De Keltische cultuur en taal

De Keltische cultuur en taal (p.43-49)

Oorsprong en verspreiding

Het woord ‘Kelten’ is een verzamelnaam voor een grote groep uiteenlopende volkeren, die vanaf de 6e en 5e eeuw v.C. een groot deel van Europa bewoonden. De Kelten behoorden, net zoals de Grieken, Romeinen, Germanen en anderen tot de Indo-Europese volkerenfamilie.

De eerste Kelten doken op in de 9e en 8ste eeuw v.C. in Midden-Europa ( Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland).

Vanaf 3e eeuw v.C. : voor Kelten uit het westen de naam ‘Galliërs’ à Caesar gebruikt Galliërs voor de Kelten van Centraal-Frankrijk.

Rond 250 v.C. strekte de Keltische beschaving zich uit van Ierland->Turkije.

 toch was er nooit sprake van 1 Keltisch rijk of 1 Keltische politieke entiteit.

Hallstatt-cultuur : 850-450 v.C.

La Tène-cultuur : 450-50 v.C.

Ondergang

Romeinen : de verovering van Gallië in 50 v.C. was de grootste slag die Rome de Keltische wereld toebracht. Op het Europese vasteland waren geen onafhankelijke Kelten meer. Toen in de 1ste eeuw n.C. Brittanië (met uitzondering van het noorden) door de Romeinen ingepalmd werd, bleef alleen Ierland gespaard van de Romeinse overheersing. In Schotland en Ierland bleef de Keltische cultuur (voorlopig) onaangetast.

Germanen : in 4e eeuw werd Brittanië zo erg geteisterd door Germaanse ( Angelsen+Saksen) invallen dat Romeinen van eiland wegtrokken.

legenden ontstonden over koning Arthur, die Brittanië verdedigde tegen Germaanse indringers.

Ten gevolge van deze Germaanse invalllen staken Britten in 6e eeuw kanaal over naar Aremorica in Gallië en stichtten daar Bretagne(in 1532 ingelijfd bij Frankrijk).

Ierland : Ierland bleef een onafhankelijk Keltisch gebied.

Materiële overblijfselen

Hallstatt(850-450 v.C.) : sporen van Keltische cultuur vooral uit streek rond Hallstatt in de buurt van Oostenrijkse Salzburg.

ondekten men zoutmijn met gereedschappen, restanten van kleding en lichamen van ettelijke mijnwerkers.

In deze periode leefde het merendeel van de bevolking van landbouw, veeteelt, jacht en visvangst.

De heersende klasse deed aan handel (vooral met Etrurië en Griekenland) :   ze exporteerde zout, kruiden , slaven en voerden bronzen vaatwerk, wijn, glas en juwelen in.

De kunstvoorwerpen werden versierd met strakke, geometrische lijnen en symmetrische patronen.

La Tène(450-50 v.C.): cultuur was verspreid over grootste deel van Europa.

Periode genoemd naar archeologische vindplaats aan oevers van het meer van Neuchâtel in Zwitserland.

Men bleef vrij intensief Griekse en Etruskische voorwerpen importeren en imiteren <-> Kelten ontwikkelden ook hun eigen stijl waarbij mensen, dieren en plantenmotiven gestileerd werden tot een sierlijk lijnenspel van spiralen, cirkelpatronen en S-vormen.

De Kelten waren heel onderlegd in de edelsmeedkunst en emailleertechnieken.

de ambachtelijke gebruiks-en siervoorwerpen werden druk verhandeld.

In deze periode ontwikkelde zich de eerste stedelijke centra à deze Keltische oppida werden versterkt door vestingsmuren en grachten en deden dienst als wooncentra. Ze hadden ook bestuurlijke en economische functie.

Gallo-Romeins(50 v.C.-400 n.C.)

De Keltische en Romeinse cultuur vermengen zich <-> de enige gebieden waar een min of meer onvermengde Keltische cultuur kon standhouden, waren gebieden die niet door de  Romeinen veroverd waren, zoals Ierland en Schotse hooglanden.

Keltische taal

De Keltische taal stamt af van het Indo-Europees(=oertaal) , waaruit bijna alle talen van ons continent zijn voortgekomen

                                                                 INDO-EUROPEES

Sanskriet

 Grieks

      Latijn

   Keltisch

  Slavisch

Indische talen

Modern Grieks

Italiaans + Frans(volks-

Latijn 3e-4e )

Spaans(klas-

siek Latijn 1ste )

Portugees

Roemeens

Gaëlic (Ierland

+Schotland)

Bretoens        

( Bretagne)

Welsh (Wales)

Russisch

Bulgaars

Pools

Kroatisch

Servisch

Tsjechisch

Nederlandse woorden herkennen in Keltische woorden:

Ambacti: ambacht        becco: bek         roudo: rood           bracca: broek

Latijnse woorden herkennen in Keltische woorden:

Com: cum         seno: senex      lanum: planum     rix: rex

Griekse woorden herkennen in Keltische woorden:

Are: para(bij) epos: hippos(paard) pempetos: pemptos(vijfde) 

Eigennamen verklaren:

Aremorica: land bij de zee             Uxellodunum: hoge vesting

Isarnodurum: ijzeren poort           Mediolanum: midden in vlakte(Milaan)

Epona: paardengodin                       Senones: oudjes

In Ierland is het Gaëlic de eerste officiële taal, maar de meeste Ieren spreken Engels. Keltische dialecten worden nog gesproken in Schotland (het Schotse Gaëlic), in Wales (het Welsh) en in Bretagne (het Bretoens).