Oudheid

Griekse oudheid (800-50 v. Chr.)

• Mens centraal
• Idealisering in beeldhouwkunst (zoeken naar ideale verhoudingen)
• Ontwikkeling in beeldhouwkunst à Stijf tot dynamisch (contra-post)
• Harmonie in architectuur/ tempelbouw (nadruk op schoonheid en harmonie)
• Goden/ mythologie
• Vaatwerk versierd (uitgangspunten: Griekse mythologie, dierfiguren, geometrische vormen)
• Verhoudingen in de architectuur komen overeen met de verhoudingen van het menselijk lichaam

Romeinse oudheid (200 v. Chr. – 400 na Chr.)

• Fresco’s/ Mozaïeken
• Tempels deels Grieks/deels vernieuwend
• Beeldhouwkunst overgenomen van Grieken
• Modern ingerichte steden
• Gewelfbouw/ bogen (tongewelf en kruisgewelf, koepelconstructies)
• Amfitheater/ Triomfboog en –zuil/ Aquaduct/ Marktgebouw/ enz. (de nadruk van de architectuur ligt op de praktische functie van de gebouwen)
• Keizers verheerlijkt (Ruiterstandbeeld/ munt/ portretbuste) (keizer=prominent figuur)
• Schilderkunst dient ter verfraaiing en hebben een levensechte indruk
• In de beeldhouwkunst nadruk op het gezicht en stofuitdrukking.

Vroeg Christelijk (50- 500 na Chr.)

• Opkomst Christendom/ Hiernamaals centraal
• Kerken/ Basilieken (Middenschip/ zijschepen/ absis/ eventueel dwarsschip), gebaseerd op Romeins basilica
• Symbolen (bijv. het lam/ Aureool)
• Iconen
• Verhalende schilderingen
• Meer aandacht voor verhaal dan vormgeving
• Anonieme kunstenaars: werk ter ere van God
• Godsdienst staat centraal (Bijbelse verhalen dienen als inspiratiebron)
• Menselijke afbeeldingen zijn gestileerd weergegeven

Middeleeuwen

Byzantijnse kunst (500-1453)

• Menselijke afbeeldingen zijn gestileerd weergegeven
• Godsdienst staat centraal
• Bijbelse verhalen dienen als inspiratiebron
• Bij de bouw van kerken maakt men gebruik van centraalbouw en koepelconstructies
• Iconen
• Mozaïeken
• Ivoorsnijkunst en edelsmeedkunst

Karolingische kunst (800-900)

• Ontwikkelt zich als hofkunst
• Manuscripten nemen een centrale plaats in
• In de architectuur staan centraalbouw en basiliekvorm naast elkaar
• Stenen bouwconstructies

Romaans (900-1150)

• Veel verhalend beeldhouwwerk
• Kerken: Donker/ hoog/ stenen gewelf/ zware constructie/ kruisvorm
• Minder gestileerde vormgeving in schilderingen (anatomie is niet belangrijk)
• Miniaturen/ initialen
• Zware bouw, ronde bogen
• Beeldhouwkunst maakt deel uit van de architectuur
• Opkomst reliekverering

Gotiek (1100-1400)

• Lichte architectuur: kruisribgewelf/ lichte skeletbouw/ steunberen/ luchtbogen/ hoog (muren niet meer dragend)
• Glas-in-lood: Hemelse gloed/ verhalen (goddelijk licht)
• Meer realisme in beelden en schilderingen
• Beelden en colonnetfiguren komen los van de architectuur
• Glas-in-lood
• Opkomst olieverf
• Vroege gotiek: primitieve uitbeelding van perspectief en anatomie

Late gotiek: meer aandacht voor perspectief en anatomie

Tussenperiode middeleeuwen-19e eeuw

Renaissance (1400-1530)

• Wedergeboorte van Klassieke Vormgeving
• Economische-/ wetenschappelijke-/ persoonlijke ontwikkelingen
• Geïdealiseerd mensbeeld (mens staat centraal)
• Harmonie en symmetrie
• Contrapost houding
• Nieuwe aandacht voor anatomie en perspectief

Maniërisme

• Ingewikkelde houdingen en constructies
• Onrealistische verhoudingen
• Bijbelse taferelen en mythologie
• Pasteltinten
• Schrille kleurcontrasten
• Gebruik van dure materialen

Barok (1600-1720)

• Onder invloed van contra-reformatie
• Weelderigheid/ Imponeren/ Dynamiek/ Pracht en praal/ Licht-donker
• Sterke dieptewerking
• Rijk materiaalgebruik
• Ingewikkelde patronen
• Veel versieringen

Rococo (1720-1750)

• Overdreven uitloop Barok
• Asymmetrie/ Zweepslagmotief/ Plantmotieven/rocaillemotieven
• Pasteltinten
• Decadentie en frivoliteit
• Kunst als statussymbool

Gouden Eeuw (Nederlandse kunst tijdens Barok)

• NL economische toppositie
• Andere opdrachtgevers door geld en welvaart
• Portretten/ historiestukken/ stillevens/ stadsgezichten/ zeegezichten
• Herkenbare omgeving

Neoclassicisme (1760-1840)

• Soberheid uit klassieke tijd
• Statisch/ rust, eenvoudige compositie
• Monumentaal
• Politieke werken
• Koele en vlakke kleuren
• Duidelijke en scherpe vormen
• Symboliek is belangrijk
• Kunstenaars grijpen terug op klassieke oudheid

Negentiende eeuw

Romantiek (1800-1840)

• Vlucht uit de alledaagse ellende
• Hang naar de natuur, het fantastische, dromen en het exotische
• Gevoel/ fantasie/ emotie/ dromerig
• Exotische culturen/ grootsheid natuur/ gevoel kunstenaar/ mythen
• Persoonlijke emoties en gedachten
• Symbolen spelen een belangrijke rol
• Dynamiek benadrukt de emoties

Realisme (1840-1880)

• Ontstaan fotografie/ Evolutietheorie
• Geloof in de zichtbare dingen
• Geen verfraaiing
• Buiten schilderen: Verf in tube!
• Technische vooruitgang zichtbaar constructies van gebouwen (gietijzer, neostijlen, eclecticisme)
• Nadruk op politiek
• Plein air schilderkunst
• Contrapost houding in beeldhouwkunst

De Salon

• Groot publiek
• Mooie verhalen
• Schoonheid
• Naakten: academisch verantwoord/ klassiek
• Academisch verantwoord
• Kunstkenners

Architectuur 19e eeuw

• Industriële Revolutie
• Nieuw materiaal = gietijzer
• Nieuwe bouwvormen = o.a. stations/ fabriekshallen/ bruggen/ enz.
• Historicisme (neo-stijlen)/ Eclecticisme

Impressionisme (1870-1905)

• Impressie van moment
• Licht en kleur van een moment
• Vluchtige techniek
• Vormen onbelangrijk
• Dagelijks leven
• Plein air schilderen
• Lichtval
• Zuivere kleuren
• Japonisme
• Dynamisch
• Expressief

Pointillisme (1884-1905)

• Af van vluchtigheid van impressionisme
• Optisch mengen: Kleurstippen naast elkaar (puntjes)
• Bedachte composities
• Herstructurering
• Zuivere kleuren
• Weergeven van sfeer en lichtval

Postimpressionisme

• Onrealistisch kleurgebruik
• Persoonlijke visie van de kunstenaar
• Afwijzing van impressionisme
• Kunstenaars gaan opzoek naar nieuwe uitbeeldingsvormen

Symbolisme (1885-1900)

• Diepere betekenis van de zichtbare dingen
• Kleur krijgt betekenis
• Aandacht voor decoratieve element (Japanse prentkunst)
• Ontdekken van andere beschavingen
• Ontbreken van schaduwen
• Verzet tegen filosofische stromingen
• Schilderen wat werkelijk gebeurd

Modernisme

Jugendstil (1890-1910)

• Toegepaste kunst (ambachtelijk)
• Natuurlijke elementen
• Inspiratie uit middeleeuwen en Japanse kunst
• Kracht van lijn en kleur
• Geen massaproductie (kostbare materialen)
• A-symmetrie/ Zweepslagmotief/ Plantmotieven (decoratief)

Art deco (1910-1940)

• Toegepaste kunst
• Geometrische vormen, primaire kleuren, strakke gestroomlijnde vormen
• Populair bij de nouveaux riches
• Ambacht en luxe materialen, chique stijl

Expressionisme (1905-1920)

• Gevoel/ emotie uiten in kleur en vorm
• Felle kleuren/ weelderige techniek
• Duits/ Frans (duits heeft wel een doel/expressie maar de fransen zijn het pessimisme zat en vinden vorm en kleur belangrijker)

Duits=der blauwe reiter/die brücke                            frans= fauvisme(wilde beesten)

• Eerste abstracte kunst
• Direct karakter
• Sociale betrokkenheid (begrepen willen worden)
• Abstrahering
• Organische vormgeving

Kubisme (1907-1914)

