Hoofdstuk 2 Rechtsstaat
§1 Recht en rechtvaardigheid
Regels en wetten
Er bestaan regels en wetten die ons gedrag bepalen. Rechtsnormen zijn gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd. Alle vastgelegde regels bij elkaar heet ‘het recht’. Het is belangrijk dat de rechtsnormen zo goed mogelijk passen bij de opvattingen van de burgers over goed en kwaad. Toch kunnen sommige normen voor sommigen tegen het rechtvaardige zijn. We veranderen daarom de rechtsnormen af en toe. Wat vroeger normaal was, kan nu iets heel vreemds zijn. Wetten veranderen mee met onze opvattingen ‘het recht is in beweging’.
Ontstaan van de rechtsstaat
Twee eeuwen geleden ontstond het rechtsstaat om onrechtvaardigheid en misverstanden te voorkomen. Een rechtsstaat is een staat waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. In het revolutiejaar werd in Frankrijk de “verklaring van de rechten van de mens en van de burger” opgesteld. Veel landen hebben tegenwoordig een grondwet. In de grondwet staat wat de grondrechten zijn en hoe het land geregeerd moet worden. De eerste grondwet van Nederland werd gedateerd in 1798 toen was Nederland bezet door de Fransen. In 1814 werd Nederland een koninkrijk van Willem I. In 1848 werd door Thorbecke een staatsman de macht van de koning grondwettelijk aan banden gelegd en gekozen volksvertegenwoordigers kregen meer invloed. Vrije meningsuiting werd toen geregeld en kiesrecht werd uitgebreid. In 1917 kregen volwassen mannen recht om te stemmen en pas 2 jaar daarna ontstond het vrouwen kiesrecht. Dictaturen hebben vaak ook een grondwet, het wordt niet zo gerespecteerd. In zo een dictatuur bepaalt een machthebber of een partij wat de regels zijn.
Rechten en Plichten
Er gelden niet alleen rechten in een rechtstaat, maar er zijn ook plichten “datgene wat je moet doen”. Dit geld voor de overheid en de burgers in een rechtstaat. Zo is er ook leerplicht dat geldt voor alle jongeren en de overheid heeft een plicht om te zorgen voor goed onderwijs. Je bent ook verplicht om iemand in levensgevaar te helpen. Laat je diegene staan en aan het lot over dan ben je strafbaar. Mensen die verdacht zijn van een ernstige strafbare feiten die moeten wangslijmvlies afstaan aan justitie.
Rechtsgebieden
Publiek Recht
publiekrecht regelt de inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid.
- Het Staatsrecht: Alle regels voor de inrichting van de Nederlandse staat.
- Het bestuursrecht: Regelt de verhouding tussen burger en overheid.
- Het Strafrecht: Alle wettelijke regels die aangeven welk gedrag strafbaar is.
Privaat Recht of Burgerlijk Recht
privaatrecht regelt de betrekkingen tussen burgers onderling. Zorgt ervoor dat burgers elkaar rechtvaardig behandelen.
- Personen- en familierecht: Regels over zaken als het huwelijk, echtscheiding, geboorte, overlijden en het adopteren van kinderen.
- Ondernemingsrecht: Regels dat bepaalt onder welke voorwaarden je een bedrijf of vereniging mag oprichten.
- Vermogensrecht: Regels dat alle zaken omvat die te maken hebben met iemands vermogen. Het sluiten van een koop-, huur-, of arbeidsovereenkomst of het regelen van een nalatenschap.
§2 De grondbeginselen
Basis van de rechtsstaat
Een rechtsstaat heeft als doel om te zorgen voor de veiligheid de burgers beschermen tegen de macht van de overheid, dat de burgers gelijk worden behandelt en in vrijheid kunnen leven.
Deze doelen zijn uitgewerkt in de volgende grondbeginselen:
- Er is sprake van een verdeling van de macht.
- De grondrechten zijn vastgelegd in de grondwet.
- Door het legaliteitsbeginsel mag de overheid alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd.
Verdeling van de macht
De Franse filosoof Montesquieu (1689-1755) bedacht Trias Politica. Volgens hem moest de macht van de overheid in 3 worden verdeeld. Het doel was dat niet 1 persoon of 1 instantie alle macht zou hebben.
Machtsverdeling in Nederland:
- De Wetgevende macht: Maakt de wetten waaraan burgers en overheid zich moeten houden.
- De uitvoerende macht: Zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten worden uitgevoerd.
- Rechterlijke macht: Beoordeelt of burgers of machthebbers wetten hebben overtreden en doet uitspraak in conflicten.
Onafhankelijke Rechters
Rechters die neutraal en onafhankelijk zijn zorgt voor bescherming.
- Eerlijke rechtspraak, de eigen mening van de rechters spelen in principe niet mee.
- Je word beschermd tegen ongeoorloofd optreden van de overheid.
- onafhankelijke rechtspraak zorgt ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen.
Grondrechten en grondwet
De grondwet is het belangrijkste staatsdocument. Er zijn 2 soorten grondrechten:
- Klassieke grondrechten: Regels zoals gelijke behandeling, de vrijheid van godsdienst, de vrijheid van meningsuiting en het recht op onaantastbaarheid van het lichaam. Dit moet de overheid garanderen.
- Sociale grondrechten: Regels zoals het recht op werk, op gezondheidszorg en op woongelegenheid. De overheid garandeert dit niet.
legaliteitsbeginsel
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden