, omdat het volgens hem goed is voor de Nederlandse economie.

Macht
Macht is het vermogen om het gedrag of denken van anderen te beïnvloeden. We spreken van formele macht als deze officieel is vastgelegd in regels of weten (burgemeester, agent). We spreken van informele macht dit nergens is vastgelegd. (bekende popartiesten met miljoenen fans)

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

Mensen kunnen macht uitoefenen als ze beschikken over machtsmiddelen: dit zijn middelen waarmee je het gedrag van andere kunt beïnvloeden. Voorbeelden hiervan zijn: kennis, spierkracht, geld, iemands functie of beroep, overtuigingskracht en het aantal medestanders.

Wanneer macht wordt geaccepteerd en erkend spreek je van gezag als gelegitimeerde macht.

Sociale ongelijkheid
In onze maatschappij bestaat nog steeds sociale ongelijkheid; daarmee bedoelen we een ongelijke verdeling van maatschappelijke kansen, inkomen, kennis en politieke macht.

Maatschappelijke kansen
Niet iedereen heeft dezelfde kansen in de maatschappij. Ouderen en mensen met een beperkingen hebben het een stuk lastiger op de arbeidsmarkt en ook is goed en passend onderwijs niet voor iedereen toegankelijk.

Inkomen
De inkomens van burgers verschillen. Verschillende functies hebben verschillende salarissen, maar soms bestaat er ook een verschil in beloning tussen mannen en vrouwen.

Politieke macht
Wie lid is van een politieke partij of een politicus persoonlijk kent, kan meer invloed uitoefenen omdat politici eerder geneigd zijn rekening te houden met jouw belangen.

Sociale cohesie
Sociale cohesie geeft aan hoe sterk mensen zich verbonden voelen met elkaar.

In dorpen is de sociale cohesie vaak sterk, mensen kennen elkaar en er heerst een sterk wij-gevoel, ze horen bij elkaar. In steden is de sociale cohesie vaak zwakker, mensen zijn meer op zichzelf en hebben minder contact met hun naaste omgeving.

Discriminatie en racisme splitsen de samenleving op in groepen en dat is slecht voor de sociale cohesie. Ook is er bij sociale ongelijkheid minder sociale cohesie.