• Vormen terugbrengen tot geometrie (geometrische vormen)
• Vormen ontleden en opnieuw ‘in elkaar zetten’
• Hoekig/ Vereenvoudiging van kleur
• Andere voorwerpen gebruiken (bijv. Krant)
• Assemblage (Samenvoegen van materialen tot nieuwe ruimtelijke vorm)
• Geabstraheerde beelden (niet abstract)
• Verschillende aanzichten worden tegelijkertijd weergegeven
• Collage en assemblage (assemblage is de ruimtelijke versie van een collage)
• Zoeken naar essentie

Futurisme (1909-1916)

• Vormgeving gericht op toekomst
• Vernietiging van het ‘oude’
• Snelheid/ Techniek/ Lawaai/ Beweging (moderniteit)
• Beweging en herhaling
• Verheerlijking van oorlog (ze vonden de maatschappij nu niet goed)
• Kubistische fragmentering
• Dynamiek, harde vormen en kleuren, kleurcontrasten

De Stijl (1917-1931)

• Streven naar universele kunstvorm (tijdens WOI geen contact met buitenlandse kunstenaars, daarom nu tijdschrift de stijl)
• Zoeken naar essentie van vorm (essentie van alles om ons heen)
• Rechte lijnen/ Primaire kleuren

Constructivisme (1917-1924)

• n.a.v. Russische revolutie samenleving opnieuw vormgeven, dagelijks leven vormgeven
• Vooruitgang/ Geometrie/ Geen persoonlijkheid/ helder/ transparant/
• Politieke werken (functionele beelden) (affiches)
• Abstrahering
• Gebruik van grafische en fotografische middelen
• Officiële kunstvorm van de Russische revolutie

Functionalisme in architectuur (vanaf 1900)

• Vorm volgt functie/ Constructie gevolgd (zuiverheid van vorm en constructie)
• Skeletbouw
• Functionaliteit belangrijker dan decoratie (overbodige versieringen weggelaten)
• Sober
• Constructie is zichtbaar aan de buitenzijde
• Streven naar betaalbare woningen en sociale vooruitgang

Bauhaus (1919-1933)

• Opleidingsinstituut (Functionele vormgeving)
• Verschillende disciplines samengevoegd
• Sobere/ strakke vormgeving, heldere constructies en functionele vormgeving
• Gebruik van vliesgevel
• Samensmelting kunst, ambacht en techniek
• Invloeden van Stijl en constructivisme
• Gladde zakelijke vormgeving in architectuur

Dada (1916-1923)

• Anti-kunst/ Anarchistisch
• Discussie uitlokken: Wat is kunst? (afwijzing van schoonheid en ordening
• Ready-made/ Collage/ Toeval/ fotomontage/ assemblage/spot/ absurditeit
• Geen kunstvorm maar leefstijl
• Object trouves, ready made
• Absurde voorstellingen, chaotische vormgeving en onconventionele technieken
• Spot, drijvend

Surrealisme (vanaf 1924)

• Droomwerkelijkheid/ Onderbewuste/ absurde/ onwerkelijke
• Trompe l’oeil schilderen (Het oog bedriegend)
• Automatisch tekenen
• Dromen en visioenen worden vertaald in figuratieve schilderijen
• Half abstracte schilderijen gebaseerd op associaties
• Vervreemding
• Diepere betekenis

Nieuwe zakelijkheid (1920-1950)

• Terugkeer naar de werkelijkheid
• Objectieve weergave van de werkelijkheid
• Sombere kleuren
• Raadselachtige lichtinval
• Sterk accent op de details

Magisch realisme (1920-1959)

• Nadruk op technische vaardigheden
• Fotografische weergave taferelen
• Geheimzinnige sfeer
• Dromen en visioenen
• Vervreemding

Kunst na 1945

Amerikaans Abstract Expressionisme (1943-1959)

• Action Painting (deels abstract, deels figuratief/ actie van het schilderen zelf staat centraal/ emoties/ drippings)
• Colourfield Painting (werking van kleuren staat centraal/ kleurvalekken/ verzadigde kleuren)
• Hard edge (onpersoonlijk/ geen handschrift van de kunstenaar zichtbaar/ geometrische vormen/ beperkte kleurschema’s)
• Cobra (mens en dier als onderwerp/ nadruk op expressiviteit/ vereenvouding/ inspiratie uit kindertekeningen)
• Materieschilderkunst (abstractie/ bewerkte en aangetaste huid/ uiteenlopende materialen)
• Samenkomst van verschillende Europese kunstenaars/ stromingen (WOII)
• Drippings/ Smijten met verf
• Kleurvlakken
• Emotie van de kunstenaar
• Effect op emotie van beschouwer

