Hoofdstuk 1, 2 en 3

Hoofdstuk 1

Paragraaf 1: Burgerschap

Vier soorten burgerschap

De socioloog T.H. Marschall heeft onderscheid gemaakt tussen vier soorten rechten en vrijheden dat samen het burgerschap van nu vorm hebben gegeven:

• Particulier burgerschap houdt individuele vrijheidsrechten in zoals het recht op bezit en het recht op vrijheid van meningsuiting.
• Politiek burgerschap gaat over het recht op zeggenschap, het recht dat de burger krijgt om deel te nemen aan het bestuur.
• Sociaal burgerschap houdt in dat men het recht heeft op bepaalde materiële voorzieningen zoals inkomen, gezondheidszorg en onderwijs.
• Corporatief burgerschap houdt in dat mensen het recht hebben om zich te organiseren in grote en sterke organisaties met een religieuze of ideologische achtergrond. Dat zijn niet-commerciële organisaties. Al die groepen komen dan wel op voor hun eigen deelbelangen, maar ze zorgen toch samen voor het algemeen belang, ieder een in de maatschappij heeft er baat bij.

Drie opvattingen over burgerschap

De vraag is in hoeverre de burgers moeten worden ingeschakeld in het bestuur van de samenleving. Daar bestaan drie opvattingen over:

• De egalitair-liberalistische opvatting: In deze opvatting valt de nadruk op de juridische rechten van de mensen. Iedereen is gelijkwaardig en heeft recht op gelijke behandeling. Uitgangspunt hierbij is respect voor de individuele vrijheidsrechten van de burger. De overheid moet deze gelijkheid garanderen. Van de burger wordt niet zoveel verwacht. Wel moet hij zich houden aan de wet houden.
• De neo-republikeinse opvatting: Hier wordt wel betrokkenheid en participatie van de burger verwacht. Door lidmaatschap van een politieke partij kun je je normen en waarden ontwikkelen. Hierdoor word je een competente burger.
• De communitaristische opvatting: Mensen moeten zich niet alleen betrokken voelen, maar ook meedoen in de ‘civil society’. Dat is het weefsel van het maatschappelijk middenveld en de eigen kring. Burgers horen vaste waarden te leren.

Paragraaf 2: Sociale problemen

Wat zijn sociale vraagstukken

Volgens Kees Schuijt voldoen alle sociale vraagstukken aan de volgende punten:

• Er zijn altijd grote groepen mensen bij betrokken.
• Het gaat daarbij om particuliere overlast en lichamelijke of geestelijke schade.
• De mensen die er last van hebben kunnen het niet zelf aanpakken. Dat gaat boven hun macht
• Over sociale problemen bestaan altijd meningsverschillen.
• Sociale problemen zijn ingewikkeld, ze zijn verstrengeld met andere problemen.
• Daarom is de overheid de enige instantie die er iets aan kan doen. Dit wordt ook verwacht.
• Een sociaal probleem kan bijna nooit definitief opgelost worden. Het keer vaak weer terug.

De sociaal-economische driehoek

De sociaal-economische driehoek bestaat uit drie groepen

• Het maatschappelijk middenveld bestaat uit mensen die zich verenigd hebben in verenigingen, actiegroepen of stichtingen die allerlei maatschappelijk nuttige activiteiten verrichten.
• De markt betreft alle bedrijven
• De overheid. Dit is meestal het Rijk en soms de Provincie of de Gemeente

Groepen die niet in de sociaal-economische driehoek passen

Zolang groepen zich niet organiseren, kunnen ze geen invloed uitoefenen. Vaak komen georganiseerde groepen voor hen op. Vakbonden, actiegroepen en politieke partijen zijn de organisaties die voor niet-georganiseerden opkomen.

Partijen en de sociaal-economische driehoek

Politieke parijen bevinden zich ook in de driehoek. Het zijn verenigingen en horen dus bij het maatschappelijk middenveld. Zodra een politieke partij in de regering komt behoort de partij tot de overheid.

Uitgangspunten

Linkse partijen zoeken oplossingen voor maatschappelijke problemen via de overheid, terwijl een rechtse partij als de VVD via de markt denkt. De confessionele partijen redeneren vaak vanuit het particuliere initiatief, met iets meer nadruk op het maatschappelijk middenveld. Een partij als D66 zit er tussenin en kiest pragmatisch, oplossingen verschillen van geval tot geval.

Hoofdstuk 2

Paragraaf 2: Sociale cohesie

Mensen kunnen niet zonder elkaar. Ze leven dan ook samen in grote en kleine samenlevingsverbanden. Een van de bestaansvoorwaarden voor een samenleving is een affectieve binding tussen de leden van een samenleving. Mensen controleren elkaar zo. Dit wordt ‘sociale controle’ genoemd. Dit wordt sociale cohesie genoemd. Sociale cohesie is de interne bindingskracht van een groep.

In de moderne samenleving vindt individualisering plaats. Dit houdt in dat iedereen steeds meer op zichzelf aangewezen is.

De sociale cohesie kan verstoord worden. De mensen die dit veroorzaken worden uitvallers genoemd. Schuyt heeft een opsomming van uitvallers gegeven:

• er niet bij willen horen, hiervan zijn twee vormen: dropping out en opting out.
• er niet bij mogen horen, alle soorten van discriminatie.
• er niet bij kunnen horen, werkloosheid en armoede

Paragraaf 3: Sociale ongelijkheid

Socioloog van Heek kwam tot de ontdekking dat in het Nederlandse onderwijs allerlei mensen buiten de boot vielen. Dat kwam niet door hun capaciteiten, maar door de gezinsachtergrond die ze hadden. Deze kinderen misten het culturele kapitaal, het sociale kapitaal en het financiële kapitaal.

Soorten ongelijkheid

Ongelijkheid bestaat op veel gebieden tegelijk:

• politieke ongelijkheid, verschillen in macht,
• culturele en cognitieve ongelijkheid, verschillen in toegang tot kennis
• economische ongelijkheid, verschillen in bezit en inkomen
• affectieve ongelijkheid, verschillen in mogelijkheden om mensen aan zich te binden
• militaire ongelijkheid, verschillen in toegang tot geweldsmiddelen.

Deze vormen van sociale ongelijkheid staan niet op zichzelf, ze zijn met elkaar verbonden, ongelijkheid op het ene gebied beïnvloedt die op een ander terrein.

Mensen die over privileges beschikken hebben macht over anderen.

Sociale ongelijkheid: verschillen in macht en daarmee verbonden sociale privileges

Sociale stratificatie

Met sociale stratificatie wordt de verdeling van de maatschappij in sociale lagen die ongelijke plaatsen innemen.