- L A T I J N -

Les 26 & 27

Cultuurblok 26

De Grieken, en later ook de Romeinen, vertelden verhalen om zo opvallende verschijnselen te verklaren. Zo ook met de vier seizoenen, namelijk de mythe van Proserpina. Op een dag werd Proserpina geroofd door Pluto, maar haar moeder, Ceres, weet dit niet en zoekt de hele wereld af. Dan hoort ze van de zonnegod, die alles ziet, wat er is gebeurd. Ze is woedend en laat geen gewassen meer groeien. Jupiter bedenkt dan de oplossing: Proserpina zal voortaan vier maanden van het jaar bij Pluto wonen en de acht overige maanden bij haar moeder. Die periode dat Proserpina bij Pluto zou wonen, was de winter. Ceres was dan verdrietig en kon haar werk niet meer doen.

Daarnaast hadden ze ook een verklaring voor de Ara Maxima, een altaar gewijd aan Hercules. Het verhaal begint in Thebe, waar Amphitryon ging trouwen met Alcmene. Maar zij wilde pas een huwelijksnacht als Amphitryon de dood van haar 7 broers had gewroken, dus hij ging op reis naar de moordenaars. In de tussentijd verscheen Jupiter bij Alcmene in de gedaante van haar man. Alcmene werd zwanger van een tweeling, de een van Amphitryon, de ander van Jupiter. Jupiter vertelde op de dag van de bevalling dat er een afstammeling van hem geboren zou worden die over heel Griekenland zou heersen, Juno begreep meteen wie hij bedoelde en wilde het voorkomen. Ze vertraagde de bevalling van Alcmene en zorgde dat het prinsje in Mycene vroeger geboren werd. Dat prinsje was Eurystheus, ook een afstammeling van Jupiter maar was dus maar een zwakkeling die over heel Griekenland zou heersen. Na de geboorte van de tweeling, Hercules en Iphicles, stuurde Juno twee sterke slangen om Hercules te doden. Maar de baby pakte de slangen vast en wurgde ze. Zo bleek wie de zoon van Jupiter was. Hij bleek goed in sporten en jagen, en gaf weinig om lessen volgen, hij sloeg zelfs zijn muziekleraar dood. Zijn vader wilde hem een les leren en stuurde hem naar de herders op het platteland. Hij trouwde met de Thebaanse prinses Megara en ze kregen samen 8 kinderen. Juno was nog steeds boos en beroofde hem van zijn verstand. In zijn onderbewustzijn vermoordde hij zijn gezin. Toen hij weer bij zinnen was zag hij wat hij had aangericht en ging naar het orakel van Delphi. Die vertelde dat hij naar zijn neef Eurystheus moest gaan en alles moest doen, wat hij hem opdroeg. Zo zou hij onsterfelijk worden.

De eerste opdracht was het doden van de leeuw van Nemea, deze leeuw vrat iedereen die hij tegenkwam op. De pijlen die hij afvuurde ketsten af op de ondoordringbare huid, toen de leeuw het merkte rende hij op Heracles af. Hij gaf de leeuw snel een klap op zijn hoofd met zijn knots, sprong bovenop hem en wurgde hem. Met de klauw stroopte hij de huid van het beest en droeg deze voortaan, omdat hij zo een ondoordringbaar pantser had. Daarna moest hij de hydra van Lerna doden, een waterslang met heel veel koppen die steeds weer terug groeiden met een dodelijke adem. Samen met z’n neef Iolaüs hakte Hercules de koppen eraf, Iolaüs stak een bos in brand en schroeide de wonden van de koppen dicht met de gloeiende boomstammen. De middelste onsterfelijke kop stopte Hercules onder een enorm rotsblok. Hercules doopte zijn pijlen in het giftige bloed, die konden nog wel eens van pas komen.

Omdat Eurystheus zo bang was voor Hercules, verstopte hij zich telkens in een wijnvat als Hercules terugkwam. De volgende opdracht was dat hij het everzwijn van Erymanthus levend terug moest brengen. Het zwijn leefde op de berg Erymanthus en terroriseerde de omgeving. Hercules kreeg het dier te pakken door hem in de sneeuw te drijven waar hij struikelde. Hercules bond de poten bij elkaar en nam hem mee. Hierna moest hij het hert van de rivier Cerynitis doden, het lievelingsdier van Diana. Het dier was pijlsnel, had een gewei van goud en hoeven van brons. Na een jaar schoot hij een pijl in een poot en overmeesterde het hert. Bij een meer heerste een vogelplaag, de Stymphalische vogels hadden bronzen klauwen, scherpe snavels en waren enorm agressief. Ze schoten met hun ijzeren veren op mensen. Minerva gaf Hercules een metalen ratel, dat gaf een hels kabaal. De vogels vlogen op en Hercules schoot ze met zijn gifpijlen uit de lucht. Nu moest hij de stallen van koning Augias in een dag schoonmaken. Hij had een hele kudde runderen die tot aan hun buik in de mest stonden. Hercules sloot een deal met de koning van Elis en sprak af dat hij een deel van de runderen zou krijgen als het hem lukte. Hercules begon te graven en zorgde dat twee rivieren in de buurt recht door de stallen stroomden. De stallen waren weer zo goed als nieuw, maar van Augias mocht hij alsnog geen rund meenemen. Eurystheus vertelde hem nu dat hij de stier van koning Minos van Kreta naar hem toe moest brengen. De stier van Kreta probeerde Hercules te spiezen met zijn hoorns, alleen Hercules sprong steeds snel opzij en wist hem uiteindelijk te overmeesteren. Op de rug van de stier stak hij de zee over en bracht hem naar Eurystheus. Die beval hem om de vleesetende paarden van Diomedes naar hem terug te brengen. Hercules overmeesterde de stalknechten van de wrede koning en liet de paarden ervan eten. Diomedes ging er snel vandoor met zijn paarden, maar Hercules ging erachteraan. Hercules doodde hem en liet de paarden hem opeten. Daarna aten ze nooit meer mensenvlees. Hierna moest hij de gordel van Hippolyte stelen. Zij was de koning van de Amazones, een volk vrouwen dat aan de Zwarte Zee woonde. De gordel zat vol goud en edelstenen en was een geschenk voor de dochter van Eurystheus. Hercules en Hippolyte werden verliefd en gingen zo samen weer aan boord. Hippolyte maakte zelfs voor hem de gordel los, maar toen besloot Juno zich weer eens te bemoeien. Vermomd als Amazone verspreidde ze het gerucht dat hij Hippolyte wilde ontvoeren. Toen Hercules de paarden aan hoorde komen, dacht hij dat hij in een valstrik zat en stak Hippolyte neer en ontsnapte met de gordel. Hercules moest nu de koeien van de reus Geryon stelen. De zonnegod Hellius gaf hem zijn gouden schaal waarmee hijzelf elke nacht van het westen naar het oosten voer. Toen Hercules aankwam bij de koeien zag hij dat ze werden bewaakt door een herder met een tweekoppige hond. Hij doodde ze, maar toen kwam Geryon eraan, de reus met 3 bovenlijven. Hercules schoot 1 gifpijl en vermoordde hem, waarna hij terugvoer met de koeien. Tijdens een tussenstop in Italië bij de geëmigreerde Griek Euander werd hij gastvrij onthaald, hier begon volgens de Romeinen de verering van Hercules. Nu moest hij de gouden appels van de Hesperiden stelen. De Hesperiden waren nimfen, de dochters van Atlas. Hercules vroeg of hij ze niet wilde gaan halen, hij zou het hemelgewelf wel even overnemen. Dat deed hij en toen hij terugkwam vroeg Hercules of hij het hemelgewelf heel eventjes over wilde nemen, en toen vluchtte hij weg met de appels. De laatste opdracht was het ophalen van Cerberus, de hond die de ingang van de onderwereld bewaakte. Samen met Mercurius werd Hercules de Styx over gezet door Charon. Hercules vroeg eerst Pluto en Proserpina om toestemming, ze die vonden het goed zolang hij maar geen wapens gebruikte en het in zijn eentje deed. Hercules klemde de hond met z’n drie koppen tot hij zich niet meer verzette. Bij het zien van het monster verdween Eurysthes in zijn wijnvat, dus Hercules bracht hem maar weer terug.

Met deze 12 werken had Hercules moeten boeten voor de moord op zijn gezin, aan de mensheid een dienst bewezen en onsterfelijkheid verworven. Hierna trouwde hij met prinses Deïanira. Op een dag moeten ze een brede rivier oversteken, met centaur Nessus als veerman. Nessus probeert Deïanira te verkrachten, dus Hercules schiet zijn gifpijlen op hem. Stervend zegt Nessus dat ze een paar druppels vergiftigd bloed mee moet nemen, een geneesmiddel voor het geval Hercules verliefd wordt op iemand anders. Een aantal jaar later wint Hercules een oorlog en stuurt een aantal slavinnen voort naar huis. Een van hen fluistert Deïanira in dat Hercules verliefd is op een slavin. Deïanira smeert zijn mantel in met het bloed van Nessus en stuurt hem op. Als Hercules de mantel aantrekt valt hij stuiptrekkend op de grond, het geneesmiddel is een tovermiddel dat zijn vlees vanbinnen verteert. Als Deïanira dit hoort, pleegt ze zelfmoord. Hercules gaat naar de top van een berg waar hij zich op de brandstapel laat gooien. Hercules wordt niet meer teruggevonden, hij is onder de goden opgenomen. Hij trouwt met Juno’s dochter Juventas, de godin van de eeuwige jeugd. Hercules staat voor kracht, moed en dapperheid. De romeinen riepen wel eens Mehercle! (bij Hercules), om uit te drukken dat ze de waarheid spraken. ZE noemden ook een stad naar hem: Herculaneum.

Cultuurblok 27

De zwangere Hecuba, de vrouw van koning Priamus van Troje, droomde dat ze een fakkel baarde die de stad in brand zette. Toen het kind geboren werd, hebben ze het in de bergen achtergelaten. Een berin had hem gevoed, waarna twee herders hem opvoedde en Paris noemde. In Griekenland trouwde zeenimf Thetis met koning Peleus van Thessalië. Ze nodigden alle goden uit op de Olympus, behalve Discordia. Ze kwam toch en bracht een gouden appel met ‘voor de mooiste’ erop. Venus, Minerva en Juno wilden alle drie de appel. Jupiter moest beslissen maar wilde niet partijdig zijn, dus wees hij Paris aan als jury. Venus beloofde hem dat hij met de mooiste vrouw mocht trouwen, Minerva wijsheid en succes in de strijd en Juno zou hem de machtigste en rijkste man maken. Paris koos voor Venus, en mocht dus trouwen met Helena, vrouw van Menelaüs, koning van Sparta.

In Troje werden elk jaar spelen gehouden, met onder andere stierenvechten. Een paar stieren van Paris werden hiervoor meegenomen, dus hij ging ernaartoe om ze terug te winnen. Hij behaalde de ene prijs na de andere en trok de aandacht van de koning. Priamus liet Paris bij zich komen en kwam erachter wie hij was en nam hem op in zijn paleis.

Paris vond dat hij maar eens op zoek moest naar Helena, en samen met Aeneas (zoon van Venus) ging hij op reis naar Sparta. De prinsen werden gastvrij onthaald, maar na een paar dagen moest Menelaüs op reis. Paris en Helena waren smoorverliefd en Paris vroeg haar om mee te gaan naar Troje. Ze stemde in en nam haar dochtertje, wat kostbaarheden en wat slavinnen mee. Toen Menelaüs thuiskwam was hij woedend, hij verzamelde alle vorsten van Griekenland en samen trokken ze ten strijde tegen Troje. De oorlog duurde 10 jaar en eindigde met het schrikbeeld van Hecuba: Troje ging in vlammen op.

Taalblok 26

Trappen van vergelijking

Comparativus: -ior bij mannelijk/vrouwelijk, -ius bij onzijdig, -ius bij bijwoorden

Vertaling: - groter (dan)

- de grootste (van de twee)

- nogal groot

Superlativus: -issimus, -rimus bij uitgang op -er, -issime bij bijwoorden, -rime bij bijwoorden op -er.

Vertaling: - grootste

- zeer groot

- zo groot mogelijk

Taalblok 27

Participium futurum activum

Het pfa is hetzelfde als het ppp maar dan als uitgang -urus, die wordt verbogen naar gelang het woord waar het bijhoort.

Vertaling: - ik wil …

- ik sta op het punt om te …

- ik ben van plan te …

Perfecta

fefelli

detexi

exstruxi

rapui

obii

subii

adii

transii

redii

exii

inii

spopondi

rexi

promisi

sprevi

contigi

accepi

-

detectus

exstructus

raptus

obitus

subitus

aditus

transitus

reditum

exitum

initus

sponsus

rectus

promissus

spretus

contactus

acceptus

fallere

detegere

exstruere

rapere

obire

subire

adire

transire

rediere

exire

inire

spondere

regere

promittere

spernere

contingere

accipere