Pop-art (1955-1970)

• Populaire kunst (Reactie op diepgang van Abstract Expressionisme)
• Vooruitgang van massaconsumptie/ luxe (consumptiemaatschappij)
• Economische vooruitgang na WO II
• Herkenbaar/ Felle kleuren en contrast kleurgbruik
• Blow-up/ Zeefdruk/ Collage
• Combine paintings
• Onpersoonlijk en afstandelijk
• Nieuw soort kunst: begrijpelijk, goedkoop, massaproductie, jong, commercieel

Nouveau realisme (1960-1970)

• Beelden uit dagelijks leven
• Nadruk op vernietiging en aftakeling
• Verwerking van afvalmateriaal in kunstwerken
• Kritische kijk op consumptiemaatschappij
• Scheiding tussen beeldhouwkunst en schilderkunst vervaagt

CoBrA (1948-1951)

• Na WO II opzoek naar vernieuwing
• Inspiratie uit primitieve kunst en kindertekeningen (Onschuld)
• Eenvoudige vormgeving/ Kleurrijk
• Copenhagen/ Brussel/ Amsterdam

Foto- of Hyperrealisme (1965-1980)

• Objectieve weergave van moderne cultuur
• Alledaagse werkelijkheid
• Zeer veel detail/ Spiegelingen
• Levensgrote, levensechte figuren
• Met behulp van foto’s de werkelijkheid tot in detail weergeven (foto’s krijgen vorm en betekenis/ accenten aanbrengen/ bij kleuren/ montages maken)
• Beelden uit de consumptiemaatschappij
• Vervreemding/ objectieve weergave

Op-Art (1955-1980)

• Grafische kunstvorm (toepassing van geometrische vormen)
• Optische illusies/ Gezichtsbedrog
• Onpersoonlijk/ geen handschrift van de kunstenaar
• Experimenteren met licht
• Suggestie van beweging

Postmodernisme architectuur (na 1945)

Modernistische architectuur na WO II

• Strakke vormgeving
• Sociale woningbouw, veel hetzelfde, strakke bedrijvenpanden, flats
• In navolging van Bauhaus

Postmoderne architectuur

• Vrije/ Speelse vormgeving
• Vernieuwend
• Vorm los van functionaliteit
• Gevarieerd materiaal gebruik
• Veel kleuren en versieringen
• Mengeling van verschillende stijlperiodes

Mensvriendelijke architectuur

• Streven naar een menselijke architectuur
• Kleinschalige projecten
• Experimentele woningbouw

Organische architectuur

• Organische vormgeving
• Expressief
• Men streeft naar een vormgeving die het welzijn van de mens bevordert
• Milieuvriendelijk

Hightech

• Technische vooruitgang staat centraal
• De constructie bepaalt de vormgeving van het gebouw
• De constructie is duidelijk zichtbaar

Deconstructivisme

• Dynamische vormen
• Heldere constructies
• Veel verschillende materialen
• Chaotische vormgeving

Postmodernisme schilder-/beeldhouwkunst (na 1945)

Minimal Art (‘60-’70)

• “Je ziet wat je ziet”
• Geen emotie/ Geen persoonlijkheid van de kunstenaar/ abstract
• Volledige zuiverheid van de kunst
• Wiskundig/ Eenvoud in kleurgebruik/geometrische vormen/verwijzing naar industriële producten

Conceptual Art (‘60)

• Idee is belangrijker dan eindproduct
• Idee is soms het kunstwerk zelf

Land Art

• Aarde/ natuur wordt zelf het kunstwerk
• Mens oefent invloed uit op de aarde
• Vaak vergankelijk/ tijdelijk
• Natuur wordt gebruikt als beeldend middel
• Foto, video en tekeningen

Environmental Art

• Kunstwerk is een omgeving waar de beschouwer letterlijk in kan lopen
• Beschouwer ervaart het kunstwerk om zich heen
• Monumentale werken
• Kunst in opdracht
• Symboliek

Kinetische kunst

• Beweging/ abstract

Organische abstracte beeldhouwkunst

• Abstrahering
• Organische vormen
• Inspiratie uit primitieve kunst

Happening: Kunstwerk is een gebeurtenis/ op dat moment/ toeschouwer wordt ongevraagd onderdeel van / neemt deel aan het kunstwerk

Performance: Kunstenaar voert iets uit à dat is het kunstwerk. Toeschouwer kijkt alleen toe. Overblijfsel = overblijfsel. Idee centraal/ vergankelijk kunstwerk