Paragraaf 1 t/m 4; Eerste Wereldoorlog (Transparant)

Geschiedenis 1 ﻡ ﻡ 1.1 Begin 20e eeuw vette ontwikkeling à -vervoersmiddelen (auto, trein, vliegtuig) -natuurwetenschappen (Bv. Medicijn kanker) -emancipatie -bevolkingsgroei – op platteland mechanisatie – werkeloosheid – mensen naar de stad – slechte omstandigheden. Stakingen door arme arbeiders. Had succes, ze kregen meer loon. De rijkeren schrokken ervan en vroegen om maatregelen – worgwetten (= verboden te staken). Ter protest staking – mislukt. Maar de boodschap is overgekomen bij de regering à maatregelen. Bv. Kinderarbeid beperken. ﻡ ﻡ 1.2 Rijke mensen van stad naar platteland. Ontspanning tijd voor sport en spel. In 1896 1e Olympische Spelen. Was alleen voor rijken, die hadden tijd.
ﻡ ﻡ 1.3 Dikke industriële ontwikkeling. 1900. Toenemende rijkdom en nieuwe uitvindingen. De armen bleven arm. ﻡ ﻡ 2.1 In Duitsland, Rusland, Oostenrijk-Hongarije en in het Osmaanse rijk hadden de keizers alle macht, geen democratie. In Frankrijk en Engeland hadden de keizers niet alle macht en er was wel een democratie. -er waren grote rijken in Europa. Bv. Oostenrijk-Hongarije, Rusland, Osmaanse Rijk (Turkije + deel Midden-Oosten). Daarin etnische groepen, die wilden meer zelfstandigheid à bomaanslagen. -bondgenootschappen -Duitsland -Oostenrijk-Hongarije Centrale Driebond -Osmaanse Rijk -Italië -Frankrijk -Engeland Triple Entente - geallieerden -Rusland -VS (later) -Sociale tweedeling. Arbeiders en elite. ﻡ ﻡ 2.2 Door verdragen Driebond en Triple Entente dachten ze geen oorlog. Verkeerd. Bv1. Frankrijk had revanchegedachte – Elzas-Lotharingen (wilden ze terug). Bv2. Duitse industrie overtrof Engelse industrie (pikten ze niet). Bv3. Frankrijk vroeger tegen Engeland in kolonies. Zou zo weer ruzie kunnen uitbreken (bleef uit.) ﻡ ﻡ 2.3 Balkan was van Turkije (oa). Turkse Rijk (Osmaanse Rijk) verzwakte. Balkan toen proberen onafhankelijk m.b.v. Oostenrijk-Hongarije en Rusland. Sommige delen (Servie en Montenegro) van de Balkan slaagden erin. Oostenrijk-Hongarije en Rusland wilden allebei wel gebieden van Balkan. -Slavische volken. Vroeger slaven van Romeinen. Tijdens volksverhuizing versnipperd door Europa. Sinds paar 100 jaar nationalistische gevoelens, door historische verbondenheid (oa) ﻡ ﻡ 2.4 Machtige landen wilden nog machtiger. Kleine landen deden hun best. En volken (zoals Slavische) wilden zelfstandigheid. Hoe te bereiken? Grote landen koloniën (veel). Nederland had zelfs koloniën. Soms visten landen in hetzelfde water à spanningen. Duitsland was niet geïnteresseerd in koloniën. Deed toch, want iedereen.
ﻡ ﻡ 2.5 Land meer invloed à meer militaire macht. Buurlanden ook à wapenwedloop. Duitsland economische vooruitgang en welvaart. Eenheidsgevoel. Militair groots. Enorme wapenwedloop in Europa. Rusland bleef achter. Volk boos op Nicolaas II (keizer Rusland) ﻡ ﻡ 2.6 1904 Rusland en Japan oorlog over Mantsjoerije (gebied in China). Rusland verloor – onrust in het land. Japan wint – trots. Rusland en Servië wilden van alle Slavische volken één staat maken. Ook Bosnië-Herzegovina (toen bij Oostenrijk-Hongarije) ﻡ ﻡ 2.7 Nadat Rusland verloor van Japan, annexeerde Oostenrijk-Hongarije Bosnië-Herzegovina. Rusland had geen puf om op te treden en Turkije moest een militaire opstand sussen. De mensen uit Bosnië-Herzegovina. Konden alleen protesteren. -Balkan in 1900 – deel van Turkije -Deel van Oostenrijk-Hongarije -Zelfstandige staten. Turkse macht nam af. Rusland en Oostenrijk-Hongarije wilden de delen van Turkije graag hebben. Oostenrijk-Hongarije was vijand van Slavische volken, dus Oostenrijk-Hongarije zette die delen van de Balkan onder druk. Rusland was ‘vriend’ van de Slavische volken. Panslavisme à ideaal om alle Slavische volken op de Balkan te verenigen in één land. ﻡ ﻡ 3.1 Keizer Franz Jozef (Oostenrijk-Hongarije) à Franz Ferdinand. Hij was voor meer zelfstandigheid van de Slavische volken. Hij bracht een bezoek aan Sarajevo. Toen vermoordde Meneer Prinzip F. Ferdinand. Oostenrijk-Hongarije beschuldigde Servië. Onderzoek werd gedaan op Servisch grondgebied à onaanvaarbaar. Rusland steunde Servie. Duitsland hielp Oostenrijk-Hongarije. Eind 1914 Oostenrijk-Hongarije oorlog met Servie. Alle bondgenoten meehelpen à WO.I ﻡ ﻡ 3.2 Duitsland tweefrontenoorlog. Duitsland eerst Westen (Frankrijk). Mislukte. Naar Oosten – Rusland. Duitsland won, omdat Russische militairen slecht georganiseerd.
ﻡ ﻡ 3.3 Duitsland nog een poging op Frankrijk. Wat grond gewonnen. Toen tegen Rusland – spannend. Duitsland won. Churchill, minister van Marine in Engeland. Vloot sturen om Turken te verdrijven uit Europa. Mislukt. Churchill treedt af - op zee - Turken vechten tegen Rusland, Engeland en Frankrijk. Maar verloor veel land. - op land - ﻡ ﻡ 3.4 Onbeperkte duikbotenoorlog. Om Engeland te dwarsbomen (Duitsland). VS voelde zich bedreigd (meerdere oorzaken, later) à oorlogsverklaring Duitsland. Omdat Duitland een passagiersschip van VS had gemold. Duitsland VS . Duitsland Mexico helpen als oorlog met VS. Rusland uit de oorlog, VS erin. Rusland eruit, omdat Russische Revolutie. Oorlogsmoe en nieuwe tsaar Lenin. Communisme. Vrede met Duitsland. Ongunstig. Verloren gebieden (pl,oekraine,fl) ﻡ ﻡ 3.5 Duitsland nog 1x hard tegen de geallieerden (R,E,F,VS). Maar mislukte dankzij VS militairen. Toen Duitsland toch gedeisd. Vroeg vredesonderhandlingen. VS zei nee – overgeven! Duitsland wilde eigenlijk niet, maar interne politieke ontwikkelingen. Duitse Keizer wilde nog 1 poging, matrozen weigerden. Opstand. Keizer Wilhelm II afgezet – Republiek. Keizer vlucht naar Nederland. Wapenstilstand. Revolutie in Duitsland. In 1918 Dubbelmonarchie valt uiteen, nadat Keizer Karel aftreedt (na een revolutie). Turkije helemaal ingestort. Na de oorlog dachten leden van het Osmaanse Huis de dienst uit te maken in Europa. Schijn. -analyse oorlog à omvang van de onrust etnische groepen in Europa. Goede technisch- industriële ontwikkeling had plaatsgevonden. ﻡ ﻡ 4.1 Nieuwe landsgrenzen. Ook supranationale gedachten. President Wilson van Amerika. Isolationistische politiek. Niet met Europa bemoeien (anders oorlog..). Wilson is gekozen om “he kept us out of the war”. Niet dus. Hij dacht even nodig à “a war to end all wars”. Hij had geode ideeën (democratie enzo). Maar eerst oorlog. -vredesbesprekingen in 1919 in Versailles. Wilson (VS), Clemenceau (F) en George (E). Zij bepaalden alleen de vrede. Duitsland aanpakken. Niet één van hen meeste voordeel. 2 dingen: wraak en in de toekomst niet weer. -Duitsland kreeg alleen de schuld – grondgebied inleveren. (Elzas-Lotharingen en koloniën). Leger en vloog inkrimpen. Geen lid Volkenbond. Rusland ook niet, had bondgenootschap in de steek gelaten. ﻡ ﻡ 4.2 Landkaart dik veranderd. Weg grote rijken. Kleine staatjes erbij! Maar weer nieuwe minderheidsproblemen… Winnaars hadden veel invloed op nieuwe grenzen en beslissingen en straffen bepalen. Verliezers aanvaarden.
ﻡ ﻡ 4.3 Volkenbond – overkoepeling van grenzen op de wereldorganisaties. Conflict? Onderhandelingen. Dan nog niet? Uitspraak door Volkenbond. Géén geweld. –idee- Maar à -niet iedereen deed mee. Rusland mocht niet. VS ook niet, Wilson kon Congres niet overtuigen. -elk lid had vetorecht, probleem bij besluitvorming. Toen wilden ze niet dat internationale organisatie een afzonderlijk land iets zou kunnen dwingen om te doen (zoals nu EU). -Volkenbond had geen machtsmiddelen (leger). -Politieke leiding bij grootmachten; VS wereldmacht à intercontinentale politiek -praktijk-