Romantiek in de negentiende eeuw
De Romantiek
De romantiek als cultuurbeweging ontstaat tegen het einde van de achttiende eeuw. De omstandigheden van de “gewone mensen” waren namelijk bar en zij wilden ontsnappen uit het alledaagse; naar het verleden en naar exotische culturen. De natuur wordt geïdealiseerd en er is steeds meer aandacht voor gevoel en sentiment. Ook is er steeds meer waardering voor de zelfverwerkelijking van het individu.
-------
Tegenwoordig bestaat nog steeds de behoefte om voor even alle zegeningen van de vooruitgang te vergeten. Het is romantisch wanneer het verlangen gewekt wordt naar andere tijden en verre oorden: een vlucht uit het alledaagse.
In Münster staat een voorbeeld van een modern romantisch kunstwerk van Ilja Kabakov uit 1997; een soort 15 meter hoge zendmast, die symbool staat voor de onbegrijpelijke technische vooruitgang, maar wanneer je op de grond gaat liggen herontdek je de dingen die je wel begrijpt. Er is dan ook een gedicht te lezen in de mast. Het is een speelse vorm van protest tegen de vooruitgang volgens de kunstenaar.
Gothic revival en Arts & Crafts
Gothic revival is onderdeel van de romantiek en wil zeggen dat men weer belangstelling voor de gotiek, terwijl het in de Renaissance juist als een vreselijke stijl gezien werd.
-------
Volgens John Ruskin kunnen we veel leren van de gotiek. In “The Stones of Venice” doet hij in tekst en beeld verslag van zijn onderzoek naar de gotiek in Venetië. Volgens Ruskin bestond er een enorme variatie en vernieuwingsdrang in de middeleeuwen, aangezien bouwmeesters zelf mochten beslissen wat ze toe wilden voegen en er geen sprake was van een alwetende architect.
De gothic revival werd ook veroorzaakt doordat onder andere John Ruskin een hekel had aan de machinaal vervaardigde imitaties van vroegere stijlen van die tijd.
-------
Volgens een aantal critici wordt de slechte kwaliteit van kunst(zinnige voorwerpen) en meubels veroorzaakt door de rolverdeling tussen de bezitlozen die het werk verrichten, en de bezittende klasse voor wie het werk verricht wordt. Socialistische idealen spelen dus een belangrijke rol bij de oprichting van de werkgemeenschap Morris & Company door William Morris. Hij wordt beschouwd als de vader van de Arts & Craftsbeweging, die de scheiding tussen ontwerper en arbeider tegengaat.
Morris heeft twee doelen:
- Een betere verdeling van de welvaart en een alternatief bieden voor het geestdodende werk in de fabrieken
- Het leveren van kwaliteitsproducten
Helaas kunnen alleen rijke burgers de ontwerpen betalen, waardoor de scheiding in smaak en stijl tussen rijke burgers en de brede massa blijft bestaan.
-------
De Nederlandse Pierre Cuypers heeft dezelfde ideeën als Morris en Ruskin en richt daarom een school op met werkplaats volgens middeleeuws model. Hier worden schilders, beeldhouwers, etc. opgeleid tot echte ambachtslieden die nodig zijn voor de bouw van het Rijksmuseum. Cuypers had namelijk het beste ontwerp en mocht de bouw op zich nemen. In zijn definitieve ontwerp gebruikt hij een eclectische stijl (verschillende stijlen met elkaar vermengd) die elementen uit de vroege Hollandse renaissance mengt met gotische details. Sommigen vinden deze stijl niet nationaal genoeg.
Schilderkunst in de Romantiek
Als gevolg van de verstedelijking groeit in die tijd de waardering voor de woeste natuur. De schilderijen van William Turner zijn daarvan een voorbeeld. Dat natuur het onderwerp is in zijn schilderijen, past niet in de traditie van de academies. Zij schrijven namelijk voor dat landschappen alleen dienen als decor, en niet als onderwerp.
De tegenstanders van de nieuwe landschapsschilders willen dat de kunst zich vooral richt op het verstand. Bij Turner staat juist gevoel en beleving voorop.
-------
Een andere belangrijke schilder is John Constable. Zijn schilderij “De Kathedraal van Salisbury” is een voorbeeld van de gothic revival, aangezien de kathedraal van Salisbury wordt afgebeeld. Het is eveneens nog een voorbeeld van een landschapsschilderij, dat geschilderd is toen de meteorologie ontstond. Hierin legt hij vooral de nadruk op de natuur en de wolken, die hij zeer uitgebreid heeft bestudeerd. Hij veracht schilders die dingen toevoegen aan de natuur.
Wel heeft hij onderin het schilderij onopvallend een boer toegevoegd: de kleine mens wordt tegenover de indrukwekkende natuur gezet.
Hij kon dit schilderij van het landschap maken door olieverfschetsen in de natuur te maken en die daarna mee te nemen naar zijn atelier.
-------
Een andere schilder was Caspar David Friedrich. Hij richtte zich op de innerlijke wereld van de geest en was kenmerkend voor de literaire en schilderkundige romantische beweging in Noord-Duitsland rond 1800. Hij schildert plechtige, poëtische landschappen vol religieuze betekenis en laat slechts de essentie zien.
Hij ziet de natuur als de schaduwen van God. Een goed voorbeeld hiervan is zijn schilderij “Wandelaar boven de zee van wolken” uit 1818.
Opera in de Romantiek
Parijs groeit uit tot de Europese hoofdstad van de opera. Na 1820 bezoekt de steeds rijker wordende middenklasse de theaters op zoek naar sensatie en sentiment.
Hierdoor ontstaat een nieuwe soort opera, die relatief onontwikkeld publiek aan moet spreken.
Het spektakel speelt in een grand opéra dus een even grote rol als de muziek. De libretto’s (teksten) zijn zo geschreven dat iedere mogelijkheid voor ballet, koor en massascènes wordt benut.
De thema’s van dit soort opera’s worden ontleend aan de moderne tijd en de middeleeuwen en dus niet meer aan de oudheid. De manier van uitbeelden is romantisch: kleurrijk en sprookjesachtig, volks en nationalistisch.
Een voorbeeld van een componist van grand opéra is Giacomo Meyerbeer, waarop de componist Wagner, die hierna aan bod komt, kritiek had.
-------
De componist Georges Bizet van het Parijse theater Opéra Comique schrijft de opera Carmen, waarin een vrouw gedood wordt door haar minnaar. Zo schept hij een typische “femme fatale.”
Het Spaanse decor van deze opera en de muzikale sfeer getuigen van een typisch aspect van de romantiek, het exotisme, ook al is Bizet zelf nooit in Spanje geweest.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden