Hoofdstuk rechtsstaat &4-6-7

§4 Strafrecht: de rechtszaak

Bij een besluit van strafvervolging brengt de officier van justitie de strafzaak een rechtbank. Een kantonrechter behandelt overtredingen. Kleine misdrijven zoals winkeldiefstallen zijn voor de politierechter. Een meervoudige kamer bestaat uit drie rechters daar worden ernstige misdrijven behandeld. Bij veel strafzittingen mag je gewoon de zaal binnenlopen. Als de verdachte minderjarige is mag er niemand binnen komen.

Hoe verloopt een rechtszaak?

Na een aanhouding heeft iedere verdachte recht op een advocaat. De advocaat controleert of de politie en het OM zich aan de regels houden bij de verhoren en verdedigt hij of zij de verdachte. Als je niet genoeg geld hebt voor een advocaat dan krijg je een zogenaamde ‘pro-deo advocaat’ en hoef je maar een kleine bijdrage te betalen. Een ander woord voor rechtszaak is terechtzitting.

Een rechtszaak bestaat uit 7 stappen:

1. Opening: De rechter controleert de persoonsgegevens van de verdachte.
2. Tenlastelegging: (=aanklacht) De officier als openbaar aanklager leest het strafbare feit voor.
3. Onderzoek door de rechter: Ondervraging van de verdachte, hoeft niet de waarheid te spreken, maar bij liegen pleeg je meineed. Dan riskeer je een gevangenisstraf van max. 6 jaar.
4. Requisitoir: Het verhaal van de officier waarin hij het schuld van de verdachte aantoont.
5. Pleidooi: De advocaat verdedigt de verdachte.
6. Laatste woord verdachte: Verdachte kan zijn/haar excuses aanbieden of vertellen dat diegene er spijt van heeft.
7. Vonnis: Woord aan de rechter, hij/zij geeft de maximale straf aan.

Hoger Beroep

Als de verdachte of officier van justitie het niet met het vonnis eens is, dan kan hij in hoger beroep gaan. De zaak wordt dan helemaal overgedaan door het gerechtshof. Het is daarna nog mogelijk om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad, de hoogste rechter van het land. Er wordt dat gecontroleerd of alles terecht is.

Waarom straffen we?

De rechter beslist ongeveer 90% van de strafzaken. Hij moet zich dan wel houden aan de mogelijkheden in het wetboek van strafrecht. Lijfstraffen zijn niet toegestaan in Nederland.

Waarom er gestraft wordt en wat we ermee willen bereiken:

• Wraak en vergelding: Misdaad mag niet lonen.
• Afschrikking: Door te straffen voorkomen dat het weer gebeurt en voorkomen dat anderen het doen.
• Voorkomen van eigenrichting: De overheid straft en niet de burgers.
• Resocialisatie: (=heropvoeding) Het gedrag d.m.v straf te verbeteren.
• Beveiliging van de samenleving: De maatschappij beschermen tegen herhaling.

Soorten straffen

Rechters kunnen de volgende hoofdstraffen opleggen:

• Vrijheidsstraf
• Taakstraf
• Geldboete

Naast een hoofdstraf kan een dader ook een komende straf krijgen. Een komende straf (vb. Intrekking rijbewijs, stadionverbod of beroepsverbod) heeft meestal te maken met het delict. Soms wordt je voorwaardelijk opgelegd. Een deel van de straf krijg je dan niet als je je aan bepaalde voorwaarden houdt tijdens je proeftijd.

Strafrechtelijke maatregelen

De rechter kan als doel voor het beschermen van de samenleving of om de schade van een misdrijf te herstellen ook een zogenaamde ‘strafrechtelijke maatregel’ opleggen. Dus het betalen van schadevergoeding aan het slachtoffer. Een andere voorbeeld is onttrekking, dan worden je goederen en spullen in beslag genomen. De dader krijgt geen spullen of goederen terug. Naast dit is er ook een ontneming van wederrechtelijk (= in strijd met de wet) voordeel. Dit is een plukze-maatregel hierbij raakt de veroordeelde de winst kwijt die hij met het misdrijf heeft gemaakt.

Tbs (terbeschikkingstelling)

Een tbs is een belangrijke maatregel die wordt gebruikt als er door iemand een strafbare feit is gepleegd, maar niet schuldig kan worden gevonden, omdat hij psychisch in de war is. Hij vormt dan een gevaar voor de samenleving en voor zichzelf, dus besluit de rechter dat hij in een tbs-kliniek wordt opgenomen. De verdachte kan verlof krijgen als hij/zij voldoende vooruitgang laat zien.

Strafrecht voor jongeren

Kinderen onder de 12 jaar die een strafbare feit plegen kunnen door die politie gefouilleerd en verhoord worden. Voor de rechter komen doen ze niet, omdat ze niet aansprakelijk zijn voor hun daden. De rechter kan wel het gezin onder toezicht stellen van jeugdzorg of de kinderen uit huis plaatsen. Voor jongeren tussen de 12 en 17 jaar is er een jeugdstrafrecht. Kleine misdrijven worden zo veel mogelijk via een Halt-bureau gedaan met een taakstraf. Bij grote misdrijven kom je bij de kinderrechter. Dit kan max. 1 jaar (jongeren van 12 tot 15 jaar) of 2 jaar (jongeren van 16 en 17 jaar) jeugddetentie opleggen.

§6 Discussies over de rechtsstaat

Tot welk punt mogen we de rechten van burgers inperken om de samenleving veiliger te maken?

• Botsende grondrechten
• Uitbreiding van opsporingsbevoegdheden
• Veranderingen in de rechtspraak
• Strenger straffen

Botsende grondrecht

Grondrechten worden gegarandeerd door de rechtsstaat. Maar diezelfde grondrechten kunnen met elkaar botsen.