WOI, volkendbond, Vrede van Versailles

WO I H. 9 Oorzaken van WOI §1 De directe oorzaak De moordaanslag in Sarajevo op de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije (28/6/1914) De directe oorzaak was de moord op de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije Frans Ferdinand in Sarajevo (Bosnië). De moord werd georganiseer door een Servische nationalistische beweging in Bosnië omdat ze ontevreden waren met de regering. Oostenrijk-Hongarije had in 1878 Turken uit Bosnië verdreven en dit als provincie ingelijfd. De Slavische volken streefden naar een onafhankelijke staat en Servië steunde dit. Met de moord hoopten ze dat er een nationalistische revolutie zou uitbreken, maar deze bleef uit. De moord leidt tot WOI
Regering van Oostenrijk-Hongarije dacht dat de Servische regering op de hoogte was vd moord en wilde Servië aanpakken zodat het zich niet meer zou bemoeien met nationalistische bewegingen op de Balkan. Oostenrijk-Hongarije zocht steun bij Duitsland, die deze steun gaf. Oostenrijk-Hongarije stelde Servië een ultimatum met harde eisen. Servië, gesteund door Rusland, verwierp het ultimatum. Servië weigerde Oostenrijk-Hongarije een onderzoek te laten doen naar de moord. Hierop verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië. Dit leidde tot meerdere oorlogsverklaringen: - Rusland mobiliseerde troepen bij de grenzen Oostenrijk-Hongarije en Duitsland. 1/8/1914 verklaarde Duitsland de oorlog aan Rusland. - Hierop mobiliseerde Frankrijk waardoor Duitsland de oorlog aan Frankrijk verklaarde. - Engeland had een afwachtende houding, maar nadat de Duitsers België binnenvielen was de maat vol en verklaarde Engeland de oorlog aan Duitsland. Oostenrijk-Hongarije en Duitsland X Servië, Frankrijk, Rusland, België en Engeland
§2 De dieper liggende oorzaken van WOI Oorzaken van WOII - Nationalisme
Frankrijk wilde revanche op Duitsland na verlies van Elzas en Lotharingen in 1870. Duitsland streefde naar een grotere invloed in de wereld. Slavische volken die streefden naar een grote onafhankelijke Slavische staat. - Imperialisme = het streven om een groot koloniaal rijk op te bouwen. Frankrijk, Engeland en Duitsland streefden alledrie naar imperialisme. Engeland had het overwicht in de niet-Westerse wereld en de anderen wilden zich hier niet bij neerleggen en de Engelsen wilden deze macht niet kwijt. - Militarisme
Er werden steeds betere wapens ontwikkeld. Militarisme en nationalisme ging vaak samen, ze wilden beide een sterk leger. - Bewapeningswedloop
Voor nationalisme, imperialisme en militarisme was een sterk leger nodig.Deze werden gebruikt om druk uit te oefenen, ene land wilde niet onder doen voor het andere. Hierdoor ontstond bewapeningswedloop. - Bondgenoten
Door nationalisme,militarisme, imperialisme en bewapeningswedloop waren de staten bang voor elkaar. Hierdoor zochten ze steun bij elkaar: bondgenootschappen. Men dacht dat bondgenootschappen de kans op oorlog zouden verkleinen maar het was juist meer kans. Door bondgenoten gedroegen de regeringen zich onvoorzichtig en kon onenigheid tussen 2 landen leiden tot een groot conflict. - Vergissingen van politieke leiders
In 1914 maakten politieke leiders ernstige fouten: - Ze dachten elk conflict in de hand te kunnen houden. - Ze dachten dat de twee allianties de staten ervan weerhielden om oorlog aan te gaan. - Ze dachten dat de oorlog niet lang zou duren, weinig verliezen geleden, weinig burgerslachtoffers en een wapenstilstand het einde zou zijn. Wat is militarisme? Militarisme = overwaarderen vd militaire macht en alles wat hiermee samenhangt. Kenmerken; - Grote invloed vd militairen op leiding vd staat. Hierdoor dacht men dat een conflict het makkelijkst opgelost kon worden met geweld. - Bereidheid een groot deel vh staatsinkomen uit te geven aan het leger. - Voorliefde voor alles wat met het leger te maken heeft. Krijgsheftige taal, militaire kleding, parades en gebruiken. - Belangrijke waarden: zelfopoffering, strijdvaardigheid, gezagsgetrouwheid en vaderlandsliefde. - Hoog aanzien vd militairen in de samenleving. Triple Alliantie en de Triple Entente
Triple Alliantie: - Duitsland
In 1871 was na oorlog met Frankrijk het Duitse keizerrijk ontstaan, met de provincies Elzas en Lotharingen. Uit vrees voor revanche zocht Duitsland bondgenoten. - Oostenrijk-Hongarije
Oostenrijk-Hongarije was bang voor Rusland en het Slavische nationalisme. - Italië Italië komt bij Triple Alliantie omdat ze aanspraak maken op Tirol en Triëst van Oostenrijk-Hongarije, Oostenrijk-Hongarije was het hier niet mee eens. Triple Entente: - Frankrijk
Duitsland had grondgebied van Frankrijk afgenomen en Frankrijk wil revanche. - Engeland

Engeland wilde lange tijd geen bondgenootschap. Maar de regering veranderde van gedachte na het goedmaken vd ruzie met Frankrijk en Duitsland een steeds grotere concurrent werd op militair en economisch gebied. - Rusland
Russen deden mee in ruil voor financiele steun aan de industrie en militairen in geval van conflict met Oostenrijk-Hongarije. Vrede van Versailles H. 11 Gevolgen van WOII §1 Vrede van Versailles De onderhandelaars en hun denkbeelden
In 1919 kwamen de overwinnaars (Servië, Frankrijk, Rusland, België en Engeland) bij elkaar in Parijs om over de vrede te onderhandelen. De verliezers (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Rusland) waren hier niet bij. Met ieder overwonnen land zou een apart verdrag worden getekend. Het belangrijkste was het tekenen van het verdrag door Frankrijk in de Spiegelzaal in het Paleis van Versailles. In 1871 had Duitsland het Duitse rijk uitgeroepen vanuit deze zaal. De onderhandelaars waren Wilson (VS), Clemenceau (FR),George (Eng) en Orlando (It) Door oorlog hadden alle staten hoge schulden. De verliezers moesten deze betalen en met name Duitsland. Voor een blijvende vrede had Wilson veertien punten bedacht, de belangrijkste zijn: - Oprichten van een Volkenbond. Alle staten moesten lid worden: onafhankelijkheid werd gegarandeerd en vrede in wereld gehandhaafd. - Bewapening van elk land verminderen, tot een minimum voor binnenlandse veiligheid - Grenzen trekken op basis van zelfbeschikkingsrecht vd volkeren: elk volk had recht op eigen nationale staat en eigen regering. - De koloniale volken dezelfde rechten geven als het moederland. De onderhandelaar aanvaardden het plan voor een Volkenbond, maar ze wilden wel extra bewapening tegen Duitsland. Ook zou alleen de bewapening vd verliezers afnemen. Ook zelfbeschikkingsrecht werd aanvaard, maar kon in Europa niet worden uitgevoerd. Er kwam ook weinig vd 14 punten terecht. Verdrag van Versailles - Frankrijk kreeg Elzas Lotharingen terug. - Het Rijnland (Duits gebied ten westen vd Rijn) werd 15 jaar bezet door Geallieerde troepen. Zo had men meer macht om de bepalingen uit te voeren. - Het Saargebied (Duits gebied rond rivier de Saar bij grens met Frankrijk en Luxemburg) kwam 15 jaar onder beheer vd Volkenbond. - Duitsland moest gebied afstaan aan Belgie en Polen en meewerken aan Plebisciet (volksstemming) in Sleeswijk-Holstein over vraag of dit gebied bij Du of Denemarken wilde aansluiten. - Duitse kolonien werden verdeeld onder Geallieerde landen die deze namens de Volkenbond zouden beheren. - Duitsland moest wapens en militaire spullen inleveren, maar mocht een klein leger van ca. 100.000 man. - Duitsland moest schadevergoeding aan Geallieerden betalen: 132 miljard Mark. Duitsland was het oneens met het verdrag en weigerde te tekenen in mei 1919 maar nadat de Geallieerden dreigden met een nieuwe oorlog tekende men. Grote verbittering onder Duitse bevolking na Verdrag van Versailles - Schadevergoeding te zwaar voor Duitse economie. - Men vond door het betalen vd schuld, zij de schuld kregen vh uitbreken vd oorlog. - Veel volken in Europa profiteerden over zelfbeschikkingsrecht. - De bewapening was sterk verminderd, maar bij de Geallieerden niet. - Ze hoopten op vrede vd Veertien punten, maar ging niet door. Volkenbond H. 15 Oorlogen: te voorkomen of ‘fatsoenlijk’ te voeren §1 De Volkenbond: eerste poging alle staten te verenigen De opzet vd Volkenbond
Voor WOI hadden de staten geprobeerd conflicten op te lossen d.m.v. onderhandelingen. De Volkenbond zou zorgen voor een betere organisatie van deze onderhandelingen. De volkenbond kwam regelmatig bijeen en hierbij werden meningsverschillen besproken. Ook kwam er een internationale rechtbank: het Permanente Hof van Internationale Justitie. Staten die de regels overtraden konden worden veroordeeld en economische sancties krijgen. Positieve resultaten vd Volkenbond
Tot de volkenbond traden 24 lidstaten toe. De doelstellingen kregen ook buiten de lidstaten steun. De regels en organisatie waren zeer duidelijk. Volkenbond organiseerde een groot aantal humanitaire en economisch activiteiten. Vb. medische hulp en politieke successen. De onvolkomenheden vd Volkenbond

De Volkenbond was een eerste organisatie en hierdoor was er niet zoveel ervaring. Lang niet alle landen waren lid, maar de meeste leden waren Europese landen. De VS was geen lid, terwijl Wilson het had bedacht. Later traden er nog wel enkele staten toe. Volkenbond had weinig middelen om tegenwerkende lidstaten te dwingen mee te doen, zoals een leger. Sommige lidstaten trokken zich weinig vd regels aan vb. bij de volgende gebeurtenissen: - In 1923 wilde Volkenbond een verdrag sluiten waarin stond dat de lidstaten elkaar te hulp moesten komen bij geweld, maar Engeland sprak zijn veto uit. - Duitsland overtrad meerdere malen de regels. - Toen Italie Ethiopie binnenviel nam de Volkenbond enkele economische sancties die maar gedeeltelijk werden uitgevoerd. - Toen Italie in 1939 Albanie veroverde deed de Volkenbond niks. - Toen SU in 1939 Finland aanviel, werd de SU geschrapt als lid. Wilson zei dat de oorlog opnieuw zou komen als de Volkenbond zou mislukken, dit klopte. De VN was de opvolger vd Volkenbond en kon vd ervaring profiteren. Rusland na de Russische Revolutie H.1 Opkomst vh communisme in tsaristisch Rusland §8 Bolsjewieken krijgen hele rijk in handen Vrede van Brest-Litovk wekt verzet tegen Bolsjewieken op
In december 1917 sloten Bolsjewieken wapenstilstand met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. In maar 1918 werd in Brest-Litovk vrede gesloten. Rusland moest Polen en Baltische landen afstaan en onafhankelijkheid v Finland en Oekraïne erkennen. Hiermee verloren ze veel industrie, landbouwgrond en bevolking. In Rusland ontstond verzet tegen deze ongunstige vrede. Frankrijk en Engeland vonden vrede verraad en steunden tegenstanders. November 1918 eind WOI waarbij Duitsland en Oostenrijk-Hongarije verloren en verdween reden om troepen te sturen. In 1919 werden alle buitenlandse troepen teruggetrokken. Bolsjewieken verslaan de ‘Witten’ en heroveren meeste gebieden
In zomer 1918 kwam verzet vd bevolking op gang. De witten = alle groepering zoals de adel, legeraanvoerders, tegenstanders Bolsjewieken en partijloze burgers. De redenen voor dit verzet waren: - Vrede van Brest-Litovk - Bolsjewieken waren ondemocratisch aan de macht gekomen. - Burgers verloren door maatregelen bezit. - Tegenstanders werden door politie gearresteerd. In grensgebieden werden Witte Legers opgericht en trokken richting Moskou. Onder leiding van Denikin, Wrangel, Joedenitsj en Koltsjak. Rode leger versloeg alle Witte Legers. In 1920 was burgeroorlog voorbij. Nu hadden Bolsjewieken alle macht in handen. Polen, Finland en Baltische staten werden onafhankelijke staten. Ook andere gebieden probeerden zelfstandig te worden, maar deze werden na 1920 weer onderworpen. Burgerbevolking had veel te lijden door de oorlog. Vele belangrijke mensen vluchtten weg zoals wetenschappers en kunstenaars. Communisme en SU H.2 De Sovjet-Unie 1917-1991 §1 De ideologie vd SU: het marxisme-leninisme In 1923 benoemden de Bolsjewieken Rusland als USSR (Unie Socialistische Sovjet Republieken). Later wordt dit SU (Sovjet Unie). De SU werd gesticht en opgebouwd door de politieke partij vd Bolsjewieken: CPSU (Communistische Partij Sovjet Unie) gebaseerd op het marxisme-leninisme. Marxisme
Genoemd naar de bedenker Karl Marx (1818-1883). Volgens Marx herhaalde de geschiedenis zich. De heersende klasse had de productiemiddelen in handen en hiermee de macht. De onderdrukte klasse moest voor de heersende klasse werken en deze kwamen hiertegen in opstand = klassenstrijd. Dit systeem noemde hij het kapitalisme. De heersende klasse bestond uit de bourgeoisie (rijke burgers) en deze bezaten fabrieken en mijnen. De onderdrukte klasse (proletariaat) bestond uit arbeiders. Dictatuur vh proletariaat = Marx dacht de kapitalisten hun eigen ondergang veroorzaakten door concurrentie en de arbeiders zouden zo arm worden dat ze revolutie organiseerden. Hierdoor zouden de arbeiders de macht in handen krijgen en productiemiddelen zouden vd gemeenschap worden. Een gemeenschap zonder klassen = socialisme. Hierna zou communisme komen. Iedereen is gelijk. Iedereen zou werken naar vermogen en ontvangen naar behoefte. Hierdoor zou een eind komen aan diefstal, moorden en oorlogen. Godsdienst zou worden afgeschaft want godsdienst was middel vd heersende klasse om proletariaat te onderdrukken. De leer noemde hij zelf het communisme. In 1848 schreven Marx en Engels het Communistisch Manifest. Leninisme
In 19e eeuw werden in Europa veel marxistische partijen opgericht. Iedereen geloofde in marxisme. Maar de voorspelling kwam niet uit: kapitalisten kregen meer macht en arbeiders kregen het beter. Lenin nam enkele ideeën over en voegde toe = marxisme-leninisme: - Revolutie zou moeten worden georganiseerd door een communistische partij. - Na geslaagde revolutie moest de CP de macht in handen nemen voor opbouw socialisme want CP was voorhoede vh proletariaat. - Communisme moest internationaal worden. Hierdoor bevorderde de CP de wereldrevolutie. Achtergronden ideologie ….
§2 De communistische partij probeert het marxisme-leninisme in praktijk te brengen Maatregelen op economisch gebied - Fabrieken, banken en winkels overgenomen door de staat. - Boeren moesten voedselvoorraden aan staat afstaan. Gevolgen hiervan waren dat productie in landbouw en industrie sterk daalde.Hierdoor voerde Lenin de NEP (Nieuwe Economische Partij) in. Deze zorgde ervoor dat winkels werden teruggeven hierdoor steeg productiepijl. Maatregelen op politiek gebied - Oppositie tegen partijleiding vd NEP werd verboden, centralistische democratie. Tegenstanders werden vervolgd door speciale politie, de Tsjeka. Maatregelen op andere gebieden - Nationalisme wordt bestreden - Rusland wordt Unie v Sovjetrepublieken. 15 republieken met autonome republieken en regio’s met grenzen op etnische basis. Volgens grondwet zelfbestuur maar belangrijke zaken werden in Moskou geregeld. - Godsdienst wordt bestreden
Grondwet met vrijheid van geloofsovertuiging maar de uitvoering was niet vastgelegd. Geestelijken werden vervolgd en kerkelijk bezit werd vd gemeenschap. - Onderwijs wordt opnieuw georganiseerd. Bolsjewieken vonden onderwijs erg belangrijk: jeugd werd ideologisch en technisch geschoold; klassieke systeem werd afgeschaft en vernieuwingen ingevoerd, leerlingen kregen praktijkonderwijs en geschiedenisleraren moesten vertellen over slechte gs van Rusland. - Jeugd wordt geïndoctrineerd. Als je lid was van een jeugdorganisatie (Pioniers of Komsomol) en ijverig was had je meer kans op leidende positie in partij, economie, wetenschap of leger. Deze organisaties waren niet verplicht maar door grote druk was meerderheid vd jeugd lid. - Vrouw krijgt gelijke rechten en gezin wordt minder belangrijk. Huwelijk en gezin bleven bestaan maar: echtscheiding en abortus toegestaan en kindertehuizen gebouwd. - Kunst wordt naar het volk gebracht. Kunst was eerst voor de rijken maar is volgens ideologie voor iedereen. §3 Stalin wijzigt ideologie en praktijk Na de dood van Lenin (1924) ontstond machtsstrijd onder leiders vd CP; Stalin, Trotski en Boecharin. In 1929 was Stalin heerser vd SU. Hij bracht zijn tegenstanders om het leven. Stalinsisme = kenmerken vh bewind van stalin
Stalinisme - Socialisme in één land: wijziging vd ideologie. Volgens marxisme-leninisme moest communisme internationaal zijn en daarom streefde men naar een wereldrevolutie.Om deze te bevorderen stichtten de Bolsjewieken de Comintern op (Communistische Internationale) in 1919. Stalin dacht dat dit op korte termijn niet reeel was en streefde naar communisme in één land, maar Comintern bleef bestaan. - Vijfjarenplan regelen de economie
Stalin wilde SU in industriële staat veranderen. NEP werd afgeschaft en Vijfjarenplan ingevoerd. Hierin stond was landbouw en industrie in vijf jaren moest produceren. - Landbouw wordt gecollectiviseerd. Om van SU industriële staat te maken waren arbeiders, voedsel en geld nodig. Dit zou niet lukken met de NEP-politiek daarom werd landbouw van de gemeenschap. Er kwamen twee soorten bedrijven: kolchozen en sovchozen. Kolchozen = samengevoegde kleine boerderijen. Sovchozen = groot landbouwbedrijf opgezet door de staat. Belangrijkste verschillen: - Kolchoz hing loon af vd opbrengst en sovchoz waren arbeiders in loondienst. - Sovchoz hadden boeren geen eigen grond, kovchoz wel. - SU wordt industriële staat. Dit kwam door het Vijfjarenplan. Hierdoor kreeg zware industrie voorrang (productie machines en grondstoffen). Hierdoor raakte landbouw ondergeschikt. Hierdoor bestond productie voornamelijk uit basisbehoeften. - Terreur wordt uitgeoefend. Stalin schakelde alle tegenstanders uit. Zelfs in zijn eigen partij. Veranderingen in de jaren ‘20 - Autonomie niet-Russische gebieden verder beperkt. - Censuur voor kunstenaars en schilders. Hiervoor moesten ze lid worden van een bond, als ze dit niet werden ze werkloos. Als lid vd bond had je veel voorrechten maar je moest ook gehoorzamen aan partij en meedoen aan sociaal-realisme. - Het onderwijs werd weer veranderd in het klassieke, streng systeem. - Aantal gezinnen nam af en kindertehuizen zaten vol, hierdoor werd abortus verboden en echtscheiding moeilijk gemaakt. Maar vrouw bleef de gelijke rechten houden: baan en huishouden. - Vrouwen werkten veel in onderwijs en gezondheidszorg maar deze werden slecht betaald. En vrouwen kregen nooit hoge functies. Russisch nationalisme tijdens ‘De Grote Vaderlandse Oorlog’ Miljoenen mensen uit niet-Russische gebieden gedeporteerd

In eerst jaren van WOII leef Rode Leger veel nederlagen. In veel gebieden in Rusland werden Duitse troepen als bevrijders begroet. Hierdoor werden vijf miljoen mensen naar Siberië en Centraal-Azië gedeporteerd. Russisch nationalisme wordt aangemoedigd
In Rusland stond meerderheid vd bevolking achter Stalin. Deze zag het als nationale strijd tegen indringers dan verdediging vh communisme. Nationalisme werd door Stalin benadrukt: - De oorlog werd: ‘De Grote Vaderlandse Oorlog’ genoemd. - In propaganda mocht gs van Rusland weer rol spelen - Russisch-orthodoxe kerk kreeg meer vrijheid: leider, bezit en volgelingen. - Rangen in het leger werden hersteld. SU had door oorlog veel verliezen geleden: veel slachtoffers en verwoestingen. Maar was ook het tweede land met meeste invloed. Vooral in Oost-Europa alle regeringen communistisch en volledig afhankelijk vd SU. §6 Het communisme in SU in theorie en praktijk Communisme werd op volgende manieren in praktijk gebracht: - Communisme streeft naar klasseloze maatschappij. Productiemiddelen moesten in handen zijn vd gemeenschap (in werkelijkheid de partij) en zij voerden de planeconomie. - Communisme is internationaal
Het uiteindelijke doel is wereldrevolutie. SU probeerde communisme te verbreiden maar Stalin gaf voorkeur in één land. Tijdens WOII werd ook Russisch nationalisme bevorderd. Nationalisme van andere volken werd bestreden. - Communisme streefde in theorie naar gelijkheid van alle mensen. Alle mensen zouden gelijke rechten en plichten moeten hebben maar in praktijk had CP de leiding op alle terreinen (politiek, economisch, onderwijs enz.). Communisme was ook totalitair systeem (beheerst alle aspecten vd samenleving).In grondwet stond dit ook vastgelegd. Burgerrechten bestonden in theorie maar niet in praktijk. - Alle mensen (mannen en vrouwen) moesten gelijke rechten hebben op werk, inkomen en gezondheidszorg enz. In praktijk probeerde communisme voorzieningen en bestaanszekerheid voor iedereen te verzorgen, maar verschillen bleven groot. Hoge partijleden hadden betere voorzieningen.