Ethiek = wetenschap die het handelen van de mens bestudeert op goed en kwaad, het valt onder de filosofie. Alleen bij handelingen die in vrijheid zijn verricht is de kwalificatie goed en slecht van toepassing.
“Is de mens vrij in zijn handelen?”
- Vergelijking Mens-Dier
Ja, de mens is vrij want hij heeft weinig instincten (keuzevrijheid van handelen, cultuur geldt als compensatie voor het gebrek aan instincten)
- Nee, de mens is niet vrij, want hij zit vast aan zijn biologische natuur en die bepaalt grotendeels zijn denken en handelen
- Nee, de mens is niet vrij, want hij zit vast aan allerlei sociale verbanden (denk aan sociale controle: de grote groep controleert/verbetert je)
Sociale controle: de druk om je te houden aan ongeschreven regels (vooral in kleinere gemeenschappen, dorpen, kloosters, scholen en sekten)
In onze tijd is de sociale controle aan het afnemen
positieve kant: meer vrijheid en meer individualiteit
negatieve kant: het vermindert de onderlinge betrokkenheid van mensen, dit veroorzaakt eenzaamheid
Conclusie: de mens heeft een zekere mate van vrijheid (voldoende om ethiek te legitimeren) maar niet in alle opzichten.
Ethiek: de wetenschap die de moraal bestudeert
Wat is moreel?
Moraal: het totaal van waarden en normen van een persoon of een groep
Waarden: dingen die je belangrijk vindt en wilt nastreven (idealen) bijv. eerlijkheid, vrijheid, gezondheid
Normen: gedragsregels die je nodig hebt om waarden te realiseren, bijv. niet liegen
Het verschil tussen de ethiek en het moraal
- moraal is een maatschappelijk verschijnsel
- ethiek is de bestudering van dit fenomeen
Normen + waarden: persoon/groep/volk – waarden – wetten
De wetgeving van een volk
- De wetgeving loopt altijd iets achter op de ontwikkeling van de waarden.
- Soms komen er in democratische landen eerst wetten om de waarden van mensen van mensen aan te passen. Dit hoort eigenlijk in een dictatuur thuis.
Bijv. milieuwetten om te zorgen dat mensen ook een goed milieu willen.
De moraal
- Elke cultuur heeft haar eigen moraal, want waarden en normen zijn situatiegebonden.
bijv. behandeling van ouderen (eskimo’s – wij – afrikanen)
bijv. seks voor het huwelijk
(we denken daar nu anders over door minder invloed van het christendom (emancipatie) en voorbehoedsmiddelen)
bijv. vrouwenrechten/feminisme
bijv. mensenrechten
- De moraal hangt dus af van plaats, tijd en sociale groepering (bijv. Hells Angels)
- Twee factoren die de moraal in Nederland sterk hebben beïnvloedt zijn de emancipatie (à secularisatie = het onteigenen van bezit van de Kerk) en de ontwikkeling van de wetenschap en de techniek.
- De functies van een groepsmoraal:
- samenbindend
- moraal maakt samenleven in de maatschappij mogelijk, anders is er chaos
- vergemakkelijkt het leven (je hoeft niet steeds alles zelf te bedenken)
- geeft richting, oriëntatie en houvast
Ethische theorieën
- Ethici zijn mensen die de ethiek bedrijven. Ze werken in ziekenhuizen (beslissingen van leven/dood), in adviesorganen van de regering, in de media en het onderwijs.
- Ethische theorie: een opvatting over wat goed en kwaad is.
- Iedereen heeft een ethische theorie, want iedereen heeft oordelen over eigen en andermans handelen. En het hebben van een oordeel veronderstelt dat je een ethische theorie hebt.
bijv. goed handelen is handelen dat in je eigen belang is
PRO: als iedereen dit vindt en voor zichzelf opkomt, wordt de samenleving sterker
Utilisme (Jeremy Bentham & John Stuart Mill)
- Goed handelen is handelen dat nuttig is, naarmate een handeling nuttiger is, is zij beter (verschilt per persoon)
- “Goed handelen is handelen dat streeft naar the greatest happiness for the greatest number.”
- In een ethisch dilemma moet je de handeling die het meest nut heeft, kiezen.
- Het utilisme behoort tot de zogenaamde “gevolgen-ethische-theorieën”.
Is het utilisme een acceptabele ethische theorie?
PRO: Hij sluit aan bij het democratische denken.
PRO: Het is een gemakkelijke theorie: je hoeft alleen maar de pluspunten op te tellen.
CON: Volgens het utilisme mag je het belang van een minderheid opofferen ter wille van het belang van de grote groep.
bijv. kerncentrale Japan, mensen zijn opgeofferd ter wille van het belang vvan de grote groep.
bijv. atoombom op Hirosjima
bijv. verzetstrijders doden een kind dat belangrijke info opving
bijv. martelen voor informatie mag
bijv. “Kajafas-argument”: Kajafas concludeerde dat Jezus vermoord moest worden, een voor de groep.
De ethische theorie van Immanuel Kant (±1800, Verlichtings-filosoof)
- Kants’ ethiek staat lijnrecht tegenover het utilisme.
- In ieder mens zit een besef van goed en kwaad, dit is dat je aan ieder mens recht moet doen.
- Een mens handelt goed, wanneer hij dit besef tot uitgangspunt van zijn handelen maakt. (“plicht”)
- Het goed of slecht zijn van een handeling wordt bij Kant niet bepaald door wat hij oplevert (het gevolg), maar door wat aan de handeling ten grondslag ligt (het beginsel).
- Kants’ opvatting hoort bij de zogenaamde “beginsel-ethische-theorieën".
Waarom legt Kant zo veel waarde op het individu?
- Wert = waarde “prijskaartje”
- Würde = waardigheid
- De mens is het enige wezen met moraal besef, daarom verdient het respect.
- De mens heeft geen Wert/Waarde maar een Würde/Waardigheid. Ieder mens verdient het om als doel op zich behandelt te worden en niet als middel tot …
Verschil tussen Kant en het Utilisme
Motief (intentie, beginsel) - Handeling - Gevolg
Kant Utilisme
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden