ML Samenvatting H2
Aantekeningen van Dilemma hoofdstuk 2 ‘Rechtsstaat’.
1.Hoeveel vrijheid mogen burgers hebben?
Opvoeding
- Socialisatie: het bewust of onbewust aanleren van de waarden en normen en andere cultuurkenmerken van de groep
- Sociale controle: het toezien op de naleving van regels door mensen uit eigen groep
- Internalisatie: het totaal eigen maken van regels en het automatisch handelen volgens deze regels
- Sociaal contract: een fictieve overeenkomst tussen burgers en overheid, waarin burgers een deel van hun vrijheid afstaan in ruil voor orde en veiligheid
Regels
- Regels beperken gedrag of geven vrijheid
- Regels zijn nodig om te voldoen aan:
- maatschappelijke normen
- rechtsnormen
Maatschappelijke normen kunnen ook rechtsnormen zijn.
- Regels ‘werken’ alleen als er een maatschappelijk draagvlak voor is
- Soorten regels:
- ongeschreven regels: regels die niet op papier staan
- geschreven regels: regels die wél op papier staan en die mogelijk in de wetboeken te vinden zijn
Ontstaan
- 1215: Magna Carta: bescherming tegen willekeur
- 1789: Absolute macht beëindigt na Franse revolutie
- verklaring van de rechten van de Mens en Burger => Artikel 1: gelijkheid
- artikel 4: Vrijheid (zolang het de vrijheid van anderen niet beperkt)
- 1798: Nederland krijgt een eigen grondwet
- 1814: Koninkrijk der Nederlanden krijgt zijn eerste grondwet, waarin een jaar later de vrijheid van godsdienst en van drukpers werd opgenomen.
- macht nog volledig in handen van koning
- 1848: Willem II zet zijn handtekening onder een nieuwe Grondwet waarbij hij een deel van zijn macht aan het volk afstond (om opstand te voorkomen).
- basis van onze huidige grondwet
Rechten
- Rechtsstaat: een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik door de overheid
- Klassieke grondrechten (mensenrechten): fundamentele rechten die vastgelegd zijn in de Grondwet om de vrijheid van burgers te beschermen tegen willekeurig overheidsoptreden
- vormen basis voor andere wetten
- onderscheid tussen gelijkheidsrechten, politieke rechten en vrijheidsrechten
- moeten door overheid gegarandeerd worden
- niet onbeperkt!
- Sociale grondrechten: grondrechten waarbij de overheid een zorgplicht heeft op het gebied van onderwijs, bestaanszekerheid, huisvesting en volksgezondheid
- niet af te dwingen bij rechter, i.t.t. klassieke grondrechten
Gelijkheidsrecht
Artikel 1 van de Grondwet, wat niet wil zeggen dat dit het belangrijkste artikel is.
“Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie […] is niet toegestaan.”
Dit wordt ook wel het gelijkheidsbeginsel genoemd.
Politieke rechten
- Maken het voor burgers mogelijk om aan de democratie deel te nemen door te gaan stemmen (actief kiesrecht) en zich verkiesbaar te stellen (passief kiesrecht)
- De overheid mag dit recht niet zomaar afnemen, waardoor kiesgerechtigde gevangenen meestal hun stemrecht behouden
Vrijheidsrechten
- Bieden burgers bepaalde vrijheden waarbij overheden zich zo terughoudend mogelijk moeten opstellen
- vrijheid van meningsuiting
- vrijheid van godsdienst
- recht op vereniging
- recht op vergadering
- Mogelijkheid tot het kenbaar maken van hun mening over een bepaald onderwerp of probleem
2.Wie kan de macht van de overheid controleren?
Je recht halen
De ombudsman
- Komt op voor burgers die zich door de overheid slecht behandeld voelen (maar pas nadat de burger zelf al een klacht bij de instantie zelf heeft ingediend)
- Door de Tweede Kamer voor zes jaar benoemd
- Onafhankelijk van de regering
- Heeft beschikking over verscheidene middelen, zoals getuigen thuis op laten halen om aan onderzoek mee te werken
- In strafzaken (en daarbuiten) géén macht, maar wél gezag (dus zijn advies wordt vaak wel iets mee gedaan)
College bescherming persoonsgegevens (CBP)
- Houdt toezicht op naleving en toepassing van wetten die gaan over persoonsgegevens
- Kan bij overtreding van de wet boetes opleggen aan particulieren, bedrijven en organisaties die de privacyregels overtreden
Raad van State (RvS)
- Kom je bij terecht als je een rechtszaak tegen de overheid wil aanspannen
- Kan rechtspreken over kwesties waarin burgers, asielzoekers en particuliere organisaties het niet eens zijn met beslissingen van de overheid, zoals verleende vergunningen. De RvS is de hoogste instantie die een uitspraak kan doen over een geschil tussen burger en overheid.
- Is tevens een adviseur van de regering en het parlement over wetgeving en bestuur (= hoogste bestuursrechter) waarbij de regering volgens de wet verplicht is om de afdeling advisering van de Raad van State om advies te vragen over:
- wetsvoorstellen
- algemene maatregelen van bestuur
- goedkeuringswetten voor internationale verdragen
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
Hierbij kunnen burgers o.a. terecht bij eventueel machtsmisbruik van de overheid of wanneer de overheid zich niet houdt aan het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. De burger kan hier als het ware een rechtszaak tegen het land (de overheid) aanspannen.
De rechtsstaat
- Staat waarin de staat ook gebonden is aan het recht
- Kern: hoogste gezag => legitimiteit
- Rechtsstaat vormen(d): liberaal, democratisch, sociaal
- Kernelementen:
- bescherming tegen willekeur van de overheid
- rechtszekerheid (zekerheid dat je erop kunt rekenen dat je rechten geëerbiedigd worden)
- gelijke rechten
- Kenmerken/grondbeginselen (vastgelegd in grondwet):
- aanwezigheid van grondrechten
- machtenscheiding (trias politica)
- legaliteitsbeginsel
- je mag pas voor iets gestraft worden als het strafbaar is gesteld
- de overheid is ook aan de rechtsregels gebonden
- onafhankelijke rechtspraak
Rechtsgebieden
- Rechten: datgene waar je recht op hebt
- Plichten: datgene wat je moet doen
- Het recht van de een, betekent vaak een plicht voor de ander
Rechten
Rechtsbronnen
- Wetten: gemaakt door volksvertegenwoordigers op lokaal, provinciaal en nationaal niveau, samen met het bestuur
- Rechtspraak: één of meer rechters komen altijd tot een uitspraak (jurisprudentie: alle rechterlijke uitspraken samen)
- Gewoonterecht: als alle betrokken partijen de ongeschreven regels al jaren volgen, dan vormt de gewoonte een rechtsbron waar mensen zich op kunnen beroepen bij een conflict
- Verdragen (UVRM, EVRM): Nederlandse overheid móét zich aan dit verdrag houden
- Naleving kan door de burger geëist worden bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM)
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden